Sho’r yuvish ishlarini rejalashtirish uchun, birinchi navbatda har yili kuzda xo’jalik xududida maxsus tekshirish ishlari o’tkazilib, bunda sho’rlangan maydonlarning hajmi sho’rlanganlik darajasiga ko’ra aniqlanadi. Sho’r yuvish samaradorligiga sizot suvlarining joylashish chuqurligi va minerallashganlik darajasi katta ta’sir etishi sababli, ularning tavsifi berilishi kerak. Tuproqning tuzlari va mexarik tarkiblarini hisobga olgan holda sho’r yuvish soni va me’yorlari belgilanadi.

Er yuzining yoritilganligi, unga tushuvchi quyosh radiasiyasiga to`g`ri mutanosib. Biror joyda kunduzgi quyosh radiasiyasi va er yuzining yoritilganligi o`zaro to`g`ri mutanosib ravishda o`zgarib boradi, ya’ni bir joyda tushki paytgacha ularning qiymatlari oshib borsa, kunning ikkinchi yarmida esa kamaya boradi. SHuning uchun ularni o`zaro bog`lab turadigan yangi kattalikni kiritish lozim yoki aktinometrik ma’lumotlar asosida yoritilganlikni va aksincha, yoritilganlik qiymatlariga binoan quyosh radiasiyasining qiymatlarini topish zarur bo`lib qoladi. Bunday hollarda quyosh radiasiyasining yorug`lik ekvivalenti tushunchasidan foydalaniladi.

Кейинги йилларда республика, жумладан, Самарканд қишлоқ хўжалик институтида картошканинг бир неча янги навлари яратилди. Улар ўзларининг кўпгина белги ва ҳусусиятлари билан ажралиб туради. Лекин уларнинг уруғчилиги яхши йўлга қўйилмаганлиги учун катта майдонларда экиш учун фойдаланиш имконияти чегараланиб келмоқда. Бунинг асосий сабаби картошканинг биологик ҳусусиятларидан келиб чиқади.

Respublikamiz qishloq xo’jaligida paxtachilik va g’allachilik yetakchi tarmoqlar bo’lib, ular davlat buyurmasi asosida yetishtiriladi. Har yili 1,3-1,4 mln. gektar maydonga chigit ekilib parvarish qilinsa, 1,1-1,2 mln.gektar sug’oriladigan yerlarga kuzgi g’alla ekinlari ekilib parvarishlanmoqda. Hukumatimiz barcha choralar bilan paxta va g’alla hosildorligini oshirishga jiddiy e’tibor qaratilmoqda. Urug’lik materiallari, o’g’it, sug’orish suvlari, kimyoviy va biologik himoyalash vositalari, yoqilg’i va boshqa neft mahsulotlari, texnika vositalari va ularning ehtiyoj qismlari hamda ilmiy – amaliy tavsiyalar, uslublar va qo’llanmalar bilan uzluksiz ta’minlab kelmoqda. Shunday bo’lishiga qaramasdan, paxtachilikda yuqori hosil olishga erishilmayapti, hosildorlik gektar hisobiga o’rtacha 25-26 sentnerdan oshmayapti.

O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2007 yil 29 oktyabrda qabul qilingan “Yerlarning meliorativ holatini yaxshilash tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risidi”gi Farmoniga muvofiq qishloq xo’jalik ishlab chiqarishning yanada barqaror rivojlantirish, yerlarning meliorativ holatini yaxshilash, ularning unumdorligini oshirish va shu asosda qishloq xo’jalik ekinlari hosildorligini kupaytirish, shuningdek meliorasiya ishlarni tashkil qilish va moliyalashtirish mexanizmini takomillashtirish yuzasidan keng qamrovli ishlar amalga oshirilmoqda.

O’zbekiston Respublikasida yalpi paxta yetishtirishni ko’paytirishning asosiy yo’li sug’oriladigan hamda eroziyaga uchragan yerlarda olinadigan xosil salmog’ini oshirishga aloxida ye’tibor qaratildi. Bu borada Prezidentimiz I.A.Karimovning keyingi yillarda qishloq xo’jaligini rivojlantirishga qaratilgan farmonlari, ko’rsatmalari (2008) va ayniqsa, «Jaxon moliyaviy iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni bartaraf yetishning yo’llari va choralari” (2009) hamda “Mamlakatimizni modernizasiya qilish va kuchli fuqoralik jamiyati barpo yetish - ustuvor maqsadimizdir». O’zbekiston Respublikasi Oliy majlisi qonunchilik palatasi va senatining qo’shma majlisidagi ma’ruzasida (2010) “Iqtisodiy islohotlarni qonuniy jixatdan ta’minlashga yo’naltirilgan bir kator tadbirlar 2010-2012 yillarga mo’ljallangan, jahon moliyaviy – iqtisodiy inqirozining salbiy oqibatlarini imkon qadar kamaytirishga qaratilgan “Inqirozga qarshi choralar” dasturini samarali amalga oshirishni huquqiy ta’minlash, dunyodagi sanoqli davlatlar qatorida O’zbekistonda iqtisodiyotning barqaror o’sish sur’atlarini saqlab qolish va aholini real daromadlarni oshirish imkonini berdi” deb ta’kidlab o’tildi. Buning isboti sifatida mamlakatimiz paxtachiligida joriy 2013 yilida 3 mln 500 ming tonnadan ortiq paxta ishlab chiqarilib, uni samaradorligini oshganligini ko’rsatish mumkin.

G’o’zadan yuqori, ertagi, sifatli va raqobatbardosh hosil olishda nafaqat uni yetishtirish texnologiyasidagi jarayonlar, jumladan o’g’itlash tizimidagi asosiy makroo’g’itlar (N, P, K), balki mikroelementlar ham muhim o’rin tutadi, shuningdek, ular tuproq unumdorligini va uning ishlab chiqarish quvvatini oshiradi.

Prezidentimiz I.A.Karimov O’zbekiston respublikasi Oliy majlisi qonunchilik palatasi va senatining qo’shma yig’ilishida qilgan dokladida qayd etganlaridek, xalq xo’jaligini rivojlantirish dasturini bajarish borasida ko’rilgan chora – tadbirlar mamlakatimizda tarmoqlar bo’yicha sezilarli natijalarga erishish imkonini bermoqda, jumladan agrar tarmoqning mahsulotlar hajmi ham yildan –yilga oshib bormoqda, bu asosiy ustivor yo’nalishlarni belgilab beradi. Dehqonchilikda zamonaviy texnologik tizim joriy etilmoqda, bu esa jahonda belgilangan va keng qo’llanilayotgan agrotexnologik me’yorlarga dehqonchilik madaniyati va qishloq xo’jalik ishlab chiqarishini oqilona tashkil etishni talab etadi.

O’zbekiston respublikasi mustaqillikka erishgan kunlardan boshlab o’rmon xo’jaligini rivojlantirishga katta e’tibor bermoqda. O’rmonchilik xo’jaliklari nafaqat yog’och mahsulotlari balki o’rmon mevalari va dorivor o’simliklar yetishtirishi dolzarb masalalardan bo’lib hisoblanadi. 1999 yilda «O’rmon to’g’risi» dagi qonun qabul qilindi va Respublikamizda o’rmonchilikka oid munosabatlar tartibga solindi. Bu qonunda tez o’sadigan yog’ochbop daraxtlar va hosildor daraxtlarning plantasiyalarini barpo qilish chora – tadbirlariga alohida to’xtalib o’tilgan.

Ma’lumki, O’zbekistonda bug’doyning ikki turiga mansub navlari ekib kelinmokda. Bug’doyzorlarning asosiy qismida yumshoq bug’doy (Triticum aestivum) juda oz qismida qattiq bug’doy (Triticum durum) yetishtirilmoqda. Mamlakatimizda Davlat reyestriga kiritilgan qattiq bug’doy navlari asosan bahori va duvarakdir. Bu xususiyati hamda donning sifati yuqoriligini, xarid narxlari yumshoq bug’doynikidan 30-50 % qimmatliligini hisobga olsak ular tobora rivojlanayotgan makaron –konditer sanoati ehtiyojiga to’liq javob beradi. Qattiq bug’doy doni makaron va makaron mahsulotlari tayyorlashda hamda konditer sanoatida ishlatiladigan asosiy xomashyodir. Bunda qattiq bug’doy tovar donining texnologik sifati yuqori bo’lishi talab etiladi. Tovar qattiq bug’doyning xarid bahosi yumshoq bug’doyniki kabi 1-2-3-4 sinf bo’yicha belgilanadi. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2013 yil 29 mayda tasdiqlagan № 147-sonli boshoqli ekinlar donining kelishilgan xarid narxlari narxnoma bo’yicha 1 tonna qattiq bug’doyning xarid bahosi 1 sinfga 623490 so’m, 2 sinfga 549890 so’m, 3 sinfga 500270 so’m, 4 sinfga 380000 so’m. Bu ko’rsatgichlar tegishli ravishda yumshoq bug’doy uchun 519000; 441430; 380000; 339960 so’mni tashkil etdi binobarin qattiq bug’doyning xarid bahosi barcha sinflar bo’yicha yuqoridir. Bu qattiq bug’doy yetishtirishning ayniqsa, 1 sinfga mansub qattiq bug’doy donining iqtisodiy samaradorligini ko’rsatadi. Keyingi ikki yilda dunyoda qattiq va yumshoq bug’doy donining xarid narxi sezilarli darajada oshdi. Qattiq bug’doy yetishtirish maydonlarini kengaytirilishi respublikamiz iqtisodiyotiga ijobiy tasir ko’rsatadi.

Mamlakatimiz ishlab chiqarish va intellektual salohiyatining yarmidan ortig’i muayyan tarzda bevosita qishloq xo’jaligi bilan bog’liq. Qishloq xo’jaligi mahsuloti mamlakatga valyuta tushumlarining 55,0 foizdan ortig’ini ta’minlaydigan muhim eksport manbalaridan biri hisoblanadi.

Aholi yashaydigan hududlar, shahar va qishloqlarning ko’rkam bo’lishida manzarali daraxtlarning o’rni beqiyosdir. Ushbu xududlarni ko’kalamzorlashtirishda joyning tuproq-iqlim sharoitlarini hisobga olgan holda mos keladigan daraxt va butalarni tanlash va ekish texnologiyalarini amaliy bilish zarur. Respublikamizda aholi turar joylarini, sanoat korxonalarini, sport inshootlari va o’quv maskanlari atrofini ko’kalamzorlashtirishda, ajoyib kompozisiyaga ega bo’lgan, ko’rkam bog’-parklar va sayilgohlar barpo etishda manzarali daraxt va buta turlarini to’g’ri tanlash, ularni biologiyasini o’rganish, manzarali daraxtlarni xududlar bo’yicha tarqalishida va ularni ekish sxemalarini o’rganishda ushbu fanning ahamiyati kattadir.

Ушбу маъруза матнида талабаларда очиқ ахборот тизимларида айланиб юрувчи ахборотларга нисбатан иммунитетни шакллантира олиш учун шу курсни бутун мазмун моҳияти очиб берилган.

Ushbu o’quv-uslubiy mаjmuа “Аrхеоlоgiya” fаni bo’yichа yarаtilgаn bo’lib, undа mаzkur fаnning o’quv dаsturi, ishchi dаsturi, mа’ruzа mаshg’ulоtlаrining tа’lim tехnоlоgiyasi vа sеminаr mаshg’ulоtlаrining tа’lim tехnоlоgiyasi jаmlаngаn.

Yer resurslarining eng muhim qismi bo`lgan tuproq qatlamidan oqilona foydalanish uning unumdorligini oshiradi va saqlab qoladi. Madaniy tuproqparning unumdorligini har tomonlama oshirib borish amalda qishloq xo`jaligini rivojlantirishning asosiy qonuni bo`lib qolishi lozim. Dehqon, fermer xo`jaliklari amaliyotida tuproqlar unumdorligini har tomonlama oshirib borish masalasini echish uchun faqat tuproqlarning tabiiy resurslarin ishga solishgagina emas, balki uning sarflangan qismini qaytarish va to`ldirishga asoslanishi kerak. Buning uchun-o`simliklardan yuqori hosil hamda biomassa olishga yo`naltirilgan organik, mineral va organomineral o`g`itlarni, kompostlarni qo`llash, sideratsiya (oraliq ekinlar ekish)ni, almashlab va navbatlab ekishni yo`lga qo`yish zarur. SHular orqali tuproqni organik modda (gumus) ga boyitishga erishiladi.

G’o’za Respublikamizda asosiy srategik ekin hisoblanadi. Uni ishlab chiqarish miqdorini oshirish zamon talabi hisoblanadi. Paxta ishlab chiqarishni ko’paytirish asosan hosildorlikni oshirish hisobiga amalga oshiriladi. Hosildorlikni oshirishning eng asosiy omili tuproq umumdorligi, tuproq oziq rejimi, g’o’za oziqlanish va o’sish hamda rivojlanish sharoitini yaxshilash hisoblanadi. Hozirgi paytda asosiy organik o’g’it bu go’ngdir. Lekin defisetsiz gumus balansiga erishish uchun har bir gektar sug’oriladigan yerga har yili 18 t/ga me’yorida go’ng qo’llash kerakligi olimlar tomonidan aniqlangan. Buncha miqdordagi organik o’g’itni jamg’arishning hozirgi paytda iloji yuq. Shuning uchun organik o’g’it miqdorini boshqa o’g’itlar, jumladan kompostlar hisobiga ko’paytirish dolzarb masala hisoblanadi. Bu, birinchidan, organik o’g’itlarga bo’lgan ehtiyojni qondiradi, ikkinchidan har xil orgogagen va boshka chiqindilarni atrov muhitga salbiy ta’sirini kamaytiradi. Hozirgi paytda organik o’g’itlar yetishmayotgan paytda tuproqda gumus miqdori yildan-yilga kamayib bormoqda. Ko’pchilik olimlarning ma’lumotiga ko’ra oxirgi 50-80 yillar ichida Respublikamiz tuproqlari gumus miqdori diyarli 50 % ga kamaygan. Mana shunday holatda kompostlarni qo’llash tuproqdagi gumus miqdorini oshirishga samarali omil bo’lib xizmat qiladi. Chunki kompostlar ham go’ng kabi gumus miqdori, guruxiy va fraksion tarkibi hamda sifatiga sezilarli ijobiy ta’sir ko’rsatadi.

Иипакчилик ва тутчилик фани бўйича маьлумотлар олиш мумкин. Ўзбекистонда пиллачиликни янада ривожлантириш, унинг озиқ базасини муттасил мустахкамлашни талаб этади. Тут дарахтининг хўжалик жиҳатидан энг аҳамиятли қисми барги бўлиб, у ипак қуртининг ягона озиғидир. Тут баргида ипак қуртининг эҳтиёжини тўлиқ таъминловчи озиқ моддалар - қанд, оқсил, ёғ, сув, ферментлар ва ҳар хил витаминлар мавжуд. Ипак қурти уруғи жонланиши биланоқ тут барги билан озиқланади ва пировардида пилла ўрайди. Бинобарин, тут барги қанча мўл бўлса, шунча кўп микдорда қурт боқилиши ва шунча кўп пилла етиштириш мумкин бўлади.

Turli mexanikaviy harakatlar orasida davriy harakatlar yoki tebranishlar muhim ahamiyatga ega. Bunday harakatlarni biz osmon mexanikasida (planetalarning harakatlari) va turli mexanikaviy mashinalarda ko`plab uchratamiz. Ular (soatlar) vaqtni o`lchashda asos bo`lib xizmat qiladi.

Dehqonchilik qishloq xo’jaligining asosiy tarmoqlaridan biri bo’lib, aholini oziq-ovqat, sanoatni xom-ashyo, chorvachilikni esa yem-xashak bilan ta’minlaydi. Ekinlardan sifatli va yuqori hosil olish maqsadida ularni parvarish qilish usullari, tuproq unumdorligini fizikaviy va biologik yo’llar bilan oshirish tadbirlarini o’rgatadigan fandir. O’zbekiston Respublikasi konstitusiyasi 55-moddasiga muvofiq tabiiy obyektlari, jumladan yer umumhalq boyligidir va ular davlat muhofazasida turadi. Yerdan ilm-fan tavsiyalari asosida samarali foydalanish, uning muhofazasini to’g’ri ta’minlash, shak-shubhasiz qishloq xo’jaligini rivojlanishining asosiy omillaridan biridir.

Keyingi vaqtlarda fotoyadro reaksiyalarida hosilaviy yadrolarning izomer holatlari hosil bo`lishining nisbiy ehtimolligini, ya’ni reaksiya izomer chiqishlar yoki kesimlar nisbatlarini tadqiq qilishga qiziqish yanada oshmoqda. Izomer nis-batlarni o`rganish, yadro reaksiyalar mexanizimi haqida, qisman yadro inersiya momenti, yadro sath zichligining spinga bog`lanish parametri va yuqori uyg`on-gan holatlar orasidagi o`tishlar xususiyatlari haqida axborotlar olishga imkon beradi. Bundan tashqari, amaliy yadro fizikaning asosiy yo`nalishlaridan biri bo`lgan gamma-aktivatsion analizda izomer chiqishlar nisbatisiz, bu metodning analitik imkoniyatlarini o`rganish va optimal metodikalar yaratish imkoniyati yo`q. Hozirgi kunda, mazkur yadrolar sohasida izomer holatlar hosil bo`lish nisbiy ehtimolliklari asosan past energiyalar sohasida, ya’ni gigant dipol rezonansi sohasida o`rganilgan bo`lib, bundan yuqori energiyalar sohasida esa deyarli o`rganilmagan. Mazkur ish 130Te()129Te reaksiyasi natijasida hosil bo`ladigan izomer holatlarni o`rganishga bag`ishlangan. Tadqiqotlar uchun manba sifatida keyingi vaqtlarda chop qilinayotgan ilmiy ishlar va xalqaro yadro ma’lumotlar bazalaridan foydalanilgan.