Ушбу мақола муносабатлар жараёни, коммуникатив, психологик, ижтимоий жараёнлар, миллатлараро, ҳалқлараро муносабатлар, маданиятлараро муносабатларнинг ижтимоий психологик жиҳатларига бағишланган бўлиб, буларнинг барчасига инсоннинг нуқтаи назари мавжудлиги ва акс таъсир этиши баён этилади. Инсон психологияси ижтимоий коммуникатив жараёнларда ижтимоий феномен сифатида намоён бўлиши ва атроф муҳитдаги ходисаларга ўз таъсирини билдириши қонуниятлари миллий қадриятлар мисолида талқин этилган.

Ushbu maqolada xorijiy davlat olimlarining motivatsiya muammolarini o’rganishga bo’lgan nazariy mushohadalari va fikrlari bayon etilgan. В этом статье изложены мысли государственных деятелей теоритические проблемы о мотивации.

Boshqaruv psixologiyasi asoslarini puxta egallash orqaligina har bir insonda yuksak his-tuyg`ular, mеhnatga ijobiy munosabat, ijtimoiy faollik, komfort hislarini shakllantirish mumkin. O`zini-o`zi anglash milliy ong kabi yuksak tuyg`ularni qaror toptirish orqali mеhnatsеvar, vatanparvar kishilarni shakllantirish joiz. Bozor iqtisodiyotining birmuncha murakkab mеxanizmlari qay yo`sinda ishlashini tushunib еtish, muvaffaqiyatli faoliyat ko`rsata olish uchun nimalar qilish kеrakligini anglash, unga to`g`ri yo`l topa bilish mumkindir.

Ўқитувчининг муваффақиятли фаолият кўрсатиши учун нафақат предметли, педагогик ва психологик билимлар, балки яна бошқа алоҳида хусусият – мулоқот қила олиш кўникма ва малакалари ҳам зарур бўлиб ҳисобланади. Инсон гўдаклигидан бошлаб мулоқот малакаларини эгаллай бошлайди. Аммо катта бўлганидан кейин ҳамма ҳам керакли даражада мулоқот ўрната олмайди.

Маълумки, таълимнинг янги лойихаси сифатида ҳар қандай педагогик технология ривожлантирувчи таълим тамойилларига асосланган бўлиб, ўқувчи шахсига йўналтирилмоғи керак. Илғор педагогик технологиялар қўлланиладиган таълим жараёни марказида ўқитувчи ва ўқувчининг биргаликдаги самарали фаолияти туради. Шундай экан, бу икки шахснинг ҳамкорлиги, ўзаро мулоқоти, бир-бирига кўрсатадиган таъсири энг замонавий ва миллий талаблар асосида ташкил топиши лозим. Бунинг учун биринчи навбатда, ўқитувчи таълим-тарбия жараёни олдига қўйилган талаблар, таълимни ташкил этиш ва бошқариш принциплари ҳамда йўлларини тўғри танлай олиши зарур.

“Кадрлар тайёрлаш миллий дастури”ни амалга оширишда ёш авлодга чуқур билим берадиган, фикрлаш доираси кенг, касбий кўникмаларга эга бўлган, ҳуқуқий демократик жамият аъзоларини Озод ва Эркин (курсив – И.А.Каримовники) яшашга, мустақил фикр юритишга ўргата оладиган юқори малакали мутахассисларни тайёрлаш асосий вазифа қилиб белгиланган. “Илгари бирор бир мамлакатнинг тараққиёти ва куч-қудратини ифодалаш ва баҳолаш учун унинг мавжуд бўлган табиий бойликлари ва иқтисодий салоҳияти ҳақида сўз юритилар эди.

Ўзбекистоннинг ижтимоий-иқтисодий ҳаётида юз бераётган туб ислоҳотлар таълим-тарбия жараёнига айниқса, таълим муассасалари олдига муҳим вазифаларни қўймоқда. Ушбу вазифаларнинг асосида ёш авлод таълим-тарбияси ётади. Ўзбекистон Республикасининг «Таълим тўғрисида»ги Қонунида таълим соҳасидаги давлат сиёсатининг устувор йўналишлари белгилаб берилган. Ушбу қонунда таъкидланишича, таълим Ўзбекистон Республикаси ижтимоий тараққиёти соҳасида устувор деб эълон қилинади [

ХХ аср бошларида чоп этилгандарслик китобларниадабиётшунос Р.Баракаев даставвал, 4 гуруҳга бўлади. 1. Алифболар 2. Ўқишкитоблари (мажмуалар) 3. Ахлоқкитоблари (пандномалар) 4. Динийадабиётнамуналари Бу йўналишлар чиндан ҳам бир аср илгари мактаб дарсликларининг мазмун-мундарижасини белгилаб, айрим хусусиятлари билан тафовутланган ҳамда маълум мақсадларга хизмат қилган эди.

Д а рсликнинг таълим-тарбия жараёнидаги ўрни ва аҳамияти таълим- тарбияга оид давлат ҳужжатларида, дарслик назариясига оид тадқиқот ишларида батафсил ёритилган. Хусусан, “Узлуксиз таълим тизими учун ўқув адабиётларининг янги авлодини яратиш концепцияси”да “дарслик давлат таълим стандарти, ўқув дастури, ўқув услубияти ва дидактик талаблар асосида белгиланган, миллий истиқлол ғояси сингдирилган, муайян ўқув фанининг мавзулари тўлиқ ёритилган, тегишли фан асосларининг мукаммал ўзлаштирилишига қаратилган ҳамда турдош таълим йўналишларида фойдаланиш имкониятлари ҳисобга олинган нашр” эканлиги қайд этилган.

Аgаr o’yinlаr оg’zаki bаdiiy ijоd nаmunаsi-аdаbiy hоdisа sifаtidа qаrаlsа, ulаr оbраzlаr tаlqini, g’оyaviy mаzmuni vа kоmpоzitsiyasi, mаqsаdi vа estеtik vаzifаlаri jihаtidаn shаrtli rаvishdа uch turgа mаnsubdir: а) qаhrаmоnlik ruhidаgi o’yinlаr; b) hаyvоnlаr hаqidаgi o’yinlаr; v) mаishiy o’yinlаr.

M a `naviy tarbiya, ayniqsa, kichik yoshdagi bolalarning ongiga Vatan tushunchasini singdirish, ularning dunyoqarashini shakllantirish, yoshlikdan elim deb, yurtim deb yashashga o`rgatish, e`tiqodli, g`ururli bo`lib o`sishlariga undash davr talabidir. Bolalarni qadimiy urf-odatlar, tarixiy-milliy qadriyatlar asosida tarbiyalash, ularning dunyoqarashini shakllantirish, insonlarga xos eng yaxshi xislatlarni singdirish kabi g`oyalar, asosan, ular o`qiydigan asarlarda jamuljam bo`lishi lozim. Yurtbоshimiz tа’kidlаgаnlаridаy, “… bоlаlаrimizni yoshlik chоg’idаn bоshlаb milliy tаrbiya, ахlоq-оdоb, yuksаk mа’nаviyat аsоsidа vоyagа yеtkаzish biz uchun dоimо dоlzаrb аhаmiyat kаsb etib kеlgаn”.

Mazkur maqolada boshlang’ich sinf o’quvchilarni kasrga doiraviy masalalar bilan tanishtirish, kasrga doir masala ko’rinishlari, karsga doir masalalarni yechish yo’llari haqida fikr yuritilgan.

Ўзбек фолклоршунослигида халқ асарларида кийим-кечаклар магияси билан боғлиқ қарашларнинг бадиий ифодасига хос хусусиятларни, унинг келиб чиқиш илдизларини махсус ўрганишга тўғри келади. Айниқса, бунда образлантирилаётган бош, тана, оёқ кийимларининг турларини, ҳар бирига хос рамзий-тимсолий маъноларни аниқлаш долзарб масалалардан биридир

Beqiyos tafakkur sohibi, nuktadon adib Chingiz Aytmatovning har bir asari olam va odam dard-u iztirobini kuylagani, ijtimoiy g`oyalarga yog`rilgani bois jahon adabiyotining to`rida: butun dunyo sevadi, mutolaa qiladi. O`zbekiston xalq yozuvchisi Odil Yoqubov: “Muallifning har bir asarini oradan vaqt o`tishi bilan qayta-qayta o`qiging keladi va har gal yangi va yangi jihatlarini kashf etasan”, – deya ta`kidlagan edi. Adibning falsafiy romani “Oxirzamon nishonalari (Kassandra tamg`asi)” haqida ham shunday deyish mumkin.

Жаҳон тарихидан маълумки, диний китобларни ўқиш, ўрганиш муаммо бўлган даврларда халқ диний қарашлар, амаллар, одатлар, дин билан боғлиқ билимларга ва руҳий-маънавий таскинга санъат, аниқроғи, адабиёт воситасида эга бўлганлар. Бугун модернистик романларда ҳам илоҳий- ирфоний масалалар талқинига (замонавий асарларда эскича қарашлар, тасаввуф талқини!) дуч келамиз.

Strukturalizm atamasi Sharq adabiyotida (o`zbek adabiyotida) XXI asrning boshlarida Yevropa xalqlari adabiyoti ta`sirida kirib kela boshladi. An`anaviy adabiyotshunoslik badiiy asar bilan shug`ullansa, strukturalizm esa badiiy matnni tadqiq etadi. Strukturalizm atamasi asosan aniq fanlar (matematika, geometriya, fizika, kimyo...)ga nisbatan qo`llanilgan bo`lib, adabiyotshunoslikda struktur atamasining ishlatilishi aniq fanlarga xos unsurlarni ijtimoiy fanlarga yaqinlashtirishni ko`rsatadi. «Struktur so`zi narsa tark

ўрин эгаллаган асарлардан бири “Мувозанат” - ёзувчи ва шоир Улуғбек Ҳамдамнинг биринчи романи. Илк йирик асарида ҳам ёзувчи муваффақият қозониши, китобхонлар қалбини ром эта олиши мумкинлиги адабиёт тарихидан маълум (А.Қодирий). Шу жиҳатдан қараганда, У.Ҳамдамнинг илк романи ҳам адабий жараёнда воқеа бўлган асарлардан бири сифатида тан олинди. «Мувозанат» мустақиллик йилларининг қайноқ кайфиятини акс эттирган реалистик асар сифатида академик М. Қўшжонов, профессорлар О.Шарафиддинов, У. Норматов, А. Расулов, С. Содиқов, Н. Худойберганов, Д. Қуронов, ёзувчилар П. Қодиров, Ж. Абдуллахоновлар томонидан юксак баҳоланди.

Маълумки, Ўрта Осиёда араблар ҳукмронлиги даврида ўзбек-араб тиллари алоқаси юзага келди. Бу даврда араб тили давлат ва дин тили, фан ва расмий ёзишмалар тили сифатида кенг тарқалди. Ўзбек тили бу даврда, бир томондан, босқинчиларнинг оғзаки сўзлашув тили билан, иккинчи томондан, араб ёзма адабий тили билан тўқнашди.

Shavkat Rahmon she’riyatida ko`p ma’noli so`zlar o`ziga xos o`ringa ega. Shoir o`z misralarida so`zning turli ma’no qirrasi, so`z ma’nosining ko`lamini va qurshovini alohida noziklik bilan qo`llaydi. Ayniqsa, shoir qo`llagan metaforalar diqqatga sazovor. Metafora poeziyada, albatta, yangilik emas. Lekin u har bir iste’dodli shoirda o`ziga xos jilvalarda namoyon bo`ladi. Shavkat Rahmon metoforalarining o`ziga xosligi ularning qamrovida va mavzuga mayin, tabiiy romantik ohangdoshligida. Unda ayrim obrazlargina emas, balki butun she’r metofora harakatiga quriladi, metafora poetik tilga, obraz mantig`iga, she’riy tafakkur boyligiga aylanadi.

Zulfiya ijоdidа sаtrlаr qаtigа shаrqоnа ruhiyatni singdirishdа hаm, g`аrbgа хоs аn’аnаlаr ruhini ifоdаlаshdа hаm tаkrоrning yuqоridа sаnаb o`tilgаn bаrchа turlаri uchrаydi. Аyniqsа, shоirаning mustаqillikdаn kеyin yarаtilgаn «Хоtirаm siniqlаri»3 (1995) shе’ridа «umidlarning pоk sajdasida» yashаb o`tgаn «metindan yaralgan jon»–o`zbеk оtаsigа хоs bоsiqlik, vаzminlik; «gullagan o`rikday orasta otin» –оnаlаrgа хоs mеhribоnlik, mеhri quyoshlik, sаbr-chidаmlilik; аybi nеligin bilmаy dаvr qurbоni bo`lgаn «sultonlikka loyiq kelbat, layoqat»i bоr аkа vа оltmish yil bеridа «ko`z yoshga yetdimi mehrimning kuchi» dеb оh urib turgаn «mеhrdаn binо» singil оbrаzini ifоdаlаshdа tаkrоr turlаri аsоsiy bаdiiy vоsitаlаr