Мамлакатимизда олиб борилаётган кенг кўламли ислоҳотлар асосида тадбиркорлик фаолияти субъектларига қатор кафолат ва имтиёзлар яратилди. Бозор иқтисодиёти шароитида кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектлари ҳал қилувчи аҳамият касб этмоқда.

Жиноят процессуал ҳуқуқида медиация ва уни такомиллаштириш Агар азалдан олдимизга қўйган улуғ мақсадларимиз, яъни ривожланган демократик ва ўз фуқароларига фаровон турмуш шароитларини яратишга кўмаклашадиган жамият қуришга интилиш йўлида бошқа соҳалар қатори жиноят судлов ишларини юритиш соҳасида ҳам улкан ўзгаришлар амалга оширилмоқда. Булар инсонларга фақат фаравон турмушнигина эмас, шу билан бирга шахс ҳуқуқларини янада муҳофаза қилишни назарда тутувчи ҳуқуқий механизмни яратишни ҳам кўзлайди, десак айни ҳақиқат. Бугун шахс ҳуқуқларини янада кафолатлаш, уларни ҳар хил тажовузлардан маҳофазалаш масалалари давлат дастурлари, сиёсатнинг устувор йўналишлари даражасида ҳал этилмоқда. Мазкур масалага алоҳида ўз эътиборини қаратиб, Ўзбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримов таъкидлайдики, “Шуни алоҳида қайд этиш лозимки, жиноий-ҳуқуқий сиёсатни такомил-лаштиришда жиноят ва жиноят-процессуал қонунчилигини янада либераллаштириш ва инсонпарварлик тамойилларига мувофиқлаштириш энг муҳим йўналишга айланди” . Бундан кўриниб турибдики, жиноят судлов ишларининг халқчиллик қоидаларини назарда тутувчи иқрорлик ва узр асосида қурилган медиация тартиби яъни тарафларларнинг ярашуви жиноят судлов ишларини юритишнинг либераллашувида муҳим аҳамият касб этади. Хусусий мулкчилик асосида ривожланган давлатларда ҳуқуқнинг ажралмас бўлагига айланган медиация қоидалари биз учун бегона бўлмасада, бир оз янгилик дейиш мумкин. Бир пайтлар собиқ шўролар давридаги хусусий айблов тартибида ишларини юритиш, 2001 йилдан ўзининг ижобий ютуқлари билан амалда бўлиб келаётган ярашув институти ҳам жиноий низоларни ҳам қилишда тарафлар ва одил судлов манфаатини уйғунлаштиришда етарли эмас. Халқаро статистик маълумотларга кўра, ер юзидаги ҳуқуқ билан ҳал қилинаётган барча низоларнинг 35-40 % медиация йўли билан ҳал қилинаркану, медиация тартибида ҳал қилинган низоларнинг тахминан 85% кутилган ижобий натижани берар экан . Амалдаги ярашув институтининг янада ривожлантириш тенденциялари билан боғлиқ жиноят ишларини юритишда медиация мавзуси қуйидаги сабабларга кўра долзарб ҳисобланади: Биринчидан, назарияда медиацияни Ўзбекистон Республикаси жиноят процессуал қонунчилигига жорий қилиш, унинг мазмуни, таъсир доираси ва қўлами ҳақида турли ёндашувлар мавжуд. Иккинчидан, ҳуқуқни муҳофаза қилиш органларнинг иш ҳамжи (юки), уларнинг одат ва ахлоқ қоидаларига риоя қилиш тарзидаги фуқаролик бурчлари айрим кезларда жиноят учун жавобгарликнинг муқаррарлиги қоидасининг бузилаётганлиги очиқ тан олишга ундайди. Учинчидан, МДҲ мамлакатлари орасида биринчилардан бўлиб ишлаб чиқилган амалдаги жиноят ва жиноят –процессуал қонунчиликнинг мулк, мулкий низоралар, вояга етмаганлар ва бошқа масалаларга хос қоидалари инсониятнинг ҳозирги ривожланганлик даражасига мос эмас. Буларга арзимас юридик ишларнинг ечимини топиш учун узоқ муддатлар кутилиши, жиноят натижасида келиб чиққан зиёндан кўра қиймати юқори бўлган вақт ва моддият харажатини келтириб ўтиш ўринли деб ўйлаймиз. Тўртинчидан, Ўзбекистонда либерал¬лаштириш сиёсати бўйича амалга оширилаётган тадбирлар устида илмий изланиш олиб бориш, фан ва амалиётнинг бир-бирига ҳамоҳанг бўлишини таъминлаш медиация институтининг ривожи билан боғлиқ бўлиб, буни ўрганиш жиноят процессуал ҳуқуқи назариясининг муҳим вазифаларидан биридир. Бешинчидан, юртимизда 2001 дан бери амал қилиб келаётган ва ЖКнинг 661-моддасида ва ЖПК 61-бобида ўз ифодасини топган ярашув институти суд-ҳуқуқ ислоҳотларининг муҳим йўналишлари-инсон ҳуқуқ ва эркинликларини муҳофаза этиш механизмини такомиллаштириш, қонун устуворлигини таъминлаш ва аҳолининг ҳуқуқий маданиятини оширишга қаратилган бўлиб, ушбу институтни ўрганиш ва уни жаҳон стандардлари даражасида амалда кенгайтириш давр талабидир. Олтинчидан, кўп олимларнинг фикрича, тарихи ва келиб чиқиши мураккаб бўлишига қарамасдан, “қон даъвоси” одати кўп давлатларда у ёки бу кўринишда (италян тилида – вендетта, эски немис тилида – файда, чечен тилида – чир деб аталган ва яҳудий, юнон, рим, славян ва америкаликларда ҳам) мавжуд бўлган. Давр талаби билан бу институт (“қон даъвоси”)нинг ўрнига ярашув институти қўлланила бошлаган ва кейинчалик у ҳуқуқ нормаси даражасига кўтарилди. Яъни, медиация институти ривожланган ғарб давлатларида сўнгги 20-30 йил ичида кириб келган янги институт бўлишига қарамасдан у биз учун, аслида, янгилик эмас. Халқимиз менталитетига азалдан хос бўлган лекин маълум сабабларга кўра йўқ бўлиб кетган жиноят процессининг муҳим қисмларидан бўлган институт 2001 йилда тикланди ва биз жаҳон давлатлари орасида интеграциялашув жараёни илғор кетаётганини инобатга олиб, ярашув институтини кенгайтириш фойдадан ҳоли бўлмайди. Еттинчидан, ярашув институтининг афзаллик жиҳатлари кўп бўлишига қарамасдан, шахс “давлат томонидан кечирилган”, “ярашган” инсон сифатида эмас, балки “жиноят содир қилган” фуқаро сифатида қаралаяпти (кейинчалик). Бир институт жиноят процессида қўлланилиши фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини поймол бўлиши каби оқибатга олиб келар экан, демак у, бизнинг фикримизча, тадқиқот субъекти бўлиши керак.

Жиноят процессида фуқаровий даъвони ҳал қилишда қонунчиликка риоя қилиш Мамлакатимизда сўнгги йилларда жиноят процессида шахс ҳуқуқларини ҳар томонлама эътироф этиш ва ҳимоя қилишга қаратилган, инсон ҳуқуқларини олий қадрият сифатида эътироф этишга асосланган кенг кўламли ислоҳотлар олиб борилмоқда. Бу авваламбор, давлатнинг ҳуқуқни муҳофаза қилишга қаратилган фаолияти негизида фуқароларнинг иззат-нафси ва қадр-қиммати, ҳаёти ва саломатлиги, шахсий эркинлиги ва мол-мулкини ҳимоя қилиш билан изоҳланади. Бу борада Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 53-моддасига биноан хусусий мулк бошқа мулк шакллари каби дахлсиз ва давлат ҳимоясида эканлиги, мулкдор фақат қонунда назарда тутилган ҳолларда ва тартибдагина мулкдан маҳрум этилиши мумкинлиги белгилаб қўйилган. Юқоридаги конституциявий қоида жиноий жазоларнинг либераллаштирилиши муносабати билан жиноий жазолар тизимидан мол-мулкни мусодара қилишни чиқарилганида ҳам намоён бўлди . Бу ўз навбатида Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримовнинг “Ислоҳот ислоҳот учун эмас, аввало инсон учун, инсон манфаатларини таъминлаш учун” , деган фикрларини яна бир бор амалда тасдиқлайди. Шу билан бирга содир этилган жиноят нафақат қонун билан қўриқланадиган муносабатларга, шу жумладан, инсон манфаатларига ҳам маълум даражада зарар етказади. Зарар моддий, жисмоний, ёки маънавий шаклларда намоён бўлади. Умумэътироф этилган принципларга асосан етказилган зарар қопланиши ёки бартараф этилиши лозим. Бу вазифа фуқаролик ҳуқуқидаги зарар институти, жиноят процессида жиноят натижасида етказилган зарарни қоплаш институти орқали амалга оширилади. Ўзбекистон Республикаси Жиноят-процессуал кодексининг бешинчи бўлимида тартибга солинган жиноят натижасида етказилган моддий зарарни қоплаш механизмида фуқаровий даъво институти муҳим ўрин эгаллайди. Жиноят процессида жиноят туфайли ёки ақли норасо шахснинг ижтимоий хавфли қилмиши натижасида фуқароларга ва юридик шахсларга етказилган мулкий зарарни қоплаш, шунингдек жабрланувчини дафн этиш ёки уни стационарда даъволаниши ҳаражатларини ҳамда суғурта тариқасида унга тўланган пул, нафақа ёки пенсия пулини ундириш тўғрисидаги фуқаровий даъволар кўрилади. Жиноят процессида фуқаровий даъвони кўриб чиқишда жиноят натижасида жабрланганларнинг ўзларига етказилган мулкий зиённи ундиришга бўлган ҳуқуқларини таъминлаш процессуал механизмининг таъсирчанлиги кўп жиҳатдан судлар фаолиятининг самарадорлигини ҳам белгилаб беради. Судларда фуқаровий даъволарни кўриб чиқиш амалиёти шуни кўрсатадики, судьялар фуқаровий даъволарни муҳокамасини таъминлаш учун судгача бўлган тайёргарлик ишларига кўп ҳолларда етарлича эътибор қаратмайдилар, улар фуқаровий даъво масаласига нисбатан иккинчи даражали сифатида қарашади, бундан ташқари, жиноят ишлари бўйича қўзғатилган фуқаровий даъволарни кўриб чиқиш ва ҳал қилишда судьяларнинг ўзлари томонидан жиноят-процессуал, фуқаролик ва бошқа қонунчилик ҳужжатлари қоидаларини кўпинча бузишига олиб келади. Ўзбекистон Республикасида амалга оширилаётган суд ҳуқуқ тизимини ислоҳ қилишнинг асосий вазифаларидан бири – бу суд қарорлари ижроси тизимини такомиллаштиришдир. Сўнгги йилларда Ўзбекистон Республикасида иқтисодий муносабатларнинг ҳуқуқий асосини тартибга солувчи кўплаб қонунлар қабул қилинди. Ўзбекистон Республикасининг Жиноят-процессуал кодексида фуқаровий даъвогар, фуқаровий жавобгар ва уларнинг вакилларининг ҳуқуқлари ва мажбуриятларини белгилаб берувчи қоидалар мавжуд бўлиб, жиноят иши процессида фуқаровий даъвони қўзғатиш ва кўриб чиқиш тартиби, бундай даъвони таъминлаш тартиби ва шартлари қоидаларда қисман белгилаб берилган.

Вояга етмаганларнинг жиноятлари тўғрисидаги ишларни судда кўришнинг ўзига хос хусусиятлари Маълумки ҳар бир соҳа ўзининг муайян тарихий ривожланиш босқичларини босиб ўтади. Ўзбекистонда ҳам бугунги кўринишдаги вояга етмаганлар жиноят ишларини юритиш тартибининг вужудга келиши маълум бир тадрижий босқичларни босиб ўтган. Ўрта асрнинг мусулмон ҳуқуқшунослари ва ҳозирги замон тадқиқотчилари вояга етмаганларнинг ҳуқуқбузарликлари ва жиноятларига доир ишларни кўриш, уларни таҳлил қилиш мусулмон жиноят ҳуқуқининг ўзига хос томонларини янада чуқур ўрганишга яқиндан кўмаклашади. Уларнинг кўпчилигини негизида иккита асосий мезон: у ёки бу ноўрин қилмишлар учун жазо белгилаш даражаси; бузилган ҳуқуқ ва манфаатларнинг характери ётади. Совет даври олими М.Муллаев мусулмон суд юритиш амалиётидан маълумки, қозилар хеч қачон айбдорнинг ақли расолиги, унинг вояга етган- етмаганлиги ғамини емаганлар ,- деб таъкидлайди. Ушбу фикрни унчалик ҳам асосли деб бўлмайди, чунки машҳур Француз олими Р.Шарль мусулмон жиноят ҳуқуқида жиноят субъекти тушунчаси батафсил ёритилганлигини юқори баҳолаб: мусулмон ҳуқуқига биноан, эс-ҳуши жойида бўлган, дин ва фуқаролик ҳуқуқи нуқтаи назари талаб қилган даражада ўз қилмиши учун жавоб бера оладиган шахсгина ҳар бир хатти-ҳаракати учун тўла жавобгар ҳисобланади. Эс-ҳушининг йўқолишига сабаб бўладиган савдоийлик ҳам (ақли норасолик) жавобгарликдан озод қилувчи ҳолатлар саналади деган . Шариатда балоғат ёши қизлар учун – 9 ёш, ўғил болалар учун – 12 ёш қилиб белгиланган. Лекин 9 ва 12 ёш вояга етганликни белгиловчи энг кичик ёш ҳисобланиб, умумий балоғат ёши 15 ёш деб белгиланган. Мусулмон ҳуқуқида балоғатга етмаган шахсларга жазо тайинланмаслиги белгилаб қўйилишига қарамай, 12 ёшдан 15 ёшгача бўлган жиноятчи ўсмирларга “Таъзир” жазоси қўлланилганлиги айтилган . Бундан келиб чиқадики, шариат қонунлари бўйича судда вояга етмаганинг ишини кўришда жиноят содир этган шахснинг вояга етган ёки етмаганлиги инобатга олинган, лекин эътиборимизни шунга қаратишимиз лозимки, ушбу қонунчиликда шахснинг балоғат ёшига етиб тўла муомала лаёқатига эга бўлиши ва жиноий жавобгарликка тортиш мумкин бўлган жиноят субъект ёши бир-биридан ажратилмаган. Яъни шахс ҳам фуқаролик ҳуқуқий нуқтаи назардан, ҳам жиноят ҳуқуқи нуқтаи назаридан вояга етган деб топилиши учун битта ёш цензи белгиланганган. Вояга етмаганларнинг иштирокида судгача иш юритишнинг маълум қоидаларини белгилаб берувчи норматив ҳуқуқий қоидалар ишлаб чиқилиб, қонунчиликка киритилганлигига юз йилдан ошди. Халқаро конгрессларнинг тавсиялари таъсири остида қабул қилинган (Лондон 1872 йил ва Санкт-Петербург 1891 йил) 1897 йил 2 июндаги “Ёш ва вояга етмаган судланувчилар тўғрисида”ги қонунда вояга етмаганларнинг қонуний вакилларининг иштирок этиши, масъул назорат, ахлоқ тузатиш колониялари қошидаги бўлинмага қамоққа олиш шаклидаги махсус эхтиёт чораларини қўллаш имконияти, вояга етмаганларнинг катта ёшдагилар билан биргаликда жиноят содир этганликда шерикчилик тўғрисидаги ишларни алоҳида иш юритувига ажратилиши, вояга етмаган айбланувчининг ақлий ва маънавий ривожланиш даражасини аниқлаш, мажбурий ҳимоя қилиш таъкидлаб ўтилган. Вояга етмаганларнинг жиноят ишлари бўйича иш юритувни белгилаб берувчи мазкур жиноий процессуал нормалар “Жиноий суд иш юритуви Устави”нинг 20 дан ортиқ моддаларида мустаҳкамланган, шу туфайли унда ушбу тоифадаги ишларни тергов қилиш ва судда кўрилишининг махсус қоидалари аниқ белгиланган. Вояга етмаганлар жиноят ишларини юритишнинг тарихий ривожланиши хусусида сўз юритганда собиқ СССР даврида вояга етмаганларнинг жиноят ишларини судга қадар юритилиши борасидаги қонунчилик хусусида тўхталиб ўтишни лозим. Собиқ Совет давлатини ривожланишининг турли тарихий босқичларида вояга етмаганлар томонидан содир этилган жиноятлар юзасидан тергов олиб боришнинг тегишли қонун билан белгилаб берилиши ва бу ишларни самарали ташкил этилишига шу даврларда ҳам алоҳида эътибор билан қаралган. Жиноят процесси фанида вояга етмаганларнинг жиноят ишлари бўйича иш юритишни белгилаб берувчи меъёрлар ҳам батафсил кўрсатиб ўтилган эди.

Бугунги кунда миллий маданият ва санъатимизнинг барча соҳаларини қайта жонлантириш ва такомиллаштириш, илғор умуминсоний қадриятларни тинмай ўзлаштириб бориш билан бирга, ўзлигимизнинг энг самарали миллий анъаналарни сақлаб қолиш ва ривожлантириш Республикамизда қабул қилинган миллий ғоя дастурида акс эттирилган. Маданий меросимизнинг ана шундай соҳаларидан бири Ичан-қалъа меъморий комплексида қўлланилган анъанавий устунли тўсинли қурилмалар архитектурасидир. Анъанавий устунли - тўсинли қурилмалар миллий ўзликни англашга бўлган табиий интилишимизни билдиради, жозибадор безаклари эса инсон қалбидаги тўғён каби диққатни ўзига тортади.

Самарқанд шаҳри қадимий шаҳар бўлиб, дунё сайёҳларини эътиборини ўзига жалб қилиб келмоқда, шунинг учун Самарқанд шаҳрида шаҳар бўйлаб янгидан реконструкция қилинмоқда, ободонлаштирилмоқда, янгидан қурилиш ишлари олиб борилмоқда. Бу ўзгаришлар қадимий ва кўҳна Самарқандни янада гўзаллаштирмоқда. Бу ўзгаришлар гўзаллашиб бораётган Самарқанд шаҳридаги кўчмас мулкларга ҳам ўз таъсирини кўрсатмоқда. Шунинг учун ҳам Магистрлик диссертацияси мавзуси “Самарқанд шаҳар кўчмас мулкларини системалаштириш ва сейсмик харитасини яратиш” деб танланган эди. Бу мавзу асосида тадқиқот ишлари олиб борилди.

Ресурсларни тежашнинг асосий мақсади - моддий ва энергетик ресурслардан тежамли ва рационал фойдаланишдир.

В Республике Узбекистан ставится задача обеспечения дальнейшего экономического прогресса общества, в основных направлениях экономического и социального развития, в глубоких качественных сдвигах в материально — технической базе на основе ускорения научно — технического прогресса, интенсификации общественного производства, повышения его эффективности. Выполнение этой задачи в немалой степени связано со строительством новых и расширением существующих различных по характеру промышленных и гражданских объектов.

Тадқиқот объекти ва предметининг белгиланиши. Тадқиқот объекти сифатида депутат ва сенаторлар ваколатини муддатидан аввал тўхтатиш асослари ва механизмини танланиши мазкур институтнинг айнан юқорида санаб ўтилган жиҳатлари билан белгиланади. Тадқиқот объектини қуйидагилар ташкил қилади: 1) Қонунчилик палатаси депутатини ва Сенат аъзоси ҳуқуқий мақоми ва фаолиятининг ташкилий-ҳуқуқий асослари билан боғлиқ масалалар юзасидан юридик фанда мавжуд бўлган илмий-концептуал ёндашувлар, ғоя, принцип ва категориялар; 2) депутат ва сенаторларнинг ваколатларини муддатидан илгари тугатиш (чақириб олиш) фаолиятига оид қонунчилик ҳужжатлари; 3) чақириб олиш институтини амалга ошириш механизми. Тадқиқот предметини депутат ва сенатор фаолиятининг ҳуқуқий асослари, улар ваколатларининг юзага келиш ва бекор бўлиш тартиби, ҳуқуқ ва мажбуриятлари, улар амалий фаолиятининг асосий йўналишлари, сайловчилар, давлат органлари, мансабдор шахслар билан ўзаро муносабатларига доир долзарб ҳуқуқий муаммолар ташкил этади.

Цель исследования – обоснование оптимальной схемы вскрытия месторождения Гужумсай, обеспечивающего возможность дополнительного извлечения руд для Зармитанской золоторудной зоны.

Цель работы состоит в обосновании оптимальных параметров схемы вскрытия и подготовки маломощных, сложноструктурных месторождений зависящийся от горно-геологических условий месторождений.

Целью работы является физико- химическое обоснование получения и разработка принципиальной технологической схемы получения с установлением оптимальных технологических параметров производства комплексно действующих дефолиантов на основе хлората магния, солей нитрат гуанидина.

Разработка эффективной ресурсосберегающий технологии получения термофосфатов с повышенным содержанием усвояемой формы Р2 О5 из высококарбонизированного фосфатного сырья.

Толибов Б 2014 НавДКИ Магистрлик диссертацияси, 96 Разработка технологии переработки упорных золотосодержащих концентратов и биокеков является весьма актуальной задачей, так как серосодержащие соединения и углерод отрицательно влияет на процесс цианирования и уменьшает показатели извлечения золота из этих соединений.

Диссертационная работа посвящена исследованию по извлечению рения из сложных нитратно- сульфатных растворов, содержащих уран и железо, с получением в качестве готовой продукции перрената аммония.

Бу магистрлик диссртациясида Турли ёшдаги каламушлар жигар митохондрияларнинг нафас олиш занжири ферментлари фоллигини ёшга оид ўзгариши ва уларга табиий бирикмалар асосида яратилган препаратлар – мегаферон (МФ) ва глицирризин кислота моноаммоний тузининг (МАСГК) таъсирини аниқлаш ўрганилган.

Диссертацияда ўрганилган мавзу долзарб масалалардан бири бўлиб, унда G. hirsutum. L. ғўза турига мансуб Генетик коллекция таркибидаги изоген линияларнинг сув танқислиги фонида морфо-биологик ва хўжалик белгиларининг ирсийланиш характерини ўрганишга бағишланган.

Мазкур магистрлик диссертация ишида ЎзМУ Ботаника боғи шароитида Humulus lupulus L. ўсимлигининг ўсиши ва ривожланиш хусусиятларини ўрганилган.

Бу Магистрлик ишида Тошкент вилояти Паркент тумани Сўқоқ қишлоғи атрофи флорасини ўрганилган.

Мазкур магистрлик диссертация ишида G. hirsutum. L. ғўза турига мансуб Генетик коллекция таркибидаги интрогрессив линияларнинг сув танқислиги фонида морфо-биологик ва хўжалик белгиларининг ирсийланиш характерини ўрганилган.