Barchamiga ma’lumki “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”ni hayotga joriy qilishning ikkinchi bosqichida ta’lim muassasalarining moddiy texnika va axborot bazasini mustahkamlashni davom ettirish, o`quv-tarbiyaviy jarayonini yuqori sifatli o`quv adabiyotlari va ilg`or pedagogik texnologiyalar bilan ta’minlash, uzluksiz ta’lim tizimini axborotlashtirishni amalga oshirish pedagogika fanining dolzarb vazifalari sifatida belgilab berilgan.

Har doim tarix fani darsligini varoqlar ekansiz ikkinchi jahon urushi sahifalariga etib kelganda vujudingizni titroq bosadi. Bu insoniyat tarixidagi eng katta fojea nima sababdan kelib chiqgan va u qaytarilmas ekanmi, degan xayollar ko`ngildan o`tadi. Ma’lumki, odamzod o`zining ongli hayot kechira boshlagan besh ming yillik umrida o`n to`rt ming marta urush ko`rdi, bu urushlarda ne-ne mamlakatlar, ellar, elatlar yo`q bo`lib ketdi, ammo mehnatkash xalq, umum bashariyat bundan zarracha ham naf ko`rmadi. Aksincha, o`sha urushlar tufayli er yuzi aholisi vayronalik va azob-uqubat ichida yashadi.

Fors tiliga kirib kelgan so`zlarning aniq miqdorini belgilash o`ta mushkul ish. Chunki bu ish fors tilidagi manbalarni to`la ro`yxatga olish va ulardagi mavjud lug`at birliklarini statistik va etimologik tadqiqotini o`tkazishni talab qiladi. Tilshunos olim A. Quronbekov o`zining “Fors tili leksikologiyasi” kitobida yozishicha, hozirgi zamon fors tilining mukammal lug`atlaridan Ali Akbar Nafisiyning «Farnudsar» lug`atida 158431 lug`at birligi ro`yxatga olingan va unda 99522 lug`at birligi (63%) arab tiliga oid so`zlarni tashkil qiladi. Undan tashqari, lug`atga kirgan turkiy va Yevropa tillaridan o`zlashmalarni ham hisobga olinadigan bo`lsa, forscha lug`atning uchdan bir qisminigina tashkil qiladi. Albatta, bu hozirgi zamon fors tili holatini aniq aks ettirmaydi, chunki bu lug`at birliklarining manbai, uslubiy qatlamlari va statistik ma’lumotlari aniq ma’lum emas

Muhandislarni shakllantirishda umumpedagogik ijodiy yondashuv tizimidan foydalaniladi. Texnik ma’lumot sifati tushunchasi dastavval yangi texnika ihtiro qilish yo`lida mutaxassis sifatida ijodiy yondashgan holda masalani yechish, unda yangi texnologiyalarni qo`llagan holda loyihalashtirishni maqbul tashkil etish, ishlab chiqish va texnik ob’ektlardan foydalanish ko`zda tutiladi. Ijod - uning mahsuli yangi moddiy va ma’naviy ne’mat yaratish hisoblanadi. Faoliyatning ma’lum bir sohalarini qamrovchi noto`g`ri fikrli ijodga ta’luqli (san’at, fan, ixtirochilik), shuningdek noijodiy, oddiy so`z bilan aytganda ijrochilik faoliyati sohalariga bo`linadi. Ijodkorlik insondagi omilkorlik, bilim darajasi va o`zlashtirganligi bilan belgilanadi. Unda ham natija,ham jarayon bo`lishi lozim, ijodkorlikda qobiliyat va iqtidorning shakllanishi va namoyon qilish bilan ko`rinadi. Yangilik yaratish shaxsni shakllantiradi va iqtidorligini oshiradi.

“Gidravlika va gidravlik mashinalar” fanini harbiy oliy o’quv yurtlarida kursantlar va talabalar tomonidan o’zlashtirilishini yaxshilash maqsadida ushbu maqolada parallellik, variativ va murakkablikni oshirish uslubiy omillari keltirilgan. Kursantlarga va talabalarga fanni o`zlashtirish mobaynida quyidagi omillarni qo`llash tavsiya etiladi: Hozirda oliy harbiy bilim yurtlarida mashg`ulotlarni olib borishda an’anaviy va noan’anaviy mashg’ulot uslublaridan ma’lum darajada foydalanib kelinmoqda. Bu ikkala uslublarning ham o`ziga xos afzalliklari va kamchiliklari bor. An’anaviy mashg’ulot muayyan muddatga mo`ljallangan ta’lim jarayoni bo`lib, ko`proq o`qituvchi shaxsiga qaratilgan mashg’ulot uslubidir. U quyidagi afzalliklarga ega:

«To`ydan keyin bolamning mehrini birov bilan bo`lishish – bu dahshat!» Kundalik hayotimizda deyarli har bir yangi oila ona rashki bilan to`qnashadi. Aslida har qanday ona farzandini o`zgalardan qizg`anadi. Lekin bu tuyg`u ko`pincha hukmdor tabiatli yoki shaxsiy hayotini yo`lga qo`yolmagan, o`zini faqat farzand tarbiyasiga bag`ishlagan ayollarda, yolg`iz onalarda juda yaqqol ko`zga tashlanadi. Ular doim farzandini nazorat ostida ushlashga intiladilar va uning oila qurish niyatini vahima bilan kutib oladilar. Chunki bu ona hayotida kuchli raqib paydo bo`lishini anglatadi va tabiiyki, to`ydan keyin erkatoyi faqat unga quloq soladigan itoatli o`g`il bo`lmay qolish xavfi taxdid soladi. Xullas onaning bunday xavotirlari bir so`z bilan «rashk» deyiladi. Kimlardir bunga ko`nikib, oila inqirozining tomoshabiniga aylansa, yana kimdir isyon ko`taradi yoki bu vaziyatdan chiqish yo`llarini izlaydi.

O`zbеkiston Rеspublikasi Prеzidеntining “Chеt tillarni o`rganish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to`g`risida” 2012 yil 10 dеkabrdagi Pq-1875-sonli qarorini bajarish yuzasidan jadallik bilan amalga oshirilayotgan ishlar, barcha ta`lim muassasalari va davlat tashkilotlarining diqqat e`tiborini aynan til o`qitish va o`rganishga qaratdi. Til o`qitishga qaratilgan bunday e`tibor biz, til o`qituvchilarga katta mas`uliyat yuklaydi. Chеt tillarini, ayniqsa dunyo tili dеb topilgan ingliz tilini o`qitishni takomillashtirish va rivojlantirishda zamonaviy o`qitish usullaridan foydalanish (masofali ta`lim, multimеdia va h.k…), samarali o`qitish usullarini ishlab chiqish, til o`rganuvchilarning bilim saviyalarini oshirish talab etiladi. Til o`qituvchilarining oldiga qo`yilgan talablarni bajarish uchun esa ilmiy yondashuv zarur bo`ladi. Shu nuqtai nazardan, til o`qitishdagi ko`rinmas ammo yashirin nozik jihatlarga e`tibor qaratishimizga to`g`ri kеladi. Til o`qitish jarayonida kеng qo`llaniladigan ko`plab turli samarali usullar mavjud. Tilshunoslarning fikricha mukammal o`rganilgan tilning asosi grammatikadir. Til o`rgatishda biz grammatik ma`lumotlarni yopiq (covert) usulidan, ba`zilarida esa ochiq (overt) usulidan foydalangan holda zaruriy grammatik qoidalarni yеtkazishga xarakat qilamiz. Bu ikki usul o`rtasidagi farq nimadan.

Ma’lumki, hozirgi zamonda, sanoat ishlab chiqarishi va ta’lim jarayoniga kompyuter texnologiyalarini maqsadli qo’llash odat tusiga kirgan. Bu albatta fanni o’zlashtirish sifatini oshiribgina qolmay, balki fanni o’zlashtirish jarayonini jadallashtirishi amalda isbotlangan. Ana shularni inobatga olgan holda hamda kompyuter grafikasini ta’lim jarayoniga qo`llash vazifasining dolzarbligidan kelib chiqib, ushbu maqolada «Mashina detallari» fani bo`yicha bajarilajak kurs loyihasiga tegishli chizma-grafik va hisob ishlarini bajarishda kompyuter grafikasining KOMPAS-3D-avtomatlashtirilgan loyihalash tizimidan foydalanish taklif etiladi.

«Бук» (indeks GRAU — 9K37, AQSh MV va NATO kodifikatsiyasi bo’yicha — SA-11 Gadfly (angl. ovod) va uning modifikatsiyasi – o’ziyurar zenit raketa kompleksi, intensiv radioqarshilik sharoitlarida past va o’rta balandliklarda (30 m dan 14-18 km gacha) manyovr qiladigan aerodinamik nishonlar bilan kurash uchun mo’ljallangan.

Cheksiz pistirmalar, chakalakzorlardagi janglar, reydlar va tumanlarni nazorat qilish uchun kurashlar o`zining ballistik oqibatlarni portlashlar va oskolkalar kurinishida namoish etib keldi. Biroq o`shbu operatsiyalar o`tkazilishi harbiy texnikalarni ishlab chiqish strategiyasini o`zgarishiga olib keldi. Misol uchun Iroq va Afg`onistonda tahdidlarning rivojlanishi kuydagicha aniqlanadi: • birinchisi MRAP tag qismini shikastlovchi barcha turdagi mina va ko`milgan snaryadlardan iborat; • ikkinchidan shaharda harakatlanganda va ob’ektlarni qo`riqlashda tankgga qarshi qo`l grantameti RPG hujumi ehtimoli mavjud. Texnik javoban bunga temirdan tayyorlangan reykalar, panjaralar va boshqa shunga o`hshash qarorlar statsionar himoyadir. Ushbu texnologiya yordamida bir nechta tankgga qarshi qo`l grantameti RPG hujumi qaytarilgandan keyin isyonchilar boshqacha yulini izla boshlashdi.

Parashyut yordamida shaxsiy tarkibni etkazish usullari aviatsiyaning rivojlanishi bilan bog’liq. Ayrim davlatlar 20-asrning boshlarida parashyut yordamida bo’linma va qurol- aslaxalarni biron bir hududga etkazish va ushbu usul bilan qo’shinlarning tеzkorligini va jangovar salohiyatini oshirish mumkinligini tushunib etgan. Shuning uchun har bir davlat o’zining qurolli kuchlar safida parashyut dеsant qo’shinlarini tuzishni boshlagan. Bunday bo’linmalar bajarish vazifasidan kеlib chiqqan xolda mavjud qurol-aslaxa bilan qurollanganlar. Havo-dеsant qo’shinlarini ommaviy ishlatilishi 2chi jahon urushida kеng qo’llanilgan. Urush tugatilishi bilan barcha davlatlar o’zida mavjud qo’rol-aslaxa va tеxnikalarning takomillashtiruviga va yangi na`munalarni ishlab chiqishga kirishgan, havo-dеsant qo’shinlari ham bundan mustasno emas. Biroq uchish apparatlar toifasiga vеrtolyotlarni kirib kеlishi bilan, parashyut yordamida qo’shinlarni dеsantlashtirish usullarini qo’llash nomaqbul bo’lib qolganday edi. Chunki vеrtolyotlarga samolyotga uxshab maxsus tayyorlangan uchish va qo’nish yo’laklari yoki maydonlar kеrak bo’lmasligidadir, ular har qanday hududga uchib borishi va usha joyda o’ziga joy tanlab qo’nishga kodirligidadir. Undan tashqari o’tgan asirning 60chi yillaridan buyon olib borilgan urushlarda parashyut yordamida ommaviy shaxsiy tarkibni jang maydonlariga etkazish usuli sanoqli holatlarda ko’rib chiqish mumkin

Barcha yo’nalishlar rivojlanishi tez suratlarda o’sib borish jarayonida, havo-desant texnikalarining rivojlanishi ham doimiy ravishda olib borilmoqda. Shaxsiy tarkib va texnikalarni parashyut yordamida desantlashtirish uchun yangi turdagi parashyut tizimlarini yaratilishi va ularning imkoniyatlari hozirgi zamon urush talablariga javob beradi. Bunday imkoniyatlardan biri bu shaxsiy tarkibni maksimal balandliklardan va belgilangan hududan ma`lum uzoqlikda desantlashtirilishi. Bular birinchidan yashirinlik va tezkorlik imkonini yaratadi, ikkinchidan uchish vositalarini havo hujimidan mudofaa qo’shinlari tomonidan urub tushurish imkoniyatlarini pasaytirishidadir. Shuningdek dushman tomonidan qo`nish maydonchalarini aniqlash yoki umuman desantlashtirish amalga oshirilganligidan bexabar qolishidadir.

Pedagogning mutaxassis sifatida salbiy pedagogik nizolarning oldini olish, bartaraf etish choralarini izlash yo`lida olib boradigan amaliy harakati uning o`z ustida ishlashini ifodalaydi. O`qituvchi-tarbiyachi yoshlarning etakchisi sifatida maktablarda tom ma’noda o`zining ijodiy vazifalarini to`liq bajarishni ta’minlashi va pedagogik yo`naltirilganligini shakllantirishi kerak. Pedagogik jarayondagi muhim hodisalardan biri - nizo sanaladi. Nizo - qarama-qarshi, bir-biriga to`g`ri kelmaydigan kuchlar to`qnashuvi, ikki yoki undan ko`p taraflar orasida o`zaro kelishuvning yo`qligini, manfaatlar to`qnashuvini ifodalovchi ziddiyat.

Hozirgi zamonda kompyuterlar inson hayotida katta ahamiyatga ega. Axborotlarni yig`ish, qayta ishlash va tarqatish bilan bog`liq bo`lgan sohalarda kompyuterlarsiz ishlashni tasavvur qilib bo`lmaydi. Shaxsiy kompyuterga ega bo`lish, ixtiyoriy axborotni saqlash, ixtiyoriy algoritm bo`yicha bu axborotni qayta ishlash imkoniyati hamma uchun mavjud. Lekin kompyuterni xotirasi qancha katta bo`lmasin ish faoliyatimizda ishlashimiz bo`lgan barcha axborotni unga sig`dirib bo`lmaydi. Biror axborot zarur bo`lib qolgan vaqtida axborot tashuvchi vositalarni ko`tarib yurish ko`pchilik foydalanuvchilar uchun noqulay, albatta. Bunday noqulayliklardan qutilish uchun kompyuterlarni birlashtirish taklif qilinadi.

Mamlakatimiz mustaqillikka erishgandan so’ng, chet tillarini o’rgatishga qiziqish oshdi va yoshlar uchun ko’plab imkoniyatlar yaratib berildi. Birinchi prezidentimiz Islom Karimov aytganlaridek, “Hozirgi paytda xorijiy tillarni o’rgatishga yurtimizda katta ahamiyat berilmoqda. Bu ham albatta, bejiz emas. Bugun jahon hamjamiyati o’ziga munosib o’rin egallashga intilayotgan mamlakatlarimiz uchun, chet ellik sheriklarimiz bilan hamjihatlikda, hamkorlikda o’z buyuk kelajagini qurayotgan xalqimiz uchun xorijiy tillarni mukammal bilishning ahamiyatini baholashning hojati yo’qdir”. Ushbu fikrlarning mantiqiy davomi sifatida 2012 yil 10 dekabrda qabul qilingan “Chet tillarini” o’rgatish tizimini yanada takomillashtirish chora tadbirlari to’g’risida”gi Prezident Qarori chet tillarini o’rganish imkoniyatlarini kengaytirdi.

Harbiy kuch darajasini tahlil qilishda qurolli kuchlar (umumiy balldan 5 foizi), tanklar (10 foiz), jangovar vertolyotlar (15 foiz), samolyotlar (20 foiz), aviatashuvchilar (25 foiz) va suv osti kemalari (25 foiz) soni inobatga olindi. Baholash harbiy kuchni faqatgina son jihatidan taxmin qilish imkonini berdi hamda qurollar va shaxsiy tarkibning haqiqiy holati e`tiborga olinmadi. Shu tariqa, ro`yxatda ba`zi bir davlatlarning bo`lishi biroz kutilmagan holat ham bo`lishi mumkin.

Mamlakatning siyosiy mustaqilligi, avvalambor, o’zining yaxlit hududiy daxlsiz chegarasiga egaligi va o’sha mamlakat roziligisiz chegara va hududni o’zgartirib bo’lmasligidir. Mamlakat mustaqilligi xalq xohish-irodasi - referendum orqali amalga oshiriladi. Bu mamlakat xalqining o’z vakillari orqali davlatni boshqarishini anglatadi. Mamlakat Prezidenti shu mamlakat xalqi hayoti, mamlakat taraqqiyoti uchun eng mas’ul yagona yuridik shaxs hisoblanadi. Bunday mas’uliyatni o’z zimmasiga olgan har qanday rahbar o’zining davlat dasturiga ega bo’lishi kerak. I.A.Karimov ana shunday dasturga ega. U respublika xalqining istiqloldan so’ng taqdirini belgilab beruvchi taraqqiyot yo’lini ilmiy-nazariy jihatdan asoslab bera oldi.

Sotsiologlar sotsial harakatchanlikni stratalarga (qatlamlarga) bo`lingan jamiyatning o`ziga xos xususiyati deb biladilar va uni gorizontal hamda vertikal harakatchanlikka ajratadilar. Kishilarning aynan bir tabaqa ichidagi harakati, masalan, ish joyini yoki turar joyini o`zgartirishi gorizontal harakatchanlikni anglatadi. Vertikal harakatchanlik esa quyi tabaqalardan yuqori tabaqalar tomon va aksincha qilingan harakatni bildiradi. Amerikalik sotsiolog Seymur Lipsetning fikricha, jamiyatda stratifikasiya tizimi sotsial zinaning quyi pog`onasida turganlarga norozilik manbai sifatida ta’sir qiladi, shuning uchun ham stratifikasiya tizimi ajralishning manbaidir, ammo shu bilan birga u kishilarni turli lavozimlarga tayinlashning va ularni o`z vazifalarini ado etishga rag`batlantirishning asosiy mexanizmidir.

Кимё ва озиқ-овқат саноатларида иссиқлик алмашиниш қурилмаларида ўтказиладиган суюқлик ва газларни иситиш, буғланиш, совитиш ва буғларни конденсациялаш жараёнлари жуда кенг тарқалган. Бирор муҳитдан бошқасига иссиқлик ўтказиш учун мўлжалланган мослама иссиқлик алмашиниш қурилмаси деб номланади. Иссиқлик узатиш жараёнида қатнашаётган муҳитлар иссиқлик элткичлар деб аталади. Юқори температурали ва иссиқлик берувчи муҳит иссиқлик элткич дейилади. Паст температурали ва иссиқлик олувчи муҳит совуқлик элткич дейилади.

Fan, texnika va texnologiya jadal sur’atlar bilan rivojlanib borayotgan hozirgi sharoitda mustaqil milliy iqtisodiyotni barpo etish ko’p jihatdan tayyorlanayotgan mutahassislarning sifatiga bog’liq bo’ladi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida mustaqil ishlashga layoqatli, yuqori malakali va raqobatbardosh kadrlarni tayyorlash, ularni Vatanga fidoyilik ruhida tarbiyalash oliy ta’limning asosiy vazifasidir. Yetarli bilim darajasiga va amaliy ko’nikmalarga ega bo’lgan mutaxassisgina korxonada samarali ishlashi, o’z kasbining mohir ustasi bo’lishi va mustaqil O’zbekistonimiz taraqqiyoti uchun munosib hissa qo’sha olishi mumkin.