Оғиз бўшлиғи шиллиқ қаватининг (ОБШҚ) қизил ясси темраткиси (ҚЯТ) стоматология амалиётидаги энг кўп тарқалган ва манифест касалликлардан бири ҳисобланади. «Бошқа дерматозлар орасида унинг умумий улуши 0,5-5% ни ташкил қилса, оғиз бўшлиғидаги ҚЯТнинг популяция сони эса 0,5-2,2%, ОБШҚдаги касалликлар орасидаги учраши эса 30%-35% гачани ташкил этади».

Диссертация мавзусининг долзарблиги ва зарурати. Ҳозирги кунда дунё бўйича қишлоқ хўжалигида тупроқ унумдорлигини сақлаш ва ошириш, янги ресурстежамкор агротехнологияларни кенг жорий қилиш, аҳолини озиқ-овқат маҳсулотлари билан мунтазам таъминлаш, ерлардан унумли фойдаланиш, экинлардан юқори ва сифатли ҳосил етиштириш, ёқилғи-мойлаш материаллари ва бошқа харажатларни ҳамда етиштирилган маҳсулот таннархини камайтириш борасида кенг миқёсда ишлар олиб борилмоқда.

Бугунги кунда дунё бўйича Хитойда йилига 290,2 млн., Ҳиндистонда 134,2 млн. ва Индонезияда 51 млн. тонна шоли ҳосили етиштирилмоқда. Шолининг экин майдони Ҳиндистонда 44600 минг, Хитойда 30503 минг, Индонезияда 11523 минг, Бангладешда 10700 минг, Таиландда 10048 минг гектарни ташкил этади. Бундан ташқари, Вьетнам, Бирма, Филиппин, Бразилия, Покистон, Нигерия каби мамлакатларда 2,0 - 7,7 млн., Камбоджа, Япония, Непал, АҚШ, Мадагаскар, Жанубий Корея мамлакатларида эса 1 млн. гектардан 2 млн. гектаргача майдонларда етиштирилади.

Жаҳонда қишлоқ хўжалик экинларини суғориш учун керакли миқдорда сувни етказиб бериш муҳим масалалардан бири ҳисобланади. «Дунё бўйича 4 млрд 886,3 млн. гектар майдонда қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари етиштирилиб, уларнинг 43,2 фоиз қисмидаги экинларни суғориш учун сувни насос станциялари ёрдамида етказиб бериш тизимларидан фойдаланилади» . Тобора ортиб бораётган экин майдонларига керак бўладиган сувни талаб қилинган миқдорда етказиб бериш учун насос станцияларидан ишончли фойдаланишни таъминлаш алоҳида аҳамият касб этади.

Тадқиқотнинг мақсади тизимли ёндашув асосида Марказий Осиё транспорт тизимини самарали бошқариш механизмини такомиллаштириш юзасидан таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.

Бугунги кунда дунё аҳолисини оқсилли озиқ-овқат маҳсулотига бўлган талабини тўла қондириш мақсадида соя ўсимлигини етиштиришга катта эътибор қаратилмоқда. Озиқ-овқат ва қишлоқ хўжалиги Бюроси (БФАП) маълумотларига кўра соянинг ўртача ҳосилдорлиги гектарига 2,7 тоннага ошган, пировардида 2020 йилда соя ишлаб чиқариш кўрсаткичи 1,62 млн. тоннани ташкил этади . Дунёда соя ишлаб чиқариш ҳар йили 2,2 фоизга ошиши, 2030 йилда 371,3 млн. тоннага эришиш кутилмоқда .

Бугунги кунда дунёда ғўза чигитини етиштириш ҳажми бўйича 10 та мамлакат етакчилик қилмоқда, Ўзбекистон ушбу давлатлар ўртасида 5-ўринни эгаллайди. Ғўза чигитини етиштириш ҳажми тонна ҳисобида Ҳиндистонда йилига 11 млн. 400 минг, Хитойда 9 млн 330 минг, Покистонда 3 млн, Бразилияда 2 млн 266 минг, Ўзбекистонда 1 млн 600 минг, Туркияда 853 минг, Австралияда 800 минг, Туркманистонда 509 минг, Европа иттифоқида 383 минг ва Бирма давлатида 350 минг тоннани ташкил этади. Ушбу етиштирилаётган ғўза чигити заҳирасининг 15-20 фоизи уруғлик чигит ҳиссасига тўғри келади.

Бугунги кунда дунёда глобал муаммоларидан бири бу сув ресурсларининг танқислиги бўлиб ҳисобланади. Кейинги 60 йил ичида ичимлик суви истеъмоли ер қуррасида 8 мартага ошган. Ирригация ва дренаж бўйича халқаро комиссиянинг маълумотларига кўра, жаҳонда суғориладиган ерлар бугунги кунда 299,488 млн/га. ни ташкил этади. Жаҳон қишлоқ хўжалиги йилига 2,8 минг км3 чучук сув ишлатади. Бу дунё бўйича чучук сув истеъмолининг 70 фоизини ташкил этиб, жаҳон саноати ишлатадиган сувдан 7 марта кўпдир.

Бугунги кунда дунё миқёсида пахта хомашёсини етиштириш ҳажмининг асосий қисми 5 та давлат, яъни Хитой, АҚШ, Ҳиндистон, Покистон ва Ўзбекистон ҳиссасига тўғри келмоқда. International Cotton Advisory Committee (ICAC) маълумотларига кўра, 2017 йилда дунёда пахта хомашёси етиштириш ҳажми 23 млн. тоннани ташкил этган ва йиллик меъёрга нисбатан 4 фоизга ошганлиги кузатилган.

Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти маълумотларига кўра, «нефролитиаз билан касалланиш турли мамлакатларда 2 дан 12% гача ташкил этади ва янада кўпайиб боришга мойил» ва баъзи прогнозларга биноан яқин келажакда бундай беморлар сони 2 баробарга ортади. Касалланиш билан бирга нефролитиаз асоратларидан ўлим кўрсаткичи ҳам ортиши кузатилган. «Сийдик тош касаллиги ривожланиш частотасининг сўнгги йилларда ортиб бориши ҳаётнинг ижтимоий, маиший ва экологик шартларининг ўзгариши, аҳолининг урбанизацияси, гиподинамия, озиқ-овқат маҳсулотлари сифати ва таркибининг ўзгариши ва бошқа хатар омилларига боғлиқ».

Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти маълумотларига кўра, «сийдик тута олмасликнинг (СТО) популяциялардаги тадқиқотларда тарқалиши 9,9% дан 36,1% гача ташкил қилади, аёлларда эркакларга нисбатан кўп учрайди . Сийдик тута олмаслик беморларнинг ҳаёт сифатини тушириб юборади, уларнинг ижтимоий дезадаптациясига сабаб бўлади ва руҳий-эмоционал дискомфорт чақиради. Беморлар ўз аҳволини баҳолашида юқори даражадаги субъективлик мавжудлиги касаллик белгиларини балларни жамлаган ҳолда шкала бўйича баҳолаш зарурлигини белгилайди.

Дунёда юз-жағ тизимини ривожланишининг тез-тез учровчи, структур ва функционал бузилишлар билан бирга кечечадиган патологик ҳолатдан бири болаларда юқори лаб, альвеоляр ўсиқ ва танглайнинг туғма кемтиклари (ЮЛТТК) ҳисобланади. ЖССТ маълумотларига кўра юз-жағ соҳасидаги аномалиялар АҚШда 65%, Европа давлатларида 59,4%, Россиянинг турли худуларида 86% гача ҳолатларда учраши аниқланган (Дьякова С.В.,2006, Топольницкий О.З., 2006). Болаларда юқори лаб ва танглайнинг туғма кемтик билан туғилиш сони дунёда ўртача 1:600 ни ташкил этади.

Бугунги кунда дунёда аҳоли орасида туғма ва ҳужайра патологиялар, пародонтнинг яллиғланиш-деструктив касалликлари, кариес асоратлари, жароҳатлар, ишлаб чиқариш ва экологик омиллар, соматик касалликлар, юрак қон томир касалликлари, меъда ичак тизими, онкологик ва пародонт касалликлари тишларни йўқотишга олиб келиши исботланган . Пародонт касалликлари билан 35-44 ёшдаги аҳолининг 65-98% қисми , мактаб ёшидаги болаларнинг 60-90%, катталарда 100% тиш кариеси учрайди. Жахонда эса 65-74 ёшдагиларнинг 30% да табиий тишлар буткул бўлмайди.

Бугунги кунда дунё миқёсида саноат узумчилигини ривожлантириш ва шароб маҳсулотлари ҳамда кишмиш ишлаб чиқариш ҳажмини кенгайтиришга алоҳида эътибор қаратилмоқда. Ялпи узум етиштириш ҳажми бўйича сўнгги йилларда Хитой (14842,680 минг тонна), Италия (8241,914 минг тонна), АҚШ (7097,723 минг тонна) ва Франция (6247,034 минг тонна) етакчилик қилмоқда. Ушбу давлатларда етиштирилаётган узумнинг қарийб 65-70% қисми шаробчилик саноати учун хом ашё сифатида етказиб берилади.

Кейинги йиллардаги глобал иқлимнинг ўзгариши, турли зараркунандалар ва касалликларнинг агрессив популяцияларининг пайдо бўлиши ҳамда бошқа омиллар тола ҳосилдорлигига салбий таъсир этмоқда. Шунинг учун юқори ҳароратга бардошли, тезпишар, ҳосилдор, тола сифати ва чиқими юқори бўлган янги донорларни селекция жараёнига жалб этиш орқали қимматли хўжалик белгилар ва юқори тола сифатига эга бўлган ингичка толали ғўза навларини яратиш борасидаги тадқиқотларни кучайтириш талаб этилади.

Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти маълумотларига кўра, «сурункали қабзият мактабгача ёшдагиларнинг 3% и, мактаб ёшдагиларнинг 1-2% ида учрайди, умуман болаларда сурункали колостазнинг (СК) учраши 5-10% га етади ва бу вазият ушбу патологияни ижтимоий аҳамиятли муаммолар қаторига қўшади. «Россия Федерациясида сурункали қабзият барча текширилган болаларда 30% ва гастроэнтерологик патология билан беморлар ичида 49% учрайди» . «Болаларнинг 90-95% ида қабзият идиопатик ва 5-10% ҳолларда эса органик сабабаларга боғлиқ»

Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти маълумотларига кўра, «туғма ривожланиш нуқсонлари таркибида аноректал мальформациялар (АРМ) 7% атрофида учрайди ва барча нуқсонлар ичида 9-ўринни эгаллайди». АРМ спектри жуда хилма-хил бўлиб, фақатгина якка аномалиялар ҳолида эмас, балки комбинациялашган анатомик вариантлар ҳолида учрайди ва улар диагностика ва хирургик коррекция масаласида мураккаб ҳисобланади.

Тадқиқотнинг мақсади инсулинга резистентлик ривожланишида сурункали панкреатитнинг роли ва метаболик бузилишларни коррекцияси йўлларини такомиллаштиришдан иборат.

Ўзбекистон Республикаси эркин иқтисодий зоналарида тадбиркорлик фаолиятини ҳуқуқий тартибга солишни такомиллаштиришга оид назарий ва амалий аҳамиятга эга бўлган таклиф ва тавсиялар, илмий хулосалар ишлаб чиқиш

Разрабοтка предлοжений и рекοмендаций пο сοвершенствοванию регулирοвания гражданскο-правοвых οтнοшений в οбласти испοльзοвания и защиты кοнфиденциальнοй инфοрмации в гражданскοм οбοрοте в Республике Узбекистан.