Оқава сувларни тозалаш усуллари (7-синф 33-мавзу) 1. Механик фильтрлаш (физикавий усул) 2.Қум фильтр(кимёвий усул) 3.Тозалаш босқичи(бактериологик усул) Ўқувчиларни мустақил ишлашга,атрофдаги ҳодисаларни талқин этишда кимёвий билимларни қўллай олишга ўргатиш, кимё –бу турмуш фани эканлигини уқтириш ва ўқувчилар келгусида қайси соҳани эгалламасин, кимёвий билимларини ўша соҳадаги фаолиятида қўллай олишга йўналтиришда намоён бўлади

Ёш ва тажрибасиз ,малакасиз фермерга раҳми келган тажрибали қўшниси унга таркибида фосфор сақлаган,сувда яхши эрийдиган бошқа ўғитни тупроққа солишни таклиф қилади. У ўғитнинг номи ва формуласи хотирасидан кўтарилганлигини айтиб, ён дафтарчасида қайд қилинган миқдорий таҳлил натижаларини кўрсатди: азот-12,2 %,водород-5,5 %,фосфор-27 % ва кислород-55,6 %. Бу қайси модда? Жавоб: Фермер еридаги тупроқ таркибида Ca(OH)2 кўп миқдорда мавжуд бўлган. Суперфосфат ўғити солингач,қуйидаги реакция содир бўлган: Са(H2PО4)2 + 2Ca(OH)2 → ↓Са3(PО4)2 + 4 H2O Ҳосил бўлган чўкма ҳосилдорликнинг пасайишига сабаб бўлган.Демак, фермер ерига ўғит танлашда адашган.Унга махсус соҳа вакиллари- агрокимёгарлар билан маслаҳатлашишни таклиф қиламиз.

CuF2 –Insektitsid sifatida va keramika tayyorlashda CaF2-Flyurit payvandlashda flyus sifatida, emal va optikada linza tayyorlashda F2- muzlatkichlarda xladogen sifatida Eng ko’p ishlatiladigan mahsuloti TEFLON C2F4 xozirgi zamon oshxona jihozlaridan tovalarga qoplama sifatida ishlatiladi AgBr –fotografiyada NaBr, KBr-tinchlantiruvchi siufatida, insektitsid va pestitsid sifatida ishlatiladi. Bromxlormetan-o`t o`chirish asboblarining to`ldirgichi sifatida.

Кимё хонасига қўйиладиган асосий талаблар қуйидагилардан иборат. 1. Илмий методик. Кимё хонаси кимё мазмуни, дидактика, психология ва тарбия назарияси талабларига жавоб бера оладиган бўлиши керак. 2. Хавфсизлик техникаси ва гигиеник талабда кимё хонаси меҳнатни илмий ташкил қилиш, ўқитувчи ва ўқувчилар соғлигини сақлашга жавоб бера олиши керак. 3. Техник, технологик ва иқтисодий. Хонадаги жиҳозлар тайёрланиши бўйича оддий қиммат бўлмаган материаллардан тайёрланган, хизмат қилиши бўйича ишончли ва кўпга чидайдиган бўлиши керак. 4. Махсус талабларга жавоб бера олиш керак. Уларга тез ўт оладиган органик моддалар, сув билан шиддатли реакцияга киришадиган ишқорий металлар ва шунга ўхшаш бошқа моддалар пўлат шкафларда сақланиши керак. Газлар билан ишлашда махсус мўрили шкафларда иш олиб борилиши керак. Кимё хонасида тажрибалар олиб бориш учун сув ва электр тармоқлари билан таъминланган бўлиши керак.

5-sinf darslik-majmualari o`quvchi darsligi, o`qituvchi metodik qo`llanmasi va multimedia ilovasidan iborat bo`lib, mashq daftari darslikning ichiga singdirilgan. Darslik-majmualarga davlat ta’lim standarti va o`quv dasturi asosida 102 soatlik mavzular va ularga oid mashq va topshiriqlar kiritilgan. 5–9-sinflarda har bir sinfda 150 tadan aktiv, 100 tadan passiv leksik birliklarni o`zlashtirish belgilangan. Shuni inobatga olgan holda, darslikni takomillashtirish davomida 1–4-sinflarda egallangan bilim va ko`nikmalarni chuqurroq o`rgatish, mavzularni kengroq tushuntirish, mashq va topshiriqlar orqali o`zlashtirilgan bilim, ko`nikmalarni takrorlash orqali mustahkamlash, avvalgi sinflarda berilgan leksik birliklarning soni va osonlik darajasini hisobga olgan holda murakkablikka bosqichma-bosqich o`tilishiga e’tibor qaratilgan.

Imkoniyati cheklangan bolalar uchun ixtisoslash¬tirilgan ta’lim muassasalari yo`nalishlari bo`yicha sho`ba yig`ilishlarini quyidagi tartibda tashkil etish maqsadga muvofiq: 1. Eshitishida nuqsoni bo`lgan bolalar (kar va zaif eshituvchi) maktab-internatlari sho`basi. 2. Ko`zi ojiz va zaif ko`ruvchi bolalar maktab-internatlari sho`basi. 3. Yordamchi maktab, maktab-internatlar sho`basi (aqliy rivojlanishida nuqsoni bo`lgan bolalar). 4. Mehribonlik uyi tarbiya¬chilarining sho`basi (mehribonlik uyi tarbiyalanuvchilarining ta’lim-tarbiya jarayoni umumiy o`rta ta’lim maktablari bilan hamkorlikda amalga oshiriladi).

DTS talabidan kelib chiqib, qator mavzular ixchamlashtirildi, soddalashtirildi, darslikdan chiqarildi yoki yangidan kiritildi. Darsliklar kompetensiyalarni shakllantirishga oid savol va amaliy topshiriqlar bilan boyitildi. Jahon tarixi fani VII va IX sinflarda 1-yarim yillikda haftasiga 2 soat, 2-yarim yillikda haftasiga 1 soat; O`zbekiston tarixi fani VII va IX sinflarda 1-yarim yillikda haftasiga 1 soat, 2-yarim yillikda haftasiga 2 soat; VIII sinfda jahon tarixi fani 1 soat, O`zbekiston tarixi fani 1 soat; VIII va IX sinflarda dunyo dinlari tarixi fani haftasiga 1 soatdan o`qitiladi.

Vazirlar Mahkamasining “Umumiy o`rta va o`rta maxsus, kasb-hunar ta’limining davlat ta’lim standartlarini tasdiqlash to`g`risida”gi 187-sonli qaroriga asosan davlat ta’lim standartlarini kompetensiyaviy yondashuv asosida takomillashtirish uchun o`quvchining kundalik hayotida matematik bilimlarni tatbiq eta olish salohiyatini shakllantirish va rivojlantirishga erishish, o`quvchilarning mustaqil fikrlash ko`nikmalarini namoyon qilish va faollashtirishga e’tibor kuchaytirildi. Matematika ta’limiga kompetensiyaviy yondashuv, o`quvchilarda kasbiy, shaxsiy va kundalik hayotda uchraydigan holatlarda samarali harakat qilishga imkon beradigan amaliy ko`nikmalarni shakllantirish va rivojlantirishni hamda matematika ta’limining amaliy, tatbiqiy yo`nalishlarini kuchaytirishni nazarda tutadi.

Vazirlar Mahkamasining “Umumiy o`rta va o`rta maxsus, kasb-hunar ta’limining davlat ta’lim standartlarini tasdiqlash to`g`risida”gi 187-sonli qaroriga ko`ra, fizika fanidan umumiy o`rta ta’limning 6—9-sinflari uchun o`quv dasturlari ishlab chiqildi va amaliyotga bosqichma-bosqich joriy etiladi. Fizika fani eksperimental fan bo`lganligi bois, nazariy bilimlar amaliyotda sinab ko`riladi. Shu sababli, umumiy o`rta ta’lim tizimida fizika fanini o`qitish, tajribalar ko`rsatish, laboratoriya mashg`ulotlarini o`tkazish bilan chambarchas bog`liq.

Umumiy o`rta ta’limda geografiya o`quv fanini o`qitishning asosiy maqsad va vazifalari, o`quvchilarda tayanch hamda fanga oid umumiy kompetensiyalarni shakllantirish; jamiyat va tabiatning o`zaro bog`liqligi, geografik obyektlar, jarayon va hodisalar, yer yuzining tabiiy manzarasi, aholisi, xo`jaligi, tabiatdan oqilona foydalanish, global ekologik muammolar haqida fikr-mulohaza yuritishga o`rgatish, tabiatni qadrlash va muhofaza qilish orqali o`quvchilarda ekologik madaniyatni, olgan nazariy bilimlarini amalda qo`llash mahoratini oshirish; • o`quvchilar qalbida Vatanga muhabbat hissini uyg`otish, milliy va umuminsoniy qadriyatlarni tarkib toptirish, mustaqil o`qib-o`rganish, muomala, huquqiy va media madaniyatga, kasbiy hamda iqtisodiy rejalarni tuza olish, fan va texnika yangiliklaridan foydalana olish layoqatini shakllantirish;

Umumiy o`rta ta’lim maktablari informatika va axborot texnologiyalari ta’limida o`rganilgan o`quv materiallari¬ning 2017-2018-o`quv yilidan 10—11-sinflardagi hamda akademik litsey va kasb-hunar kollejlaridagi informatika va axborot texnologiyalari ta’limida takrorlanmasligi, o`quvchi¬larning yosh va psixologik xususiyatlari, umumiy o`rta ta’lim tay¬yorgarligiga mos kelishi hamda informatikaga oid tushunchalarning asta-sekin oddiydan murak¬kabga shakl¬lantirilishi e’tiborga olingan. Fanni o`qitishda rivojlangan davlatlarda keng qo`llani¬layotgan STEM (siene, tech¬nology, engeenering and mat¬hyematis — fan, texnologiya, muhandislik va matematika) o`qitish konsepsiyasiga hamda dasturlashning tayanch tushun¬chalarini (mantiqiy amallar, algoritmlar, blok-sxemalar va hokazo) shakllantirish metodo¬logiyasiga tayanish maqsadga muvofiq.

Boshlang`ich ta’lim umumiy o`rta ta’limning poydevori hisoblanadi. Shu bois mamlakatimizda boshlang`ich ta’lim sifatini oshirishga alohida e’tibor berilmoqda. O`qituvchilar darsda ilg`or pedagogik texnologiyalar va o`qitishning interfaol usullaridan keng foyda¬lanmoqda. Har bir ta’lim muassasasida boshlang`ich sinf o`quvchilari uchun qiziqarli o`quv-metodik adabiyotlar, jumladan, elektron resurslarning katta zaxirasi mavjud.

O`quvchi-yoshlarda kitobga mehr uyg`otish, kitobning shaxs shaklla¬nishidagi, til o`rganishida, intellektual rivojlanishidagi ahamiyatini tushuntirish, kitob o`qish madaniyatini yanada yuksaltirishda fan o`qituvchilariga quyidagi tavsiyalar beriladi: — sinflar kesimida o`quvchi-yoshlar orasida kitob o`qishga qiziqish muhitini yaratish; — boshqa millat vakillarini o`zbek adabiyotining sara namunalari bilan tanishtirish orqali oilada, mahalla va jamoatchilik orasida kitob o`qishni umuminsoniy va milliy qadriyat sifatida shakllantirish, an’analarga hurmat tuyg`ularini rivojlantirish; — o`quvchi-yoshlarning mutolaaga intilishini doimiy qo`llab-quvvatlash va rag`batlantirib borish. Avgust kengashlarida o`qituvchilarni DTSga kiritilgan yangiliklardan xabardor etish maqsadga muvofiq.

Adabiyot o`quv dasturlaridagi (boshlang`ich, 5–9-sinflar, o`rta maxsus ta’lim bosqichi) adabiy mavzular tahlil qilinib, takrorlar, murakkabliklar bartaraf etilgani ham ta’kidlab o`tiladi. Misol uchun, ba’zi adiblarning bir nechta sinflarda berilgan bir-biriga yaqin asarlari asosidagi mavzular o`quvchilarning psixofiziologik xususiyatlarini hisobga olgan holda bitta sinfga jamlandi, ayrim yozuvchi va shoirlarning hayoti va ijodi bir bosqichda: umumta’lim yoki o`rta maxsus ta’lim bosqichida o`rganilishi maqsadga muvofiq deb topildi. Bu o`quv dasturlarida ham o`z aksini topdi.

Mavzu: “Matnda shakldosh, qarama-qarshi ma’noli so`zlardan foydalanish”. Darsning loyihasi: Ta’limiy maqsad: matndagi shakl¬dosh, qarama-qarshi ma’noli so`zlar haqidagi axborot bilan ishlash, ularni saralash va samarali foydalanish. Tarbiyaviy maqsad: muomala madaniyatiga ega bo`lish, milliy urf-odatlarga e’tiqodli bo`lish, o`zaro kamtarlik xislatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi maqsad: kognitivlik ko`nikmalarini oshirib borish, nutqiy kompetensiya(tinglab tushunish, o`qish, so`zlash, yozish)ni rivojlantirish. Vazifalar: o`quvchilarni mavzuga qiziqtirish, bilim, ko`nikma va malakalarni shakllantirish, kengaytirishga erishish. Mavzu yuzasidan o`quvchilarda kompetensiyalarning shakllanganlik holatini tekshirish va ularni baholash. O`quv jarayonining mazmuni. Matnda shakldosh, qarama-qarshi ma’noli so`zlardan foydalanish, nutqning ta’sirchanligini oshirish, berilgan matndan shakldosh, qarama-qarshi ma’noli so`zlarni aniqlash.

An’anaviy avgust kengashlarining ona tili fani bo`yicha sho`ba yig`ilishlarida Vazirlar Mahkamasining 2017-yil 6-apreldagi “Umumiy o`rta va o`rta maxsus, kasb-hunar ta’limining davlat ta’lim standartlarini tasdiqlash to`g`risida”gi 187-sonli qarori mazmun-mohiyatini tushuntirish, kompetensiyaviy yonda¬shuvga asoslangan davlat ta’lim standartlari va o`quv dasturlarini amaliyotga samarali joriy etish yuzasidan zarur tavsiyalar berish muhim. Shuningdek, Ilg`or tajribalarni namoyish etish va omma¬lashtirish, bilimlar bellashuvi hamda fan olimpiadasi natijalari tahlili yuzasidan fikr-mulohazalar umumlashtirilib, tavsiyalar ishlab chiqilishi, kelgusidagi rejalar belgilab olinishi kerak. Umumiy o`rta ta’lim muassasalarida o`quv, ilmiy-metodik, ma’naviy-axloqiy tarbiya faoliyatida samarali natijalarga erishayotgan, kasbiy mahorati yuqori bo`lgan o`qituvchilarning ish tajribalarini aniqlash, o`rganish, ommalashtirish maqsadida tashkil etilgan “Mahorat maktablari”da o`quv yili davomida amalga oshirilgan ishlar, ilg`or tajribalarning o`rganilishi sho`ba ishlari samaradorligini oshiradi.

Naqsh – arabcha so`z bo`lib, “gul va barg” degan ma’noni anglatadi. Naqsh – amaliy bezak san’atning eng ommalashgan turlaridan biridir. Qadimda insonlar tabiatdagi go`zalliklarni ko`rib, bu go`zallikni uylarining devorlariga, uy-ro`zg`or buyumlariga chiza boshlaganlar.

Metodik qo`llanma О`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2017 yil 6 aprelda “Umumiy о`rta va о`rta maxsus, kasb-hunar ta’limining davlat ta’lim standartlarini tasdiqlash tо`g`risida”gi 187-sonli Qarori va Xalq ta’limi vazirligi tomonidan tasdiqlangan “Texnologiya” fani o`quv dasturi asosida tayyorlangan bo`lib, qo`llanmada тexnologiya fanidan o`quvchilarda kompetensiyalarni shakllantirishga yo`naltirilgan davlat ta’lim standartini amaliyotga joriy etish yo`llari, fanni o`qitishda pedagogik va axborot kommunikatsiya texnologiyalarini tadbiq etish orqali ta’lim samaradorligini oshirish, amaliy mashg`ulotlarni tashkil etishda interfaol metodlardan foydalanish, yangi avlod darsliklaridan foydalanish metodikasi, o`quvchilarni kasb-hunarga yo`naltirish asoslari, dars intizomiga salbiy munosabatga ta’sir etuvchi omillarning tahlili hamda dars intizomiga salbiy munosabatda bo`lgan bolalarga ta’sir etish usullari to`g`risidagi ma’lumotlar keltirilgan.

Umummiy o`rta ta’lim maktabi o`qituvchilari uchun metodik qo`llanma

Бадиий таълим тизимини ва мазмунини модернизациялаш асосида бўлажак кадрларни сифат ва самарадорлигини ошириш механизмлари Самарқанд. Шердор мадрасаси пештоқидаги безаклар. (Одобнома) Улуғбек, Шердор ва Тиллакори мадрасаларидаги битиклар куфий, сулс, настаълиқ усулида Қуръони карим оятлари ва хадислардан иборат. Бу дунёда чиройли иш қилганлар учун чиройли мукофот бўлур. (Қуръони Карим Нахл сураси 30 оят). “Олим бўл ёки ўрганувчи бўл, тингловчи бўл ёки (илм аҳлини) яхши кўрувчи бўл” (Ҳадис)