Математик амаллардан оддий касрлар ҳақида тавсия ва масалалар

Ислоҳотларнинг самараси ва муваффақиятининг мустаҳкам замирида нима турибди? Ўзбекистоннинг истиқлол ва тараққиёт йўлини белгилаб берган машҳур БЕШ тамойили! Бугун бутун жаҳонда “Ўзбек модели” деб номланган ана шу тамойилларнинг узвийлиги, пишиқ-пухталиги, ҳеч кимдан андоза олинмагани жиҳатдан заргарона санъатга қиёсланаётгани ҳам бежиз эмас. Worid Economik Forum мутахассислари шунинг учун ҳам мазкур моделнинг муаллифига БЕШ қўйиб турибди. Чунки бу узвийликнинг таг-замирида инсон манфаати, Ўзбекистон халқи манфаати мужассам.

Teaching at primary level can cause many teachers, particularly those who have trained to teach adults, a variety of problems and generate a range of worries. Unfortunately, it is common for teachers to be asked by their institution to teach young learners even though they don`t have specific training. Those first lessons with the class, which are quite probably in a different institution to your regular work, can seem daunting. In this article I provide some advice on how to deal with starting work with primary level students and I give ten top classroom management tips. G.Egamova

Hozirgi kunda barcha ta`lim muassasalari zamonaviy kompyuter, axborot kommunikatsiya texnologiyalari asosida jihozlanmoqda. Bunday imkoniyatlarning yaratilayotganligi har bir pedagogni o’z mehnat faoliyatiga kreativ yondashuvni ya`ni, texnik vositalardan foydalanib dars jarayonini tashkil etishni talab etmoqda. O’quv kursini yaratishda quyidagilar hisobga olinishi lozim: -mashg`ulotlarning maqsadi; -maqsadga erishish yo’llari; -o’quv materiallarini taqdim etish usullari; -o’qitish metodlari; -o’quv topshiriqlarining turlari; -muhokama uchun savollar; -munozara va bahslarni tashkil etish yo’llari;

Konsepsiya – narsa va hodisalarga nisbatan qarash hamda yetakchi g`oyalar yig`indisi, bilish va amaliy faoliyat xarakterini belgilaydi, biror nazariyaning asosiy g`oyasi. Konsepsiya – muayyan sohaga oid qarashlar, tamoyillar tizimi, dall va hodisalarni tushunish, anglash va izohlashning muayyan usuli, aosiy nuqtai nazar. Ta`lim – o`quvchilarga bilim berish, ularni tarbiyalash, rivojlantirish, ko`nikma va malakalar hosil qilish jarayoni, yoshlarni hayotga va mehnatga tayyorlashning asosiy vositasi.

4 – sinf. Ona tili. II chorak. Mavzu: So`z turkumlari ( takrorlash). Darsning maqsadi: a) ta`limiy: o`quvchilarning so`z turkumlari yuzasidan egallagan bilimlarini amaliyotda qo`llay olish malakalarini aniqlash va rivojlantirish; b) tarbiyaviy: o`quvchilarni tabiatga muhabbat ruhida tarbiyalash orqali vatanni sevish, tabiatni asrab-avaylashga o`rgatish; c) rivojlantiruvchi: turli didaktik vositalar orqali o`quvchilarning so`z boyligini orttirish, epchillik va topqirlikka o`rgatish. O`quvchilarga kuzatuvchanlik, eslab qolish va esda qolganlarni og`zaki va yozma tarzda bayon qilishga o`rgatish orqali o`quvchilarni erkin va ijodiy fikrlashga o`rgatish. Dars turi: takrorlash, o`tilganlarni tizimlashtirish, umumlashtirish va mustahkamlash darsi.

Таянч тушунчалар ва атамалар: моддий техникавий таъминот, махсус иншоатлар, кийимлар, жиҳозлар, асбоблар, ускуналар, қурулмалар станоклар, машиналар, материаллар, конвейр, автомат, компьютер, макет, модел, муляж. I.Ташкилий қисм: (5-10 дақиқа) Саломлашиш, ўқув хонасининг кўриниши, санитария-гигиена ҳолатини кўриб чиқиш, давоматни аниқлаш, тингловчиларнинг машғулотга руҳан тайёр бўлиши, уларнинг диққат эътиборини машғулотга жалб қилиш, унда белгиланган талаблар асосида ташкил этишга киришиш.

Ma’lumki, sobiq ittifoq davrida xalq amaliy san’ati bo’lishi o’zbek milliy hunanarmadchilik, zardo’zlik, gilamchilik, yog’och o’ymakorligi, naqqoshlik kabi turlari va shu sohada qozongan ustalarning xizmatlari intila borib, yo’qolib ketishi haqida edi. Ammo respublikamiz mustaqilikka erishgan birinchi kunidan boshlab bu sohadagi ishlarga e’tibor berilmoqda. Jumladan, respublikamiz maktabalari va maktabdan tashqari amaliy mashg’ulotlarda ham hozirgacha anchagina ishlar bajarilyapti.

Тафаккур қилиш пайтида биз, юқорида айтиб ўтганимиздек, нарса ва ҳодисаларни атрофлича тўла ва чуқур акс эттирамиз. Ана шунинг учун тафаккур қилиш бир қанча процесслардан, яъни таққослаш, анализ ва синтез, абстрактциялаш ҳамда умумлаштириш процессларидан ташкил топади.

Маълумки, лексик бирликларнинг нутқий воқеланишида морфологик, синтактик ва услубий омиллар ҳамкорлик қилиши тегишли тадқиқотларда айтиб ўтилган. Б.Менглиев таъкидлаганидек, ушбу нутқий қўлланилишда ҳамкор сатҳларнинг ҳиссасини учбурчак бурчакларининг мазкур фигурадаги ҳиссасига қиёслаш мумкин. Бунда бурчаклардан бирининг кенгайиши қолган бурчакларнинг торайишига олиб келади. Шунингдек, лексик бирлик нутқда воқеланар экан, агар у полисемантик бўлса, унинг семемаларини, агар бир семемали бўлса, оралиқ маъноларини фарқлаш ва нуткда олиб чиқишда гоҳ синтактик омил кучайиб, бунда бошқа – морфологик ва услубий омиллар сусаяди. Бироқ уларнинг барчаси бир бутунлик сифатида лексик бирликнинг нутқий воқеаланишини юзага чиқаради.

Мустақиллик – бу, фалсафий тил билан айтганда, катта имкониятдир. Бизга маълумки, ҳар қандай имконият ҳам воқеликка айланавермайди. Мустақиллик деб аталмиш буюк имкониятдан қай даражада фойдаланиш халқнинг саъй-ҳаракатига боғлиқ. Халқлар борки, тарихнинг мазкур имкониятидан аъло даражада фойдалана билганлар ва инсоният цивилизациясининг олдинги ўринларидан жой олишга муваффақ бўлганлар. Осиё ва Жанубий Америкадаги қатор мамлакатлар эндиликда мустамлакачилик тизгинидан халос бўлибгина қолмай, янги дунё қоидаларини яратишда фаол иштирок қилмоқдалар.

Одамларни маълум белгиларга қараб шартли гуруҳлар ташкил килиш мумкин. Масалан, ёшга, жинсга, миллатга, касбга караб ташкил этиш мумкин. Болаларни ёш белгиларига караб боғча ёшидаги болалар, ўрта мактаб ёшидаги болалар, ўсмирлар, катта мактаб ёшидаги болалар деб шартли гуруҳларга бўлиш мумкин. Маълум жамиятда яшаб, одамлар билан хақиқий муносабатга киришиш йўли билан ҳосил бўлган гуруҳни реал гуруҳ деб атаймиз. Масалан, ёшлар гуруҳи, талабалар гуруҳи, ишчилар гуруҳи, оила ва шу кабилар реал гуруҳларга мисол бўла олади. Маълумки, одамни меҳнат яратган.

Республика халқи ва раҳбариятининг оқилона сиёсати қатъиятлилиги, истиқболни кўра билиши туфайли мамлакатнинг давлат мустақиллигига эришуви тинч, демократик парламент йўли билан, ижтимоий ларзаларсиз, қурбонлар ва вайронагарчиликсиз амалга ошди. Президент Ислом Каримовнинг ташаббуси билан мамлакатда бозор иқтисодиётига асосланган очиқ демократик ҳуқуқий давлат ва фуқаролик жамиятини барпо этиш ишига изчил киришилди. Ўзбекистон тараққиётининг “Ўзбек модели” ишлаб чиқилди. Бу моделнинг асосчиси Ўзбекистон Президенти Ислом Каримовдир. Модель иқтисодиётни мафкурадан ҳоли этиш, сиёсатдан устунлигини таъминлаш, давлат бош ислоҳотчи, қонун устуворлиги, кучли ижтимоий-сиёсат юргизиш, ислоҳотларни босқичма-босқич ва изчил олиб бориш тамойилларига асосланади

В современных условиях, когда объем необходимых для человека знаний резко и быстро возрастает, важно прививать умение самостоятельно пополнять свои знания, ориентироваться в стремительном потоке научной и политической информации. Для этого необходимо изучение иностранных языков, в том числе и русского. Изучение иностранного языка , в частности русского, помогает нравственному воспитанию, целью которого является воспитание личности. При обучении осуществляется воспитание важнейших моральных качеств личности: патриотизм, интернационализм, гуманизм.

Jismoniy tarbiya mutaxassislari atletizm mashg`ulotlarini о`tkazishda usul va harakatlarni mashq qildirish vaqtida shug`ullanuvchilarning yoshiga, jinsiga, vazniga, sog`ligiga e’tibor berishlari lozim. Atletizm mashg`ulotlari sog`lomlashtirishga qaratilgan bо`lishi shart. Sport jamoalarida shifokorlar, jismoniy tarbiya ustozlari va boshqalar mashg`ulot о`tkazish vaqtida shug`ullanuvchilarni ayniqsa о`smirlarni qobiliyatini e’tiborga olib qattiq charchatib qо`ymasdan, zeriktirmasdan shug`ullantirish lozim. Mashg`ulot va musobaqalar davomida qatnashuvchilar salomatligiga zarar keltirishi mumkin bо`lgan harakatlardan saqlanish talab etiladi.

Миллий ғурур - Ватанга бўлган меҳр-муҳаббат, садоқат, бир сўз билан айтганда, ватанпарварликда намоён бўлади. Миллий ғурури балқиб турган киши учун дунёда ўз Ватанидан, ватандошларидан азиз, мўътабар қудратнинг ўзи йўқ. Президентимиз И.А.Каримов ёзганидек: «Ватанга содиқлик, ватанпарварлик ўзининг қудратли илдизлари билан ўз оиласининг, авлод-аждодларининг номус-орига, чуқур эҳтиромига, инсоннинг шахсий виждонига, бурчга ва ўз сўзига содиқлигига бориб тақалади. Кишилари-мизнинг ватанпарварлиги ҳамма вақт севимли халқнинг шон-шарафи, қадр-қиммати, маданияти ва анъаналарига эҳтиёткорлик билан муносабатида ўз ифодасини топиб келди». (И.А.Каримов. Ўзбекистоннинг ўз истиқлол ва тараққиёт йўли. // Ўзбекистон: миллий истиқлол, иқтисод, сиёсат, мафкура. Том 1.-Т.: Ўзбекистон.- 1996.- 84 б. )

Маълумки, ёш авлоднинг сиҳат-саломатлигини муҳофаза қилишда, жисмонан ва ақлан камол топишида, ёшларни соғлом ва баркамол қилиб тарбиялашда овқатланиш омили ўзига хос алоҳида аҳамият касб этади. Республикамизда ўқувчи-ёшларнинг асосий қисми қишлоқ жойларда истиқомат қилишини инобатга оладиган бўлсак, ушбу аҳоли гуруҳининг амалдаги овқатланишини ўрганиш ва рационал овқатланишини ташкил қилиш нақадар муҳим муаммолардан бири эканлиги яққол намоён бўлади. Шунга биноан давлатимиз томонидан ушбу муаммони бартараф этиш бўйича қатор ижобий ишлар олиб борилмоқда ва бу кўп ҳолларда ўз самарасини бермоқда. Жумладан ҳозирга қадар Республикамизда истиқомат қиладиган ўқувчи-ёшларнинг амалдаги овқатланишини ўрганиш бўйича кўплаб тадқиқотлар ўтказилган бўлиб, уларнинг аксариятида мактаб ўқувчиларининг озиқ моддалар билан таъминланиш даражаси таҳлил қилинган, шунингдек оқилона овқатланишни ташкил қилиш бўйича айрим таклифлар берилган [1, 5-б; 4, 48-б; 6, 27-б; 8, 109-б]. Бироқ ҳали бу борадаги тадбирларни давом эттириш, айтиб ўтилган аҳоли контингентининг овқатланиши билан боғлиқ масалаларни илмий нуқтаи-назардан янада чуқурроқ ўрганиш бугунги куннинг энг муҳим масалаларидан бири бўлиб қолмоқда. Материал ва методика. Юқоридагиларни эътиборга олиб ўқувчилар орасида тадқиқот ва кузатув ишларини олиб бордик. Текширувлар Қашқадарё вилояти Қарши туман ХТБ га қарашли 6 та мактабда таълим олаётган 703 нафар ўқувчилар орасида олиб борилди.

Моллюскаларнинг алоҳида тип сифатида ўрганила бошланганлигига бир ярим асрдан кўпроқ вақт бўлди. Аслида моллюскаларга бўлган қизиқиш қадим замонлардан бошланган бўлиб, қадимий қўлёзмаларда келтирилишича, Х асрдаёқ садаф тақинчоқлар кенг тарқалган. Лекин моллюскаларнинг илмий жиҳатдан тадқиқ қилиниши эса XVIII асрнинг иккинчи ярмига тўғри келади. [1, 11-б; 2, 57-б; 6, 8-б]. Адабиётларда қайд қилинишича, Ўрта Осиёни табиий географик жиҳатдан батафсил ўрганиш мақсадида XIX асрнинг иккинчи ярмида П.П.Семёнов-Тянь-Шаньский (1856-1857), Н.А.Северцов (1857-1858), А.П.Федченколар (1868-1871) томонидан қатор йирик илмий экспедициялар ташкил этилган

Она тили машғулотлари ўқувчиларга фақат нутқни эгаллаш йўлларини эмас, балки ундан фойдаланиш маданияти ва маҳоратини ҳам ўргатиб боради. Ўқувчи нутқини ривожлантириш мураккаб жараён бўлиб, унда барча имкониятлар тўлалигича ишга солинса, фикрни оғзаки ва ёзма равишда тўғри, равон ифодалашга ўргатиш осонлашади. Натижада ўқувчи нутқини ривожлантиришга кенг йўл очилади. Она тили ўқитиш жараёнида ўқувчилар нутқига қўйиладиган талаблар мавжуд бўлиб, улар қуйидагилардан иборат. Ўқувчилар нутқини ўстиришга қўйиладиган талаблар Ўқувчилар она тили дарсида онгли ўқишни, тўғри ва чиройли ёзишни, фикрни оғзаки ва ёзма эркин баён қилишни ўрганадилар, теварак-атрофдаги ҳаёт, табиат ҳамда кишилар меҳнати ҳақида билим оладилар.

Uzluksiz ta`limning faoliyat ko`rsatish tamoyillaridan biri, ta`limning ustuvorligi – uning rivojlanishining birinchi darajali ahamiyatga ega ekanligi, bilim, ta`lim va yuksak intеllеktning nufuzidir. Intеllеktual – so`zining lug`aviy ma`nosi aqliy jihatdan yеtuklik, fahm-farosat, aql-idrok, zakovat, zukko, ya`ni zakovatli inson bo`lish dеmakdir. Aqliy taraqqiyotning nazariy va mеtodologik mohiyatini ochish uchun quyidagi tomonlarga alohida e`tibor qilamiz. 1) jahon psixologiyasi fanida aqliy taraqqiyotning o`rganilishi; 2) sobiq sovеt psixologlari tadqiqotlarida aqliy taraqqiyot muammosi; 3) mamlakatimiz psixologlari tadqiqotlarida aqliy taraqqiyot masalasi;