Жамият тараққиёти давомида иқтисодиёт доимо бир текис ҳолатда ривожланмайди. Маълум давр давом этган юксалишдан сўнг албатта, пасайиш, турғунлик ва жонланиш босқичлари бир-бири билан алмашиб туради. Ушбу ҳолат иқтисодчиларнинг фикри билан айтилганда иқтисодий цикл деб юритилади. Тарихий даврга назар ташлайдиган бўлсак, циклларнинг турлича даврларда ўзгариб туриши ҳамда глобал молиявий инқирозлар 80-100 йилда бир марта такрорланиши мумкинлигини исботини кўрамиз.

В последнее десятилетие, как в России, так и за рубежом отмечается системы (Грачёва Н.М., Гаврилов А.Ф., Аваков А.А. 2004). Дискинезии жельчевыводящих путей (ДЖВП) в структуре заболеваний органов пищеварения занимают третье место. Функциональные нарушения желчного пузыря и желчевыводящих путей, которые в соответствии с Римским консенсусом (Рим 1999). Рассматриваются как преморбитной состояния, при длительном течении могут привести к развитию хронических заболеваний билиарной системы (Максимов В.А. 1971 Скуя Н.А. 1981, Пелещук А.П.и соавт.1985, Ильченко А.А. 2002 Маев и.В. соавт 2003). Интерес к проблеме объясняется также частым вовлечением в патологический процесс смежных органов (печени, поджелудочной железы, желудка и двенадцатиперстной кишки ), что накладывает свой отпечаток на клиническую картину ДЖВП, усугубляет течение заболевания (Яковенко Э.П., Григорьев П.Я. 2000, Ильченко А.А.2002, Шашель В.Аи соавт 2003). Имеются лишь единичные публикации о применении ультрасонографии в исследовании процесса желчеьвыделения с учетом моторики верхнего отдела ЖКТ.

На сегодняшний день уже невозможно представить диагностику многих заболеваний без методов визуализации, которые в подавляющем большинстве случаев имеют решающее значение для постановки диагноза, выбора варианта лечения и позволяют судить о прогнозе. Безусловно, лидером среди этих методов по данным многочисленных авторов признана магнитно-резонансная томография. Ее преимущества широко известны.

Для правильной диагностики заболеваний суставов необходимо проведение радиологического исследования. Во многих, клинически неясных случаях радиологические методы позволяют поставить специфический диагноз. У больных с уже установленным диагнозом эти методы дают возможность оценить распространенность и выраженность процесса. Повторные исследования в динамике позволяют оценить эффективность лечения

Қишлоқ хўжалигида суғориладиган ер майдонининг йиллар сайин кенгайиб бориши ва аксинча сув ресурслари миқдорининг камайиб бориши кузатилмоқда. Янгидан суғориладиган ерларнинг маълум даражада ва бир томонлама ривожланиши муносабати билан бугунга келиб, Ўзбекистоннинг сув ресурслари суғориш учун етмай, тугашига яқин ҳолатга келиб қолмоқда. Шу сабабли сув тақчиллиги сезилаётган кейинги йилларда қишлоқ хўжалигини сув билан таъминлашда бир қатор қийинчиликлар вужудга кела бошлади. Ўзбекистон Республикаси фанлар академияси мутахассисларининг ҳисоб-китобларида кўрсатилишича, Сирдарё ва Амударёнинг сув ресурслари суғориш учун тугаб бормоқда. Ҳозирги вақтда республикада сув танқислиги 14-20 кубо метрни ташкил этмоқда. Демак, сув ресурсларининг етишмаслиги Ўзбекистон ва минтақадаги қўшни давлатлар учун ҳақиқат ҳам биринчи даражали ижтимоий иқтисодий муаммо бўлиб қолмоқда. Мавжуд сув ресурслари миқдоридан кўпроқ сув олиш дарё сувлари оқишини тўла тартибга келтириш шароитида сув кам бўлган йилларда кўплаб сув етишмаслигига олиб келиши муқаррар. Ҳозирда Амударё ва Сирдарё ҳавзаларида суғориладиган ерларни кенгайтириш ишлаб турган тизимларни мажмуа қайта қуриш режаларга, энг муҳими сувни қаттиқ тежаш юзасидан кўриладиган тадбирларга тўла боғланган бўлиши шарт, илгаридан одат бўлиб қолган ҳар гектар майдонга белгиланган меъёрдан (айтиш лозимки, белгиланган меъёрнинг ўзи ҳам анча кўпайтириб белгиланган) 1,5-2,0 баробар кўп сув миқдори ишлатишга барҳам бериш керак.

Аҳолининг ижтимоий турмуш даражасини ошириш, биринчи навбатда, инсонларга нормал меҳнат шароитлари яратиш, уларни яшашлари, таълим олишлари, малака оширишлари, иш қобилиятларини тиклашлари учун зарур бўлган моддий ва молиявий шарт-шароитларни яратишни тақозо этади. Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А. Каримов таъкидлаганидек: “Барча шароитларнинг иқтисодий, демократик, сиёсий ислоҳотларнинг асл мақсади - инсонга муносиб турмуш ва фаолият шароитларини вужудга келтиришдан иборат”. Мамлакатимиз ҳудудларининг ўзига хос табиий иқлим шароитларига, иқтисодий салоҳиятга, демографик хусусиятларга эга эканлиги, улар ўртасида ижтимоий ривожланиш кўрсаткичлари бўйича сезиларли тафовутларнинг мавжудлиги ҳудудларнинг ижтимоий ривожланиши ва аҳолисининг турмуш фаровонлигини баҳолашда ҳисобга олиниши лозим бўлган муҳим омиллар ҳисобланади.

Ўзбекистонда меҳнат бозорининг шаклланиш жараёни меҳнат ресурслари тез суръатларда ўсиб бораётган мураккаб шароитларда кечмоқда. Меҳнат бозоридги демографик босим даражаси кун сайин ошиб бормоқда. 2009 йилда Ўзбекистон Республикаси аҳолисининг сони 27,8 млн кишини ташкил этган бўлса, шундан меҳнат ресурслари 16,8 млн кишини ёки бутун аҳолининг 60 фоизига тенг бўлди. 2009 йилда аҳолининг ўртача йиллик ўсиши 364 минг кишини ташкил этди. Ижтимоий бандлик асосан савдо ва умумий овқатланиш соҳасида 7,7 % га, қурилишда 4,5 % га, саноатда 3,9 % га, транспорт ва алоқа тизимида 3,9 фоизга ўсди. Кичик бизнес ички бозорни зарур товар ва хизматлар билан таъминлайдиган, иқтисодиётнинг таркибий негизини белгилаб берадиган энг муҳим сектор ҳисобланади. Шунингдек кичик бизнес аҳолини иш билан таъминлаш ва уларнинг даромадларини оширишда муҳим ўрин тутади. Республикада кичик бизнесни ялпи ички маҳсулот ишлаб чиқаришдаги улуши 2008 йил 48,2% ни, 2009 йил 50% ни ташкил этган бўлса 2010 йилда унинг салмоғини 52,5% га етказиш мўлжалланган.

Ҳозирги замон шароитида халқаро иқтисодий муносабатларда халқаро интеграция муҳим ўринни эагаллаб келмоқда. Илгарги иқтисодий муносабатларга нисбатан ҳозирги халқаро жараёнлар сон ва сифат томонлама катта ўзгаришларга юз тутмоқда. Халқаро хўжалик алоқалари шаклларига қуйидагиларни киритиш мумкин:

Ўзбекистон Республикаси Президенти И.Каримов Вазирлар Маҳкамасининг 2008 йилда Республикани ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш якунлари ва 2009 йилда иқтисодиётни барқарор ривожлантиришнинг энг муҳим устивор вазифаларига бағишланган мажлисида “Қишлоқ жойларидаги мавжуд инфратузилмани яна бир бор танқидий баҳолаб, уни кенгайтириш бўйича қўшимча маблағ ва имкониятлар топиш зарур” деб таъкидлади. Шундан келиб чиққан ҳолда суғурта соҳасида ҳам суғурта даромадларини кўпайтириш, суғурта фойдасини ва захира жамғармаларини жонлантириш, ҳамда ҳисобини тўғри олиб бориш муҳим аҳамият касб этади.

Республикада корпора¬тив ишлаб чикариш асосан бир турдаги махсулотларни ишлаб чикаришга мослаштирилган. Миллий иктисодиётимиз тараккиётида корпоратив мулкчилик секторига асосланган ишлаб чикариш тобора уз урнини топиб бормокда. Келажакда эркинлаштирилган бо¬зор иктисодиёти корпоратив ва кичик тадбиркорлик жараёнларининг узаро иктисодий жихатдан боғлиқ булган муносабатлари асосида ривожланади. Албатта, бу жараён ишлаб чикаришнинг монополлашувига олиб келиши мумкин.

Мамлакатимизда кейинги йилларда иқтисодиётни эркинлаштиришда биринчи навбатда солиқ юкини камайтириш, солиққа тортиш тизимини соддалаштириш ва уларни унификация қилиш масалаларига алохида аҳамият бермоқда. 2000-2007 йиллар мобайнида мамлакатимизда даромад солиғи 38,0 фоиздан 10,0 фоизга, ягона ижтимоий тўлов 40,0 фоиздан 24,0 фоизга, кичик бизнес субъектлари ва қишлоқ хўжалик маҳсулотлари ишлаб чиқарувчилар, яъни фермерлар учун ягона солиқ 10 фоизга туширилди. 2008 йилда эса, ушбу ягона солиқ 8,0 фоизга туширилди. Шунга мувофиқ корхоналар, фермерлар, кичик бизнес субъектларининг молиявий ресурслари ҳам тегишли равишда ошди. «Биргина 2007 йилда республикамиздаги хўжалик субъектлари солиқ имтиёзлари берилиши ҳисобидан ўз молиявий ресурсларини қўшимча 830 миллиард сўмга тўлдиришга эришгани бу фикрнинг яққол тасдиғидир». Ушбу омил эса ўз навбатида инвестицияларнинг кўпайиши, корхоналарнинг айланма маблағларини тўлдириш, ишчи ва хизматчиларнинг иш хақи ва даромадларини ошириш ҳамда худудларни ободонлаштириш учун қўшимча манба бўлиб хизмат қилди. Бу эса маҳаллий молиянинг ажралмас таркибий қисми ҳисобланган корхоналар молиясининг аҳамияти ошиб бораётганлигидан далолат беради.

Ер-умумхалқнинг бебаҳо бойлиги, у асосан табиий бойлик, инсоннинг ҳаёти ва фаолияти учун моддий шароит қишлоқ хўжалигининг барча тармоқларининг ривожланиши ва жойлашиши учун асосий база қишлоқ хўжалигининг ривожланишида асосий манбаа ҳисобланади. Шунинг учун халқнинг ўсиши ва фаравонлигини яхшилашда ердан мақсадга мувофиқ фойдаланиш ва қўриқлаш лозим. Жамият олдида муҳим вазифа туради: ердан фойдаланишни шундай ташкил этиш керакки, бир томондан тупроқни емирилиш жараёнини тўхтатиш, уни яхшиланиши ва қайта тикланишини жорий қилиш. Бошқа томондан эса ердан фойдаланиш ва ерни эгаллашда мақсадга мувофиқ бўлишини ташкил этиш ҳисобига самарали ишлаб чиқаришни ошириш лозим. Бу масала фақатгина ер тузиш фаолиятида ердан унумли фойдаланиш ер тузишнинг иш унумдорлигини ошириш, лойиҳа-қидирув ишларининг сифатини яхшилаш, фақат янги информацион технологиялар, ер тузиш маълумотларини автоматлаштиришдан ва замонавий дастурлардан фойдаланиш асосида амалга оширилиши мумкин.

Маълумки, кейинги пайтда жаҳон оммавий ахборот воситаларида дунёнинг кўпгина минтақаларида юз бераётган ипотека кредити билан боғлиқ молиявий танглик хусусида ташвиш билан сўз юритилмоқда. Дастлаб Америка Қўшма Штатлари иқтисодиётида кўзга ташланган бу ҳолат кўп ўтмай Европанинг бир қатор давлатларида, кейинчалик Осиёдаги Покистон мамлакатида ҳам намоён бўла бошлади. Хориждаги бу иқтисодий инқироз қандай юз берганлиги ва унинг сабаблари тўғрисида фикр юритадиган бўлсак, ўтган асрнинг 90-йиллари охирларида АҚШда қабул қилинган бир қатор қарорларни кўздан кечириш зарур. 1999 йили ҳукумат томонидан уй-жойлар учун ипотека кредити бериш билан шуғулланадиган агентликларга қарз олиш чоғида қўйиладиган талабларни камайтиришга рухсат этилган эди. 2001 йили эса ипотека кредитларининг устама фоизи энг кам миқдоргача пасайтирилди. Натижада, айрим устамон кишилар учун осонлик билан бойлик орттиришга, яъни сотиб олиб, бир-икки йилдан кейин қиммат баҳода пуллашга шарт-шароит вужудга келди. Кредит беришда қарз олувчининг даромади ҳақида тегишли маълумотномани талаб қилмаслик тамойилга кириб қолганлиги уларга жуда қўл келди.

Қимматли қоғозлар бозори тез суръатлар билан ривожланиб бораётганига қарамай, у ривожланган бозор иқтисодиётига эга бўлган мамлакатлардагидек даражага ҳали яқинлашгани йўқ. Мамлакатимиз қимматли қоғозлар бозорининг айрим қисмлари, аввало, уларнинг бошқарув муаассасалари расмийлашуви ва кўмакчи соҳалар билан таъминланиши ривожланмаганлиги бунинг асосий сабабларидан биридир. Ўзбекистон Республикаси қонунлари ва Ўзбекистон Республикаси Президентининг фармонлари қимматли қоғозлар бозори қатнашчиларининг ҳуқуқий ҳимояланишини оширган бўлишига қарамай, қимматли қоғозлар бозорининг кўпгина қисмлари юридик ҳимояланиши бу соҳага хорижий инвесторларнинг молиявий ресурсларини кенг миқёсда сарфлашни таъминлаш учун ҳали ҳам етарли эмас.

Ўзбекистоннинг ижтимоий йўналтирилган бозор иқтисодиётига ўтишининг асосий мақсадларидан бири аҳоли турмуш даражасини ва сифатини янада ошириш ҳамда ижтимоий соҳа тармоқларининг барқарор ривожланишини таъминлаш ҳисобланади. Шуларни инобатга олиб мамлакатимизда аҳолининг турмуш даражасини ошириш, уларни ижтимоий ҳимоя қилишнинг давлат дастурлари қабул қилиниб амалга оширилмоқда. Шу орқали аҳоли даромадлари ва реал иш ҳақлари мунтазам ошиб, аҳоли турмушининг сифати янада яхшиланмоқда. Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А. Каримов таъкидлаганидек: “Барча шароитларнинг, иқтисодий, демократик, сиёсий ислоҳотларнинг асл мақсади -инсонга муносиб турмуш ва фаолият шароитларини вужудга келтиришдан иборат”. Шуни таъкидлаш жоизки, ҳудудларни ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш маълум тамойиллар асосида амалга оширилади.

Ўзбекистонда қишлоқ хўжаликни ислоҳотларини тобора чуқурлашиб бораётганлиги ва аҳолига етарли озиқ-овқат маҳсулотларини сифатли етказиб бериш энг долзарб муаммолардан биридир. Президентимиз шарофати билан 2009 йил «Қишлоқ тараққиёти ва халқ фаровонлиги» йили деб эълон қилиниши ҳам бунга яққол мисол бўла олади. Пахтачилик соҳаси ҳам анча ривожланиб бормоқда. Ўзбекистон Республикасининг стратегик хом-ашёси бўлган пахта ҳосилдорлигини сифатини яхшилаш, янги сифатли пахта навларини яратиш азалдан илмий- тадқиқотнинг асосий йуналиши бўлиб келган-келмокда. Бу соҳани кенгроқ тадқиқ қилиш натижасида янги истиқболли режаларни амалга ошириш имкониятлари кенгаймоқда. Пахта чигитини электротермик ишлов бериб экиш ҳосилдорликка яхши натижалар бермоқда. Бу йуналишда олиб борилган илмий тажрибалардан маълум бўлдики, пахта чигитини «Биокимёвий махсус тайёрланган элексир» га намлаб 72 соат электр майдон кучланганлиги остида сақласак, чигитнинг «вегататив» униб чиқиш жараёни 2-3 боравар тезлашиши аникланди. Чигит массаси сезиларли ошади ва қисқа муддат ичида униб чиқади.

Шаҳар ҳудудида ер муносабатлари ўзига хос хусусий белгиларга эга ва уларни тушуниш учун биз бевосита давлат ер кадастри ва кўчмас мулк объектини кўриб чиқишимиз зарур бўлади. Бугунги кунда Республикамизда кўчмас мулк бозори ривожланиб бормоқда. Илғор, иқтисодиёти юқори ривожланган мамлакатларда солик тизими-давлат ер кадастри тузилишидан бошланиб, унинг фаолиятига асосланган. Давлат ер кадастри ерларнинг табиий, хўжалик ва хуқуқий режими, уларнинг тоифалари, сифат кўрсаткичлари ва баҳоси, ер участкаларининг жойлашган манзили ва ўлчамлари, уларни ер эгаларига, ердан фойдаланувчиларга, ижарачиларга ҳамда мулкдорларга тақсимлаш тўғрисидаги зарур, ишончли маълумотлар ва ҳужжатлар тизимидан иборат.

Қишлоқ хўжалигида ўтказиб келинаётган ислоҳотлар натижасида деҳқон хўжаликларининг ташкил топиши ва уларни ривожлантиришга давлат аҳамиятига молик ишлар амалга оширилиб, бунга алоҳида эътибор қаратилди. Мана шулар натижасида деҳқон хўжаликларининг сони ва уларнинг экин майдонлари йилдан йилга кўпайиб бормоқда. Деҳқон хўжаликлари сонининг ўсиш салмоғи 2004 йилда 104,7 фоиз, 2005 йил 103,8 фоиз, 2006 йилда 101,9 фоизни ташкил этган. Уларнинг экин майдонларини ўсиш салмоғи эса 2004 йилда 104,23 фоиз, 2006 йилда 102,9 фоиз, 2008 йилда эса 101,9 фоизни ташкил этган (1-жадвал). Бу шундан далолат берадики, деҳқон хўжаликлари сонининг ўсиш суръати улар экин майдонининг ўсиш суръатидан анча юқоридир. Кейинги йилларда ҳар бир деҳқон хўжаликларига тўғри келадиган ўртача экин майдонининг қисқариб бораётганлигини кўришимиз мумкин. Бу кўрсаткич 2004 йилда 0,10 га ни, 2006 ва 2007 йил эса 0,098 га ни ташкил этаётганлиги аён бўлади.

Мамлакатимиз Президенти Ислом Каримов таъкидлаганидек, “Мамлакатимизнинг рақобатдошлигини оширишни таъминлаш учун иқтисодиётни таркибий ўзгартириш жараёнларини чуқурлаштириш сиёсатини давом эттириш 2010 йилга мўлжалланган иқтисодий дастурни амалга оширишнинг муҳим устувор йўналишига айланиши лозим” . Мазкур вазифаларни бажаришда албатта, хўжалик юритувчи субъектлар фаолияти натижаларини тўғри, аниқ муддатларда тезкор баҳолаб ҳисобини юритиб бориш муҳим аҳамият касб этади. Ҳозирги кунда Ўзбекистон республикасида бухгалтерия ҳисоби ва ҳисоботини халқаро стандартлар доирасига олиб чиқиш борасида бир қанча ишлар амалга оширилмоқда.

Теорема. Агар ва нуқта L силлиқ чизиқнинг охирги нуқталари билан устма-уст тушмаса, у ҳолда (1) Коши типидаги интеграл учун қуйидаги тенгсизлик ўринли