Ўзбекистон Республикаси Президенти¬ Ш.М.Мирзиёевнинг Конституциямиз қабул қилинганлигининг 24 йиллигига бағишланган тантанали маросимдаги маърузасида илгари сурилган “2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегияси” давлат ва жамиятнинг бош мақсади бўлган одамларнинг турмуш даражаси ва сифатини янада оширишни таъминлашга қаратилганлиги билан ниҳоятда муҳим аҳамият касб этади[1]. Кенг жамоатчиликнинг катта қизиқиши ва алоҳида эътиборига сазовор бўлган “Ҳаракатлар стра¬тегия¬си” Ўзбекистон тараққиётининг навбатдаги босқичида концептуал аҳамиятга эгалиги билан муҳим аҳамият касб этади.

Biz tinchlik-osoyishtalik hukm surayotgan mamlakatda yashamoqdamiz va uning o`tmishi, buguni va kelajagi bilan g`ururlanamiz, faxrlanamiz. Biroq ta’kidlash lozimki, bugun tez sur’atlar bilan o`zgarib borayotgan, shiddatli va murakkab zamonda umr kechirayotganimizni ham unutmasligimiz lozim.

XVIII asr Qashqadaryo vohasida yetishib chiqqan taniqli ijodkorlardan biri Salohiddin Salohiydir. Salohiy qalamiga mansub bo’lgan “Gul va bulbul” dostoni shoir ijodinig gultoji hisoblanadi. Chunki ijodkor bu dostonida o’zbek tilining boy imkoniyatlaridan foydalanib, ramziy obrazlar orqali insoniy qadr-qimmat, mehr- muhabbat, oliyjanoblik g’oyalarini ilgari surgan.

Тарихдан маълумки, XVIII – XIX асрлар Туркистон ҳаёти учун жуда машаққатли давр бўлди. Негаки, неча минг йиллик тарихга эга бўлган бу замин учта хонликка бўлиниши натижасида парокандаликка юз тутди. Биз биламизки, тарих ҳам, адабиёт ҳам ҳаётни тасвирлайди, бироқ уларнинг фарқи тасвир усулидадир. Тарих бўлиб ўтган воқеаларни ҳаққоний тасвирласа, адабиёт образли тасвирлайди. Мазкур XVIII – XIX асрлар тарихини, яъни халқнинг ўша даврдаги ижтимоий, сиёсий, иқтисодий ҳамда маданий ҳаётини экс эттирган, халқ манфаатларини ҳимоя қиладиган бадиий адабиёт юзага келди.

Эроний тарихий этимологик қатлам (ТЭҚ)га мансуб сўзлар «Девони Мирзо» асарида 687 бирликни ташкил қилади (33 фоиз). Узоқ тарихга назар солсак, эроний тилли халқлар билан турк улусининг алоқалари илдизи жуда қадимий эканлигининг гувоҳи бўламиз. Дақиқ тилшунос Маҳмуд Кошғарий ҳам XI асрдаёқ бу дўстликни эътироф этиб, туркий ва эроний икки тиллилик мазкур халклар ўзаро алоқаларининг муштарак ва қадимий эканлигини таъкидлаган эди. Демак, кўплаб эроний сўзлар V-XI асрлардаёқ туркий тилларга кириб келган.

Туркий тиллар гарихида фонетика энг чигал ва муракклА сохадир. Бунинг хакикий (объектив) сабаблари хам, ижтимоий сабаблари хам мавжуд. Тарихий фонетикани урганишдш и кийинчилик шундан иборатки!, фонетика талаффуз бнлан боглик, талаффуз эса XX аернинг урталаригача хеч каерда аник кайд этйлмаганларини уз ичига камраб олади.

Атов бирликлари семантик тараққиётнинг юқори босқичи семантик деривациясидир

Ихтисослашиш тилда диалектик тараққиёт натижаси сифатида воқеланади бу эса луғавий бирликларнинг шакл ва маъно муносабати орасидаги масофанинг яқинлашувини белгилайди, яъни бу жараёнда семантик интеграция юзага келади

Qodir baxshi Rahimovning “Oychinor” dostoni tilida oronimlar, oykonimlar, gidronimlar, zoonimlar, etnonimlar, kosmonimlar, fitonimlar, xronimlar va boshqa onomastik birliklar qo’llangan bo’lib, bu nomlarni alohida tadqiq etish muhim ahamiyat kasb etadi. Quyida tilshunosligimizda geografik ob’ekt nomlari sifatida birlashtirib o’rganilayotgan oronimlar, oykonimlar va gidronimlarning doston matnida qo’llanishi hamda ularning ayrim lisoniy xususiyatlari haqida fikir yuritishga harakat qilamiz.

Qashqadaryo dostonchilik maktabining yirik vakillaridan biri taniqli baxshi-shoir Qodir Rahimovdan “Jorxun Maston”, “Oysuluv”, “Kelinoy yoki Norguloy” kabi dostonlar olklorshunos olimlar Abdumo`min Qahhorov va Abduolim Ergashevlar tomonidan yozib olinib nashr ettirilgan. Ushbu dostonlarning til xususiyatlari filologiya ilmida haligacha tadqiq etilmagan. Taniqli baxshining dostonlari tilini, shu jumladan, dostonlar tilida qo`llangan onomastik birliklarni o`rganish o`zbek tilshunosligi oldida turgan muhim masalalar sirasiga kiradi. Quyida baxshining “Kelinoy yoki Norguloy” dostoni matni tilida uchragan kishi nomlari, ya`ni antroponimlarning ayrim xusiyatlari haqida so`z yuritishga harakat qilamiz.

Сўзларни гуркумларга ажратишда уларнинг луғавий- маъновий хусусиятлари муҳим рол ўйнайди. Лексик-семангик гуруҳ тушунчаси лексикологиянинг \ам долзарб муаммолари- дан бўлиб, мактабда ҳар бир сўз туркуми ўқитилар экан унинг маъновий гурухларини аниқ чегаралашга жиддий эътибор қара- тилади. Жумладан, феъллар нимани атаб келишига кўра дастлаб икки гуруҳга “ҳаракат ва ҳолат” феълларига ажратилади1. Кейин яна феълнинг маъновий гурухдари мавзуси остида тилимизда мавжуд феъллар 4 гуруҳга - нутқий фаолият, ақлий фаолият, жисмоний фаолият ва ҳолат феълларига ажратилади. Айтиб ўтиш керакки, бунда феъллар 6-сннф ўқувчиларининг ёш хусусиятидан келиб чиқиб энг умумий хусусиятига кўра гурухланган

Tilimizning har tomonlama rivojlanishi bugungi kunda katta imkoniyatlar va yangilanishlarga yo`l ochmoqda. Bizga ma’lumki, hech bir fan o`zga fanlar bilan aloqasiz mustaqil taraqqiy eta olmaydi. Bugun tilshunoslik ilmiga yangidan-yangi terminlar kirib kelmoqda. Fizikaviy termin hisoblanuvchi “maydon” aslida fizik bodisa voqealanadigan yoki uning ta’siri paydo boladigan fazoga nisbatan qo’llanadi. Fanga ushbu terminni fizik Maykl Faradey olib kirdi va bir zaryadning maydoni ikkinchi zaryadga ta’sir qilishi, zaryaddan uzoqlashilgan sari elektr maydon zaiflasha borishini ilmiy asoslab berdi.

Inson paydo bо`libdiki, u dunyoni bilishga, О`zini tanishga, ruh va tabiat о`rtasidagi aloqa va ziddiyatlarni о`rganishga, olamning yaratilish mohiyatini anglashga intilib yashab kelmoqda. Bularni tushunishga bо`lgan intilish kishilik jamiyatida ma’rifat tushunchasining paydo bо`lishiga va turli tafakkurlar natijasida ma’rifat ma’nosining turfa jilvalarda namoyon bо`lishiga olib keldi. Bu gо`yoki quyosh nurlarining olamda taralishi xilma-xil nurlarda aks etsa ham, barcha nurlarning asosi borib quyoshga bog`lanib, tutashgan kabi ma’rifat mag`zining turfa talqinlari ham bir maqsadga borib taqaladi. YA’ni insonning О`zini anglashidir.

Bizga ma’lumki, ma’rifat arafa sо`zidan yasalgan bо`lib bilmoq degan ma’noni bildiradi. Inson tafakkо`rining bilish hosilasi ilm hisoblanadi. Demak , islom dinida ilm haqida aytilgan fikrlar islom ma’rifatining mazmunini tashkil qiladi. Biz quyidagi maqolamizda islom ma’rifati-ilmi deganda nima tushunilish haqida, tasavvuf ma’rifatining ildizi, bosh asosi islom ma’rifati bilan bog`liqligi, u bilan oziqlanishi haqida tо`xtalib о`tamiz.

Tarixiy jarayonda yuz berayotgan ijtimoiy-iqtisodiy hamda ijtimoiy siyosiy rivojlanishda keng ko’lamdagi innovatsion tendensiyalar, fan madaniy sohasidagi o’zgarishlar, ahloq, estetika va san’atning boshqa turlaridagi nomutanosibliklar chuqur ko’rsatdi va ko’rsatish davom etmoqda.

Oliy ta’lim muassasalari pedagoglarining kasbiy mahoratlari haqida so’z yuritishdan avval “mahorat” va “pedagogik mahorat” tushunchalarining mohiyati bilan tanishib olish maqsadga muvofiqdir.

Pedagog kadrlami qayta tayyorlash va malakasini oshirish tizimini inson manfaatlariga muvofiq takomillashtirish kabi dolzarb masalalarni yechishda bugungi kunda respublikamizda olib borilayotgan islohotlar, ya’ni fan va ishlab chiqarish hamkorligini mustahkamlash, ta’lim tizimin rivojlantirish, innovatsion iqtisodiyot taraqqiyotiga alohida e’tibor qaratilganligi haqiqatan ham bu tizimda jadal sur’atlar bilan amalga oshirilayotgan ishlar fikrimizni tasdiqlaydi.

O`zbekistondagi zamonaviy ta’lim ta’limi o’zining milliy ana’nalariga tayanganligi bilan boshqa rivojlangan mamlakatlarning ta’lim tizimidan farq qilishi kerak. Bu farq ta’lim darajalari, sifatiga, xolatiga bo’lishi mumkin. Dunyodagi ta’lim tizimlari uchun kasbiy hamda madaniy cheklanishlarga barham berish ustuvor vazifalardandir. Ta’lim tizimining zamonaviy rivojlanishi yangi ta’lim texnologiyalari paydo bo`lishi va ulami axborotlashtirishning omili bilan xarakatlanadi

Азизиддин Насафийнинг педагогик мероси алоҳида ўрганилиши тасаввуф таълимоти ва педагогика тариxи ўзаро боғлиқлиги инсонни комплекс тадқиқотига янги йўналиш очган бўлади. Н.Комилов таькидлаганидек: XIII аср Шарқ xалқлари маънавияти ва тафаккури тариxида алоҳида ўрин эгаллайди. Бу даврга келиб, калом илми, фалсафа ва тасаввуф камол топди. Натижада ҳар учалла соҳани бирлаштирган ажойиб олимлар ва мутафаккир адиблар етишиб чиқди. Ана шундай мутафаккирлардан бири атоқли ватандошимиз Азизиддин ибн Муҳаммад ан Насафийдир1 Азизиддин Насафийнинг “Кашфул ҳақойиқ” (Ҳақиқатларни очилиши), “Зубдатул ҳақойиқ” (Ҳақиқатлар қаймоғи) . Бу китобларда Шарқ фалсафаси ва ҳикмати, исломий ҳақиқатлар омуxта этилган тасаввуф ва фалсафани қўшиб, комил инсон таълимотининг ривожланиш босқичлари ўз ифодасини топган.

Насос станциясига сувни текис етказиб берилишини таъминлаш ва керакли миқдордаги сувни етказиб бериш учун бу тизимдаги дарѐдан сув олиш иншооти, сув келиш канали, аванкамера, оқизиқларни тутиб қолиш ва тозалаш тизими, сўрувчи қувур, насос агрегати, босимли қувур, сув олиб кетиш канали ҳолатлари ва кўрсаткичлари қўйилган талабларга мос равишда бўлишини таъминлаш лозим.