Nafosat tarbiyasi, eng avvalo, har bir kishida badiiy hissiyot tuyg’ularini, badiiy didni tarbiyalashdir. Bundan yuksak nafosatlilik aql-zakovatdan xoli bo’ladi, degan ma’noni tushunmaslik kerak. Shaxsning barkamol bo’lib shakllanishida bu ikki tomon bir-birini to’ldiradi. Chinakam san’at asarida hissiyot chuqur g’oyaviy –aqliy mazmun bilan birikib ketadi. Nafosat tarbiyasi aql bilan hissiyotni tarbiyalash, yanada aniqroq qilib aytganda, hissiyot vositasi bilan aqlni tarbiyalashdir. Bu ikki tomon bir-biri bilan uzviy bog’langandir.

Ислоҳотларнинг самараси ва муваффақиятининг мустаҳкам замирида нима турибди? Ўзбекистоннинг истиқлол ва тараққиёт йўлини белгилаб берган машҳур БЕШ тамойили! Бугун бутун жаҳонда “Ўзбек модели” деб номланган ана шу тамойилларнинг узвийлиги, пишиқ-пухталиги, ҳеч кимдан андоза олинмагани жиҳатдан заргарона санъатга қиёсланаётгани ҳам бежиз эмас. Worid Economik Forum мутахассислари шунинг учун ҳам мазкур моделнинг муаллифига БЕШ қўйиб турибди. Чунки бу узвийликнинг таг-замирида инсон манфаати, Ўзбекистон халқи манфаати мужассам.

Hozirgi kunda barcha ta`lim muassasalari zamonaviy kompyuter, axborot kommunikatsiya texnologiyalari asosida jihozlanmoqda. Bunday imkoniyatlarning yaratilayotganligi har bir pedagogni o’z mehnat faoliyatiga kreativ yondashuvni ya`ni, texnik vositalardan foydalanib dars jarayonini tashkil etishni talab etmoqda. O’quv kursini yaratishda quyidagilar hisobga olinishi lozim: -mashg`ulotlarning maqsadi; -maqsadga erishish yo’llari; -o’quv materiallarini taqdim etish usullari; -o’qitish metodlari; -o’quv topshiriqlarining turlari; -muhokama uchun savollar; -munozara va bahslarni tashkil etish yo’llari;

Konsepsiya – narsa va hodisalarga nisbatan qarash hamda yetakchi g`oyalar yig`indisi, bilish va amaliy faoliyat xarakterini belgilaydi, biror nazariyaning asosiy g`oyasi. Konsepsiya – muayyan sohaga oid qarashlar, tamoyillar tizimi, dall va hodisalarni tushunish, anglash va izohlashning muayyan usuli, aosiy nuqtai nazar. Ta`lim – o`quvchilarga bilim berish, ularni tarbiyalash, rivojlantirish, ko`nikma va malakalar hosil qilish jarayoni, yoshlarni hayotga va mehnatga tayyorlashning asosiy vositasi.

Тафаккур қилиш пайтида биз, юқорида айтиб ўтганимиздек, нарса ва ҳодисаларни атрофлича тўла ва чуқур акс эттирамиз. Ана шунинг учун тафаккур қилиш бир қанча процесслардан, яъни таққослаш, анализ ва синтез, абстрактциялаш ҳамда умумлаштириш процессларидан ташкил топади.

Маълумки, лексик бирликларнинг нутқий воқеланишида морфологик, синтактик ва услубий омиллар ҳамкорлик қилиши тегишли тадқиқотларда айтиб ўтилган. Б.Менглиев таъкидлаганидек, ушбу нутқий қўлланилишда ҳамкор сатҳларнинг ҳиссасини учбурчак бурчакларининг мазкур фигурадаги ҳиссасига қиёслаш мумкин. Бунда бурчаклардан бирининг кенгайиши қолган бурчакларнинг торайишига олиб келади. Шунингдек, лексик бирлик нутқда воқеланар экан, агар у полисемантик бўлса, унинг семемаларини, агар бир семемали бўлса, оралиқ маъноларини фарқлаш ва нуткда олиб чиқишда гоҳ синтактик омил кучайиб, бунда бошқа – морфологик ва услубий омиллар сусаяди. Бироқ уларнинг барчаси бир бутунлик сифатида лексик бирликнинг нутқий воқеаланишини юзага чиқаради.

Мустақиллик – бу, фалсафий тил билан айтганда, катта имкониятдир. Бизга маълумки, ҳар қандай имконият ҳам воқеликка айланавермайди. Мустақиллик деб аталмиш буюк имкониятдан қай даражада фойдаланиш халқнинг саъй-ҳаракатига боғлиқ. Халқлар борки, тарихнинг мазкур имкониятидан аъло даражада фойдалана билганлар ва инсоният цивилизациясининг олдинги ўринларидан жой олишга муваффақ бўлганлар. Осиё ва Жанубий Америкадаги қатор мамлакатлар эндиликда мустамлакачилик тизгинидан халос бўлибгина қолмай, янги дунё қоидаларини яратишда фаол иштирок қилмоқдалар.

Одамларни маълум белгиларга қараб шартли гуруҳлар ташкил килиш мумкин. Масалан, ёшга, жинсга, миллатга, касбга караб ташкил этиш мумкин. Болаларни ёш белгиларига караб боғча ёшидаги болалар, ўрта мактаб ёшидаги болалар, ўсмирлар, катта мактаб ёшидаги болалар деб шартли гуруҳларга бўлиш мумкин. Маълум жамиятда яшаб, одамлар билан хақиқий муносабатга киришиш йўли билан ҳосил бўлган гуруҳни реал гуруҳ деб атаймиз. Масалан, ёшлар гуруҳи, талабалар гуруҳи, ишчилар гуруҳи, оила ва шу кабилар реал гуруҳларга мисол бўла олади. Маълумки, одамни меҳнат яратган.

Республика халқи ва раҳбариятининг оқилона сиёсати қатъиятлилиги, истиқболни кўра билиши туфайли мамлакатнинг давлат мустақиллигига эришуви тинч, демократик парламент йўли билан, ижтимоий ларзаларсиз, қурбонлар ва вайронагарчиликсиз амалга ошди. Президент Ислом Каримовнинг ташаббуси билан мамлакатда бозор иқтисодиётига асосланган очиқ демократик ҳуқуқий давлат ва фуқаролик жамиятини барпо этиш ишига изчил киришилди. Ўзбекистон тараққиётининг “Ўзбек модели” ишлаб чиқилди. Бу моделнинг асосчиси Ўзбекистон Президенти Ислом Каримовдир. Модель иқтисодиётни мафкурадан ҳоли этиш, сиёсатдан устунлигини таъминлаш, давлат бош ислоҳотчи, қонун устуворлиги, кучли ижтимоий-сиёсат юргизиш, ислоҳотларни босқичма-босқич ва изчил олиб бориш тамойилларига асосланади

В современных условиях, когда объем необходимых для человека знаний резко и быстро возрастает, важно прививать умение самостоятельно пополнять свои знания, ориентироваться в стремительном потоке научной и политической информации. Для этого необходимо изучение иностранных языков, в том числе и русского. Изучение иностранного языка , в частности русского, помогает нравственному воспитанию, целью которого является воспитание личности. При обучении осуществляется воспитание важнейших моральных качеств личности: патриотизм, интернационализм, гуманизм.

Миллий ғурур - Ватанга бўлган меҳр-муҳаббат, садоқат, бир сўз билан айтганда, ватанпарварликда намоён бўлади. Миллий ғурури балқиб турган киши учун дунёда ўз Ватанидан, ватандошларидан азиз, мўътабар қудратнинг ўзи йўқ. Президентимиз И.А.Каримов ёзганидек: «Ватанга содиқлик, ватанпарварлик ўзининг қудратли илдизлари билан ўз оиласининг, авлод-аждодларининг номус-орига, чуқур эҳтиромига, инсоннинг шахсий виждонига, бурчга ва ўз сўзига содиқлигига бориб тақалади. Кишилари-мизнинг ватанпарварлиги ҳамма вақт севимли халқнинг шон-шарафи, қадр-қиммати, маданияти ва анъаналарига эҳтиёткорлик билан муносабатида ўз ифодасини топиб келди». (И.А.Каримов. Ўзбекистоннинг ўз истиқлол ва тараққиёт йўли. // Ўзбекистон: миллий истиқлол, иқтисод, сиёсат, мафкура. Том 1.-Т.: Ўзбекистон.- 1996.- 84 б. )

Маълумки, ёш авлоднинг сиҳат-саломатлигини муҳофаза қилишда, жисмонан ва ақлан камол топишида, ёшларни соғлом ва баркамол қилиб тарбиялашда овқатланиш омили ўзига хос алоҳида аҳамият касб этади. Республикамизда ўқувчи-ёшларнинг асосий қисми қишлоқ жойларда истиқомат қилишини инобатга оладиган бўлсак, ушбу аҳоли гуруҳининг амалдаги овқатланишини ўрганиш ва рационал овқатланишини ташкил қилиш нақадар муҳим муаммолардан бири эканлиги яққол намоён бўлади. Шунга биноан давлатимиз томонидан ушбу муаммони бартараф этиш бўйича қатор ижобий ишлар олиб борилмоқда ва бу кўп ҳолларда ўз самарасини бермоқда. Жумладан ҳозирга қадар Республикамизда истиқомат қиладиган ўқувчи-ёшларнинг амалдаги овқатланишини ўрганиш бўйича кўплаб тадқиқотлар ўтказилган бўлиб, уларнинг аксариятида мактаб ўқувчиларининг озиқ моддалар билан таъминланиш даражаси таҳлил қилинган, шунингдек оқилона овқатланишни ташкил қилиш бўйича айрим таклифлар берилган [1, 5-б; 4, 48-б; 6, 27-б; 8, 109-б]. Бироқ ҳали бу борадаги тадбирларни давом эттириш, айтиб ўтилган аҳоли контингентининг овқатланиши билан боғлиқ масалаларни илмий нуқтаи-назардан янада чуқурроқ ўрганиш бугунги куннинг энг муҳим масалаларидан бири бўлиб қолмоқда. Материал ва методика. Юқоридагиларни эътиборга олиб ўқувчилар орасида тадқиқот ва кузатув ишларини олиб бордик. Текширувлар Қашқадарё вилояти Қарши туман ХТБ га қарашли 6 та мактабда таълим олаётган 703 нафар ўқувчилар орасида олиб борилди.

Моллюскаларнинг алоҳида тип сифатида ўрганила бошланганлигига бир ярим асрдан кўпроқ вақт бўлди. Аслида моллюскаларга бўлган қизиқиш қадим замонлардан бошланган бўлиб, қадимий қўлёзмаларда келтирилишича, Х асрдаёқ садаф тақинчоқлар кенг тарқалган. Лекин моллюскаларнинг илмий жиҳатдан тадқиқ қилиниши эса XVIII асрнинг иккинчи ярмига тўғри келади. [1, 11-б; 2, 57-б; 6, 8-б]. Адабиётларда қайд қилинишича, Ўрта Осиёни табиий географик жиҳатдан батафсил ўрганиш мақсадида XIX асрнинг иккинчи ярмида П.П.Семёнов-Тянь-Шаньский (1856-1857), Н.А.Северцов (1857-1858), А.П.Федченколар (1868-1871) томонидан қатор йирик илмий экспедициялар ташкил этилган

Она тили машғулотлари ўқувчиларга фақат нутқни эгаллаш йўлларини эмас, балки ундан фойдаланиш маданияти ва маҳоратини ҳам ўргатиб боради. Ўқувчи нутқини ривожлантириш мураккаб жараён бўлиб, унда барча имкониятлар тўлалигича ишга солинса, фикрни оғзаки ва ёзма равишда тўғри, равон ифодалашга ўргатиш осонлашади. Натижада ўқувчи нутқини ривожлантиришга кенг йўл очилади. Она тили ўқитиш жараёнида ўқувчилар нутқига қўйиладиган талаблар мавжуд бўлиб, улар қуйидагилардан иборат. Ўқувчилар нутқини ўстиришга қўйиладиган талаблар Ўқувчилар она тили дарсида онгли ўқишни, тўғри ва чиройли ёзишни, фикрни оғзаки ва ёзма эркин баён қилишни ўрганадилар, теварак-атрофдаги ҳаёт, табиат ҳамда кишилар меҳнати ҳақида билим оладилар.

Uzluksiz ta`limning faoliyat ko`rsatish tamoyillaridan biri, ta`limning ustuvorligi – uning rivojlanishining birinchi darajali ahamiyatga ega ekanligi, bilim, ta`lim va yuksak intеllеktning nufuzidir. Intеllеktual – so`zining lug`aviy ma`nosi aqliy jihatdan yеtuklik, fahm-farosat, aql-idrok, zakovat, zukko, ya`ni zakovatli inson bo`lish dеmakdir. Aqliy taraqqiyotning nazariy va mеtodologik mohiyatini ochish uchun quyidagi tomonlarga alohida e`tibor qilamiz. 1) jahon psixologiyasi fanida aqliy taraqqiyotning o`rganilishi; 2) sobiq sovеt psixologlari tadqiqotlarida aqliy taraqqiyot muammosi; 3) mamlakatimiz psixologlari tadqiqotlarida aqliy taraqqiyot masalasi;

Таълим соҳаси мутахассисларининг малака ошириш курслари самарадорлигини ўрганиш бугунги кунда долзарб масалага айланган. Бу долзарб масаланинг асоси шундан иборатки, таълим соҳаси мутахассисларининг профессионал малакасига юқори талаб қўйилиши билан бир қаторда уларнинг малакасини оширишнинг етарли даражада самарали тизими яратилмаганлигидадир.

Профессор Р.Аҳлиддинов ( 1956 – 2014) 32 йиллик умрини ягона соҳа – Халқ таълими вазирлигида фаолиятга бағишлаб ўзидан эслашга арзигулик ном ҳамда илмий, педагогик соҳага салмоқли таълимга оид монографиялар, илмий-педагогик рисолалар, кўплаб мақолалар эълон қилиб бу соҳанинг мураккаб томонларини назарий исботлаб берди ҳамда унинг амалий ижроси бўйича ҳам меҳнат қилиб, бир умр берилиб ишлади.

Таълим амалиётида эҳтиёжлар асосида вужудга келган янгидан-янги муаммоларнинг самарали ечимларини топиш учун туғилган ғояларни тажриба-синовда синаб кўриш зарурияти мавжуд. Бунинг учун кенг кўламли тадқиқотчилик вазифаларини аниқлаш, назорат ва таҳлил қилиш ҳамда уларнинг ечимига эътибор қаратиш талаб этилади. Бу жараёнда ягона назарий асосларга таяниш мақсадга мувофиқдир. Тажриба-синов жараёнларисиз педагогика фани ва амалиётида муваффақиятга эришиш мумкин эмас. Чуқур ўйланган ва тўғри ташкил этилган тажриба-синов натижасидагина ишончли натижаларни қўлга киритиш, таълим ва тарбияда самарадорликка эришиш мумкин.

Аннотация: Мақолада она тили ва адабиёт фанини ўқитишдаги муаммолар таҳлили ва уни бартараф этиш йўллари хусусида сўз юритилган. Шунингдек, ватанпарварлик туйғусини шакллантиришда фаннинг мақсад ва вазифаларидан келиб чиқиб ёндашиш таълим-тарбия тизимидаги муҳим омил эканлиги қайд этилган. Калит сўзлар: тил, адабиёт, дастур, дарслик, давлат таълим стандартлари, давлат талаблари, фикр, образ, ғоя.

М.Расулова Ҳозирги кунда замонавий таълим тизими тобора янгиланиб бормоқда, тез ўзгараётган, мураккаблашиб бораётган оламда қўйилаётган замонавий талаблар асосида фаолият кўрсатишга тўғри келмоқда. Айни пайтда таълим тизимида раҳбарликнинг иш услублари, бошқарув маданияти ва бунинг натижасида сифат ўзгаришлари учун имкониятлар яратувчи педагогик, бошқарув янгиликлари пайдо бўлмоқда. Буларнинг барчаси таълимни ва унинг асосий таркибий қисми бўлган сифатини бошқариш масалаларининг ечилиши мураккаблашувига олиб келади ва бу эса муаммони ҳал қилишнинг замонавий асосланган усулларига эҳтиёж туғдиради. Албатта, бу ўзгаришлар мактаб раҳбарларидан жуда кенг кўламда ташкилотчилик, яратувчанлик бошқарув менежментини эгаллаганликни талаб этади. Шу маънода мактаб директорининг ўрни ва масъулияти жуда каттадир. Раҳбарликнинг луғавий маъноси ҳам, зарурий хислатларни аввало ўзида шакллантириб, сўнгра ўз фаолиятида шу хислатларни намоён қилиш орқали жамоага ўрнак кўрсатиб, белгиланган мақсадни амалга оширишга жамоани жалб этишни билдиради. Чунки жамоа биринчи галда раҳбарлик салоҳиятини, унинг маънавияти, юксак маданияти ва халқпарварлиги билан ўлчайди. Шу боис раҳбар кадрларни танлаш, уларни малака ошириш курсларида муайян бошқарув тайёргарлигидан ўтказишга алоҳида эътибор қаратилмоқда.