Мактабгача таълим ёшидаги болалар нутқини ўстиришда сўзларни тўғри талаффуз қилишга ўргатиш, янги сўзларнинг маъносини тушунтиришга алоҳида эътибор қаратиш лозим. Болаларни босқичма-босқич сўз бирикмалари ва гаплар тузишга ўргатиш муҳим аҳамиятга эга. Чунки болалар у ёки бу нарса, воқеа-ҳодисалар ҳақидаги ўз фикрларини гаплар ёрдамида баён қиладилар. Машғулотлар давомида тарбиячилар болаларнинг ҳар бир саволига аниқ ва самимий жавоб қайтаришлари лозим. Шу тариқа уларнинг нутқи самарали ривожланади ва учрайдиган нуқсонлар бартараф этилади. Болалар кундалик ҳаётларида турли воқеа ва ҳодисалар, буюмларга дуч келадилар. Тарбиячилар ва ота-оналар улар ҳақида болаларда аниқ тасаввур ҳосил қилишлари керак. Нарса, буюмларнинг номлари, ҳаётий вазифалари ҳақида болаларга тўлиқ маълумот бериш талаб қилинади. Бу боланинг оғзаки нутқидаги камчиликларни бартараф этиш, йўл қўядиган хатоларини тузатишга имкон беради. Шунингдек, болаларда янги билим ва тасаввурлар ҳосил бўлади, улар ҳодисалар ва буюмларнинг номлари, сифат ва хусусиятларини ўрганадилар.

Она тили дарсларида ўқувчиларнинг билими уларнинг сўз ва луғат бойлигига қараб баҳоланади. Она тили фани бўйича баъзан ўқувчиларнинг билими юзаки, саёз эканлиги сезилиб қолади. Аксарият ўқувчилар сўз туркумлари ҳақидаги тушунчаларни дарсликдан шунчаки ёдлаб олишади. Лекин уларни амалга қўллашда қийналишади. Агар ўқитувчи дарсда ўқувчидан фақат қоидаларни ёдлашни талаб қилиб, дарсликдаги 2-3 машқни бажариш билан чекланса, ўқувчиларнинг мустақил, ижодий, мантиқий фикрлаш қобилиятини тўсиб қўйган бўлади. Мен эса ўқувчиларда юқоридаги сифатларни ҳосил қилишда ёрдам берадиган, бошланғич синфларда нисбатан кам қўлланиладиган иншо тури ҳақида тўхталмоқчиман. У ҳам бўлса ўз шахсий кузатиш ва тажрибалари асосида ёзилган иншолардир.

Бошланғич синфни битириб, таълимнинг кейинги босқичида (5-синф) ўқишни давом эттирадиган ўқувчилар мослашиш даврини ўтказадилар. Ўқувчилар асосий дарсларни битта синф хонасида ўқиган бўлсалар, эндиликда фан хоналарида давом эттирадилар. Ҳар бир ўқув фанини алоҳида ўқитувчи ўқитади ва ҳ.к. Шунга кўра мослашиш қисқа муддатда ва осон кечиши учун уларда таянч компетенциялар шаклланган бўлиши керак. Ўқувчиларда таянч компетенциялардан коммуникатив компетенция, ахборот билан ишлаш, шахс сифатида ўз-ўзини ривожлантириш, математик саводхонлик компетенцияларининг шаклланганлик даражасини 4-синф ўқувчиларида тест ўтказиш орқали текшириш мумкин. Тест ўтказиш учун 60 минут вақт ажратилади. Бунда 30 минутдан сўнг 5 минут танаффус берилиб яна 30 минут давомида синов давом эттирилади. Ўқувчилар берилган топшириқларнинг жавобларини вараққа ёзадилар.

Бошланғич синф ўқитувчилари ўқувчиларда ўз фаолиятлари моҳиятини англаш кўникмасини ҳосил қилишлари керак. Бунинг учун ўқитувчилар турли-туман усулларни қўллашлари лозим. Масалан, муҳокама, ёзма сўровномалар ўтказиш, турли ҳодисалар ва ўзгаришларни тасвирий ифодалаш кабилар. 1–4-синф ўқувчилари учун ҳиссиётларни таҳлил қилиш усулидан фойдаланиш самарали ҳисобланади. Улар ўз ҳиссиётлари ва туйғуларини сўз воситасида тасвирлашга ўргатиладилар. Бу ўз навбатида муайян ўқув вазиятларида амалга оширилади. Ўқувчиларнинг эришган натижаларини назарий таҳлил қилиш уларда умумий мақсадларни ойдинлаштириш зарурлигига ишонч туғдиради. Ўқувчилар ўзларининг муайян фаолиятларини таҳлил қилишлари уларда ютуқларга эришишга қаратилган ишончни қарор топтиради. Бошланғич синф ўқитувчилари ўқувчилари олдиларига саволлар қўйиб уларни ушбу саволларга жавоб топишга ундаши лозим.

Kasbiy- pedagogik sohada esa muallim bolalarni, kasbini sevishi, ular bilan ishlashga qiziqishi lozim. Shuningdek, u ziyrak va kuzatuvchan bo`lishi hamda pedagogik tasavvur, bunyodkorlik, tashkilotchilik, haqqoniylik, talabchanlik, qat’iylik, maqsadga intilish kabi xislatlarga ega bo`lishi kerak. Boshlang`ich ta’lim o`qituvchilaridan bilish sohasida keng ilmiy salohiyat, ma’naviy ehtiyoj va qiziqish, yangilikni his qila bilish pedagogik ma’lumotni oshirishga intilish talab etiladi. Shunday ekan ta’lim-tarbiyaning muvaffaqiyatli kechishi uchun pedagog o`z kasbini ng ustasi, fidoyisi bo`lishi kerak. Shu ma’noda bugungi o`qituvchidan yurtimiz kelajagi uchun yangicha fikrlaydigan, ertangi kunga yangicha nigoh bilan qaraydigan, zamon bilan hamnafas komil insonni shakllantirish talab etiladi. Bunday ma’suliyatli vazifani bajarish uchun, avvalo o`qituvchining o`zi keng bilim va yuksak mahoratga ega bo`lmog` lozim. O`z ustida tinimsiz ishlaydigan, izlanuvchan o`qituvchi bu sinovdan muvaffaqiyatli o`tishi shubhasiz. Umumiy o`rta ta’lim fanlari bo`yicha viloyat va tumanlar darajasida nazorat maktablari viloyatlar xalq ta’limi boshqarmalari buyrug`i bilan tashkil etilgan «Mahorat maktabi» faoliyat yuritmoqda. Shu jumladan Guliston tumanidagi 3-umumta’lim maktabi tumanlararo tayanch maktabi hisoblanadi. «Mahorat maktabi»da juda ko`b boshlang`ich tizimini zamon talablariga javob beradigan pedagog kadrlarni uchratish mumkin. Ulardan yosh o`qituvchilarimiz o`z kasbiy mahoratlarini oshirib borish uchun tajribalarni o`rgangadilar va fikrlashadilar

Ta’limni rivojlantirishda pedagogik jamoa va o`qituvchilarning innovatsion faoliyatini shakllantirish – ularda zamonaviy axborot texnologiyalaridan foydalanish malakasining talab darajasida bo`lishi, mazmunan boyitishni ta’minlaydi. Xususan, ta’lim tizimining boshlang`ich sinflarida o`qitish jarayoni texnik vositalar, innovatsion va zamonaviy pedagogik texnologiyalarni mukammal o`rganish, ta’lim jarayoniga moslashtirish – bugungi kun talabidir. Bu esa o`quvchilarni fanga bo`lgan qiziqishini yanada orttiradi, shuningdek o`rgatishda kam kuch, kam vaqt sarflab, o`qitish vositalaridan samarali foydalanishga yo`l ochadi. Ma’lumki, an’anaviy o`qitish tizimida o`qituvchi o`quvchiga asosan axborot beruvchi manba hisoblanadi, ya’ni bilim olishda: axborotlarni uzatish va qayta ishlanmagan holatda o`quvchidan qabul qilib olish kuzatilgan. Ya’ni dars jarayonida olingan bilim faollashuv pog`onasiga ko`tarilmagan.

Таълим давлат сиёсатининг устувор соҳасига айлангач, бошланғич таълим ривожига алоҳида эътибор қаратилди. «Бошланғич таълим концепцияси»да ўқитувчининг вазифалари аниқ белгиланиб қўйилди. Асосий мақсад: кичик мактаб ёшидаги ўқувчиларга ўқиш, ёзиш ва ҳисоблашга ўргатиш, табиат ва атроф-муҳит билан таништириш, ижодий ва мантиқий фикрлашга, нутқ маданиятини ўстиришга, шахсий гигиена қоидаларига риоя қилиш, шахсий имкониятларини намойиш этишга қаратилар экан, албатта, ўқитувчи зиммасига катта масъулият юкланади. Бошланғич синф ўқитувчиси ҳар бир дарсга пухта тайёргарлик кўриш билан биргаликда, ўқувчининг дарсдан кейинги фаолиятини мазмунли ўтказиши таълим самарадорлигини ошириш, давоматни яхшилаш ҳамда пировард ижобий натижага эришиш имконини беради. Дарсдан ташқари машғулотларни самарали ташкил этиш бошланғич таълимнинг компетенциявий ёндашув асосида белгиланган вазифаларни амалга оширишга ёрдам беради.

Бошланғич таълимнинг асосий мақсадига эришиш, яъни болада ўқишга ижобий муносабатни шакллантириш, ўқиш саводхонлигини таркиб топтириш, болаларни турли маълумотлар билан ишлашга ўргатиш, асосий математик амалларни пухта билишларига ва кундалик ҳаётда қўллай олишларига эришиш, уларда мантиқий ва ижодий фикрлашни шакллантириш, уларни ёзма ва оғзаки мулоқот меъёрларини эгаллашга ҳамда ўз-ўзини бошқариш ва тута билишга ўргатиш учун бошланғич синфларда сифатли таълимий фаолиятни ташкил этишга алоҳида эътибор қаратиш лозим бўлади. Бошланғич синфларда мультимедиа технологиясининг туб мазмуни – мультимедиали компьютер таълимни амалга оширишдан иборат.

Бугунги кунда ижтимоий, иқтисодий ва маданий соҳаларни малакали кадрлар билан таъминлашда пухта асосланган механизмга эга бўлган узлуксиз таълим тизими, хусусан, олий таълим муассасаси босқичи ўзига хос ўрин тутади. Тезкорлик билан ривожланаётган давр мутахассислар олдига шиддатли ўзгаришларга тайёр туриш, давр билан ҳамнафас бўлган ҳолда ижтимоий ва касбий нуқтаи назардан ўз-ўзини шакллантириб, ривожлантириб бориш вазифасини қўймоқда. Мутахассисларнинг мазкур талабга тўлақонли жавоб бера олишларида олий таълим муасасасаларида таълим-тарбия жараёнининг сифатли ташкил этилишини ҳиссаси катта. Низомий номидаги ТДПУ бошланғич таълим ва жисмоний маданият факультети етакчи факультетлардан бири бўлиб, ҳозирги кунда факультетда бўлажак бошланғич синф, жисмоний тарбия, мусиқа ўқитувчиларини инновацион фаолиятга тайёрлаш масаласига етакчи масала сифатида қаралмоқда.

Свое выступление я хотел бы начать с цитаты из трактата «Образование и смысл жизни» Джидду Кришнамурти, философа, который в 20-х гг. прошлого века основал несколько школ в США, Великобритании и у себя на родине, в Индии: «Правильное образование начинается с педагога, который постиг свою сущность и поэтому мыслит нестандартно. Если педагог не получил правильного образования, то максимум, на что он способен, — это прокомментировать учебник...» . Таким образом, ключевой фигурой в деле подготовки кадров является учитель, а в свете реформ, связанных с совершенствованием системы изучения иностранных языков в Республике Узбекистан согласно ПП № 1875 особое внимание уделяется качеству подготовки учителей иностранных языков. Остановлюсь сначала на общих вопросах, связанных с инновационными технологиями в образовании.

Бошланғич таълимга паст назар билан қаралишининг исботи шуки, собиқ СССРда бутун бошли педагогика техникумлари ва билим юртлари тизими ташкил этилиб, улар асосан 1–4 синф ўқувчиларини ўқитадиган муаллимлар тайёрлар эди. Ваҳоланки, боланинг дунёқараши, диди, салоҳияти шаклланадиган бошланғич синфларга энг етук, энг тажрибали мураббийлар бириктириб қўйилишини оддий мантиқнинг ўзи талаб этади. Замонавий бошланғич таълимнинг ўзи нимадан иборат бўлиши керак? Бола 1–4 синфларда қандай билимга эга бўлиши лозим? Уларнинг тарбияси қандай бўлиши керак? Шу масалаларга жавоб топишимиз зарур. Яна бир муҳим савол. Норасида боланинг мияси, онги нимани ўзига сингдира олади, нимани қабул қилмайди? Ким бу масалани илмий жиҳатдан тадқиқ қилган? Болаларимизга қачондан бошлаб, қандай қилиб, қандай усулда ва услубда миллий қадриятларимиз, урф-одатларимизни ўргатишимиз, чуқур англатишимиз керак?

Маълумки, бугунги кунда Ахборот коммуникация технологиялари жадаллик билан ривожланиб бормоқда. Ҳеч бир соҳа йўқ-ки, АКТ сиз итасаввур қилиб бўлса.UZ домендаги сайтлар сонининг ортиб боришини ўзи ҳам буни исботлаб турибди. Мазкур мақолада қизиқарли масалаларга ёндашасиз.

Ўзбекистон-бизнинг она юртимиз! Жаннатмакон, жонажон ва ягона ўлка. Уни таърифлашга сўзда, қаламда ожиз..Шоирлар Ватан ҳақида шундай куйлаганлар. Ушбу қўлланма ўқувчи-ёшларга Ватан туйғусини янада шаклланишига кўмак берадилар

"Персонал"ни бошқариш фанидан адабиётлар рўйхати. Барча сохаларда қўллаш учун тавсия этилади

Ўқувчи-ёшларда кўникма ҳосил қилиш ва уларни касб-ҳунарга тўғри йўналтириш усуллари

Республика илмий-амалий конференцияси материаллари. Иккинчи китоб.

Ҳозирги кундa рeспубликaмизнинг бaрчa мaктaблaрида AКТ узaтувчи тexник жиҳозлaри билaн тaъминлaш ишлaри жaдaллик билaн олиб борилмоқдa. Ўқитиш жaрaёнидa бундaй воситaлaрдaн сaмaрaли фойдaлaниш борaсидa, aввaло, ўқитувчининг ўзи ҳaм тeгишли тexникaлaр билaн ишлaш кўникмaлaригa эгa бўлиши кeрaк. Биз тaълимдa бутунлaй янгилaниш вa унгa мослaшиш дaврини бошимиздaн кeчирмоқдaмиз. Бугунги кундa ўқитувчининг ўзи тeрaн билимгa, юксaк мaънaвий axлоқий фaзилaтлaргa эгa бўлиши лозим. Ўқитувчидан доимо излaнувчaн ижодкор бўлишни ҳaётнинг ўзи тaқозо этмоқдa. Бу дaвр тaлaбидир.

Moybo`qlarning asosiy plenka hosil qiluvchi komponenti ba’zi bir o`simliklarning urug`laridan olinuvchi o`simlik moylari hisoblanadi. Moylar quriganda qanday plenka hosil qilishiga qarab uch guruxga bo`linadi. Birinchi guruhni zig`ir turidagi moylar tashkil etadi. Ular juda tez qurib, mustahkam bo`ladi, organik eritgichlarda erimaydi. Bu guruhga: zig`ir, kandir moyi va boshqa moylar kiradi. Ikkinchi guruhni ko`knori turidagi moylar tashkil etadi. Plenka hosil qilish qobiliyati birinchi guruhga nisbatan pastroq, uzoqvaqtda quriydi. Olingan plenka organik suyultirgichlarda qisman eriydi, qizdirilsa yumshab, erib ketadi.

Современная жизнь диктует свои законы: речь людей становится деловой, лаконичной, сухой, лишенной образности, яркости. Хорошее владение словом - это искусство, которому нужно учиться не один год. От этого зависит и социальный статус человека и профессиональная карьера.

Кадрлар тайёрлаш миллий дастурининг II боскичи таълим мазмунида кенг камровда ильор педагогик технологияни жорий этий вазифасини кўймокда. Бу вазифани бажаришда мактаб фан хоналарининг замон талаби даражасида жихозланиши мухим ахамиятга эга. Ўрта мактабда ўкитиладиган мехнат таълими фанининг максади - ўкувчиларни аклий ва жисмоний мехнат турлари, жараёнлари хамда касблар билан дастлабки таништириш, касб танлашга тайёрлаш, мехнатга кизиктириш хамда мехнатсеварликни шакллантириш оркали уларнинг касбгача тайёргарликларини амалга оширишдан иборат.