Сабзавотлар биокимёвий таркибининг хусусияти шундан иборатки, улар таркибида сув кўп(65-96%), озиқ моддалар(оқсил, мой, углеводлар) эса кам.

Surxandaryo viloyati Termiz tumanidagi mavjud sug`oriladigan qishloq xo’jalik tuproqlarining unumdorlik darajasini aniqlash va baholash asosida1:10000va1:5000 masshtabdagi tuproq bonitirovka xaritalar tuzib va bu yerlardan unumli foydalanish,tavsiyalar berish lozim.

"Таркибида ўсимликлар учун зарур озиқ моддаларни тутадиган ва деҳқон томонидан тупроққа киритиладиган моддаларга ўғитлар дейилади. Деҳқончиликни кимёлаштириш – экинлар ҳосилдорлигини оширишнинг муҳим воситаси, қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришини жадаллаштиришнинг иқтисодий жиҳатдан энг самарали йўлидир. "

Ҳар хил минераллар, тоғ жинслари ва органик қолдиқларнинг тупроқ ҳосил бўлиш жараёнида майдаланиши ва парчаланиши натижасида майда заррачалар аралашмаси — дисперс тизим ҳосил бўлади.

Республика ахолисини озиқ-овқат (гўшт, сут, ёғ), саноатни хомашё(тери, жун, пўстин, мўйна) билан таъминлашда кўйчилик сохаси муҳим ўрин тутади. Қўйчиликдан олинадиган махсулотлар ўзининг сифати, рақобатбардошлиги туфайли эътиборга молик ва бугунги кунда унга бўлган талаб тобора ошиб бормоқда.

Табиий шароитда она жинс парчаланиши натижасида ҳар хил катталикдаги заррачалар ҳосил бўлади. Асосий омиллар ва шароитларнинг ўзаро чамбарчас боғлиқ бўлган ва мунтазам таъсири натижасида ҳосил бўлган тупроқда ўзига хос физик ва физик-механик хусусиятлар шаклланади.

Маълумки, фермерлар мамлакатимиз қишлоқ хўжалигининг асосий бўғинига айланди. Хўжалик юритишнинг тўла шаклланиб, ривожланиб бораётган ўзиги хос, истиқболли бу шакли фаолиятини янада жадаллаштириш ва такомиллаштириш, фермерларнинг капитал айланма маблағлар-ресурслари негизини мустаҳкамлаб борилишини тақозо этади. Бу эса иқтисодиётнинг асосий тармоқларидан бири ҳисобланган қишлоқ хўжалиги, хусусан, унинг етакчи соҳаларидан бири пахтачиликда районлаштирилган, истиқболли, янги“Андижон-37” ғўза навини Тошкент вилояти Қибрай туманида жойлашган ЎзПИТИ Марказий тажриба участкаси иқлими, тупроғи, мелиоратив, гидрогеологик шароитларига ва гидромодул ҳудудларга бўлиниши асосида, стресс омиллар(шамол, гармсел, ўта юқори ҳарорат, ҳаво нисбий намлиги, сув танқислиги ва ҳ.к.) ни эътиборга олган ҳолда вилт ва бошқа касалликлар, зараркунандаларга чидамлилик даражасига қараб парваришлаш агротадбирлари тизими мажмуасини ишлаб чиқиш ва амалиётга жорий қилиш заруратини юзага келтирди. Айнан шу жиҳат танланган мавзунинг долзарблигини кўрсатади.[79] Тадқиқотнинг асосий мақсади ва вазифалари: Тошкент вилояти суғориладиган типик бўз тупроқлари шароитида истиқболли“Андижон-37” ғўза навини озиқа(NPK) меъёрлари ва суғориш тартиблари бўйича илмий изланишлар олиб бориш.Дала тажрибалари ва ишлаб чиқариш тажрибалари малумотлар асосида илмий асосланган хулосалар ва амалий тавсиялар ишлаб чиқилади. Бунга кўра: истиқболли“ Андижон-37” ғўза навида маданли ўғитлар меьёриN220; Р154; К110 ваN190; Р133; К95 кг/га ва сувни ЧДНС га нисбатан уч хил 65-65-60,70-70-60,70-75-60% дан меьёрларини қўллаб кўришдан иборат.[57]

Тупроқнинг ҳосил бўлиши ниҳоятда мураккаб биофизик-кимёвий жараёндир. Тупроқнинг ҳосил бўлиш жараёни деганда моддалар ва энергиянинг тупроқ қатламида ўзгариши ва ҳаракати натижасида ҳосил бўлган моддалар йиғиндиси тушунилади.

Yaponiya jahondagi eng rivojlangan davlatlardan biri bo’lib , juda ko’p orollarda joylashgan . Eng yirik orollari : Hokkaydo , Xonsyu, Sikoku , Kyusyu. Yaponiyaning geografik joylashishi seyismik zonadaligini hisobga olmaganda juda qulay , ammo tabiiy resurslarga juda kambag’al . Xomashyoning asosiy qismini , ayniqsa , neft , gaz va temir rudalarini chetdan olib keladi . Faqatgina guruch bilan mamlakatni to’liq ta’minlay oladi

Turizmbu turistlar tomonidan amalga oshiriluvchi, aniq belgilangan turistlik maqsadlarga ega ommaviy sayohatlar turi, ya’ni turistning faoliyati va bunday sayohatlarni uyushtirish va amalga oshirish buyicha xizmat ko`rsatuvchi tashkilotlardan iborat. Bunday faoliyat turli xil turistlik industriya korxonalari va ular bilan bog`liq tarmoqlar tomonidan amalga oshiriladi.

Orol dengizi bu insoniyat fojiasidir. Hozirgi kunda Orol muaommosi yer yuzidagi eng muhim ekologik muammolardan biri hisoblanib, hozirda uning yechimi xalqaro tashkilotlar va olimlar tomonidan qidirilmoqda. Afsuski uning yechimi hali hanuz yechilmadi. Uning bu ahvolga kelib qolishiga asosan, yaqin o’tmishda uning atrofida sodir bo’lgan yahni suvni nooqilona ishlatish kabi o’ylamasdan qilingan harakatlar sabab bo’ldi desak aslo adashmaymiz.

Bugungi kunda Janubiy Korea rivojlangan mamlakatlar safiga kiradi. Ushbu mamlakat o’zining sanoati, qishloq xo’jaligi, transport, telekommunikatsiya sohasidagi yutuqlari bilan ajralib turadi. Bundan tashqari turizm sohasida ham rivojlangan. Bunyodkorlik sohasida ham qator yutuqlarga erishgan. Masalan, Eiydodagi 63-etajli sug’urta binosi bunga yaqqol dalil bo’la oladi.

Монографияда Ўзбекистон Республикасининг пахта майдонлари ичига ва эгат олинган очиқ майдонларга кузги дон экиш технологиясини, тупроқларни экишга тайѐрловчи ва экувчи машиналарни қўлаш масалалари кўрилган. Эгатли майдонларга кузги дон экиш усуллари ва воситалари назарий ва экспериментал таҳлил қилинган. Тадқиқот натижалари бўйича кузги буғдой экиш олдидан сифатли ишлов берадиган ва экадиган янги энергиятежамкор ишчи қурилмалар ишлаб чиқилган.

I.1.Мавзунинг долзарблиги: Инсоният томонидан ўсимликларни маданийлаштириш тарихи ўн минг йилдан кўпроқ даврни ўз ичига олади. Ўз навбатида ўсимликларни маданийлаштириш жараёни ҳалқ селекцияси тарихига бориб тақалади. Археологик олимларнинг маълумотларга қараганда биринчи маданийлаштирилган ўсимликлар: буғдой ва арпанинг ёввойи ҳолдаги турлари бўлган, шу сабабли бўлса керак азал-азалдан инсон рационидаги бош маҳсулот нон ва нон маҳсулотлари бўлиб келмоқда. Буғдой ва арпанинг илк ватани ҳам Осиёдир: қадимги Сўғдиёна, Хоразм ва Бақтрия ҳудудларида бу экинлар жуда қадимдан экиб келинади. Деҳқончилик маданияти ривожланган бу ҳудудларда дон экинларидан ташқари кўп миқдорда мева, сабзавот ва полиз экинлари етиштириш яхши йўлга қўйилганидан инсон рациони турли-туман маҳсулотлар билан бойитилган. Ривожланишнинг кейинги поғонасида инсон бошқа географик ҳудудларда мавжуд бўлган айрим ўсимликларни ўз ҳудудларига олиб келиб иқлимлаштиришга интилишган. Иқлимлаштириш ҳам осон кечмаган албатта айрим ўсимликларни ўз ватанидан бошқа иқлимдаги ҳудудларга ўн ва баъзан юзлаб йиллар сарф қилинган. Охир оқибатда селекция ишлари янада ривожлана бориб кўпроқ маҳсулот етиштириш имконияти туғилган. Қадимги буюк«татис» денгизи қаъридан ўсиб чиққан турон замини жуда кўплаб маданий ўсимликларнинг ҳам ватани бўлган. Республикамизнинг тупроқ-иқлим шароити, дунёда ўсадиган ўсимликларнинг кўпчилигини ўстиришга имкон беради. Аммо собиқ иттифоқ замонасида ҳудудимиз«Пахта якка хокимлигига» айланди. Бозорларимиз қашшоқлашди, айрим истеъмол маҳсулотларини яшириб сотишга ўтилди. Маҳсулотнинг хилма-хиллиги тўғрисида гan ҳам бўлиши мумкин эмас эди, масалан бозорларда ҳар қандай маҳсулотнинг бор йўғи бир ёки икки тури бўларди холос. Республикамиз мустақилликка эришганига йигирма йилдан ошди. Бу давр тарихан қисқа давр, аммо шунга қарамасдан Муҳтарам Президентимиз раҳбарлигида халқ хўжалигининг барча соҳаларида бўлганидек қишлоқ хўжалигида ҳам ақл бовар қилмайдиган даражада ишлар амалга оширилди. Шунинг учун Юртбошимиз, яратганга минг бор шукурки, ўз донимизга, ўз беминнат нонимизга эга бўлган шу кунларга ҳам етиб келдик деб бежиз айтмаган, чунки Ўзбекистон ғалла мустақиллигига эришди. Яқин-яқингача аҳоли эҳтиёжи учун зарур бўлган бир неча миллион тонналик дон минг машаққатлар эвазига четдан келтирилган, мамлактда қисқа вақт ичида ҳақиқий мўжиза юз берди. Кечагина юз минг тоннанинг нари-берисида буғдой етиштирилган ўлкада бугун миллион-миллион тонналик олтинранг хирмонлар тавлониб турибди.(Мустақил юрт ғалласи/-Т:“Ўзбекистон”2003. –136 б.) Юртбошимиз И.А.Каримов мамлакатимиз мустақиллигининг дастлабки йилларидаёк, Республика ахолисини ўзимизда етиштирилган дон ва нон маҳсулотлари билан таъминлашимиз кераклилиги туғрисидаги оқилона йўл йўриқлари ва кўрсатмаларини нақадар тўғри эканлиги ўз исботини топди. Республикада ғаллачиликни ривожлантиришнинг асосий йуналишлари, моддий техника таъминотини мустаҳкамлаш, юкори дон ҳосили берадиган бошоқли дон экинлари навларини яратиш, уларни етиштириш технологиясини ишлаб чикиш ҳамда бирламчи уруғчилигини ташкил этиш қаратилган илмий тадқиқот ишларини кучайтирилиши, ер эгасини топиши, фермер хўжаликларини ғаллачиликка ихтисослашиши, суғориладиган ерларда ўртача юқори дон ҳосили олиниши, мамлакатимиз ўз ахолисини дон билан таъминлабгина қолмасдан, ғалла экспорт килувчи давлатлар қаторидан ўрин олди. Айрим вилоят, туман ва фермер хўжаликлари эришган ютуклари шуни кўрсатадики, навларни тўғри жойлаштириб, уруғчилигини тўғри йўлга қўйиши ҳамда берилган илмий тавсиялар асосида ташкилий ва агротехник тадбирлар ўз муддатида сифатли қилиб ўтказилганда сувли шароитда гектаридан 70-80 центнердан, ҳатто ундан ҳам ортиқ ғалла ҳосили олиш мумкин эканлиги яққол намоён бўлди. Бу эса катта ютуқ, катта ғалаба демакдир. (Ўзбекистон Республикасида экишга тавсия этилган, истиқболли кузги буғдой навларининг қисқача таснифи. Андижон-2011) Ҳозирги кунда донли экинлар майдони анча кенгайди ва ғаллачилик, пахтачилик қаторида биринчи даражали тармоққа айланди. Бундан ташқари Республикамизда қишлоқ хўжалиги соҳасида олиб борилаётган сиёсат натижасида ғалла ишлаб чиқаришнинг85 фоизидан ортиғи фермер хўжаликларига тўғри келмоқда. Ўтган йиллар ичида республикамиз бўйича навларнинг биологик хусусиятларидан келиб чиқиб, ҳар бир минтақанинг табиий иқлим шароитига мос навларни тўғри танлаш ва жойлаштириш ҳисобига гектаридан70-80 центнердан ҳосил етиштириш бўйича аниқ агротехник тавсиялар ишлаб чиқилши натижасида 2013 йилда республика бўйича бошоқли дон экинларининг ҳосилдорлиги суғориладиган ерларда ўртача52-53 центнерни ташкил қилди. (AgroBIZNES журнали №07/78-2013) 1991 йилда, Ўзбекистон энди мустақилликка эришган кунларда ўлкамизда жами940 минг тонна ғалла етиштирилиб, ўртача ҳосилдорлиги бор-йўғи17 центнерни ташкил этганлигини, республикамиз дон ва ун таъминти бўйича бутунлай Марказга қарам бўлиб кун кечирганини ўзимизга фараз қилсак, ўтган йиллар мабойнидан ғалла мусақиллигини қўлга киритганимиз, ҳосилдорлик3 каррадан кўпроқ ошгани, умумий ҳолсил7 баробардан зиёд кўпайгани, ҳозирги вақтда нафақат ўз эҳтиёжимизни таъминлаш, айни пайтда хорижий давлатларга дон экспорт қилишга эришганимиз бизнинг қандай юксак марраларни забт этканимиздан яққол далолат беради ва ўзгаларнинг ҳайратини тортади. (2013 йилда Ўзбекистон Республикаси Президентининг юртимиз ғаллакорларига йўллаган табригидан)

Деҳқончилик қишлоқ ҳўжалигининг асосий тармоғи бўлиб, аҳолини озиқ-овқат, саноатини хом-ашё, чорвачиликни эса ем – хашак билан таъминлайди. Экинлардан сифатли ва юқори хосил олиш мақсадида уларни парвариш қилиш усуллари, тупроқ унумдорлигини ошириш тадбирлари билан белгиланади Деҳқончилнкнинг ривожланиш тарихи Қишлок хўжалигининг ривожланиши жараёнида деҳқончилик тушунчаси ҳам ўзгарган, яъни илк тарихий даврда уни қишлок хўжалик ишлаб чикариш деб тушунилган кейинчалик чорвачилик алохида ажралиб чиқандан сўнг деҳқончликда ўсимликшунослик кенг маънода тушуниладиган бўлди. Деҳқончнлик икки қисмга бўлинишида дастлаб А.Тэер XIX асрда ёзилган "Қишлок хўжаликни рационал асослари" китобида баён этди. Унинг биринчи қисмида умумий масалалар, иккинчи қисмида эса ўсимликларни таърифлаш ва уларни етиштириш усуллари баён килингаи, Кейинчалик бирини қисм умумий дсҳқончилик, 2- си эса ўсимликшунослик деб номланди. У ўзининг "Ер қатламлари ҳақида" классик асарида қора тупроқ торфларнинг хосил бўлиш процессини биринчи бўлиб тўғри ифодлаб берди. И.М. Коловнинг "Дсҳқончилик хақида" асари (1788) ерга дам бериб, партовга экин экшиш системасига мутлақо қарши чиқиб ўт экишни ва ўғитлащ зарурлигини таъкидлайди. Ўзбекистон Республикаси ҳалқ хўжалигининг энг йирик тармоғи бўлган қишлоқ ҳўжалиги мамлакат иқтисодиётида мухим ўрин тутади. Республикамиз мустақилликка эришгандан кейин бу соҳани ривожлантириш мақсадида мулкчиликнинг шакллари тенг хуқуқли асосида равнақ топишни таъминлаш бозор иқтисодиётига ўтиш борасида ислохатларни чуқурлаштириш долзарб масалаларга алохида эътибор берилмоқда. Юртимизда қабул қилинаётган қонунлар ҳукумат қарорлари қишлоқ хўжалигида ер сув ресурслардан янада самарали фойдаланиш учун мамлакатимизда қатор қонунлар ва қарорлар қабул қилинди. Вазирлар махкамасининг 1993-1994 йилларда янги ерларни ўзлаштириш ва қадимдан суғориладиган ерларни таъмирлашга доир шошилинч чоралар тўғрисидаги қарори. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси “Сув дан фойдаланиш тўғриисда (1993)”, “Ер солиғи тўғрисида (1993 йил май)”, “Ер кодекси ва Ер кадастри тўғрисида (1998 й)”, “Ўзбекистон Республикасининг ер кодекси (1998 йил)”, “Фермер ҳўжалигини бошқариш тўғрисида”, “Деҳқончилик хўжалиги тўғрисида (1998)” қонунлари шулар жумласидандир. Фан ва илғор тажриба ютуқларини ишлаб чиқаришга кенг жорий этиш қишлоқ ҳўжалиги самарадорлигини оширувчи омиллардан хисобланади. Бунга эса аниқ бир жойнинг табиий ва иқтисодий шароитларини эътиборга олган холда дехқончилик тизимини ишлаб чиқиш ва жорий қилиш асосида ердан унумли фойдаланиш экинларни парваришлашнинг такомиллаштирилган замонавий технологияларини қўллаш каби тадбирлар орқали эришилади. Республика қишлоқ ҳўжалигида амалга оширилаётган ислоҳатлар экинлар етиштириш ва хосилни йиғиб-териб олишга жорий қилинаётган технологиялар шу жумладан чорвачиликка ихтисослашган хўжалик мутахасисси агрономия бўйича ҳам зарурий билим ва амалий кўникмаларни ўзида мужассам этган бўлиши лозим. Шу сабабдан, деҳқончилик асосла ри ва ем-хашак етиштириш технологиясини ўрганиш зоотехника мутахассисларини тайёрлаш дастурининг таркибий қисми бўлиб бу фанлар қишлоқ хўжалиги хайвонларини озиқлантириши, қишлоқ ҳўжалиги иқтисодиётини, табиатини мухофаза қилиш, чорвачиликни механизациялаш ва автоматлаштириш фанлари билан узвий алоқададир

Qishloq xo’jalik ekinlarini yetishtirish texnologiyasi - yuqori, sifatli, tannarxi past, ekologik toza mahsulot yetishtirishni ta`minlaydigan, ekinlarning biologik xususiyatlari, tuproq-iqlim sharoitlariga mos keladigan agrotexnik tadbirlar majmuasidir.

Главный предмет труда отрасли растениеводства- зелѐное растение. Находясь в сфере земледельческой практики, экономических и других общественных отношений, оно выступает не только предметом, но и орудием труда. Как предмет труда растения испытывают на себе влияние человека в процессе улучшения и создание новых сортов, выбора предшественников в севообороте, норм высева и др. Как орудие труда они преобразуют кинетическую энергию солнечного света в потенциальную энергию органических соединений.

1. Ишлаб чиқариш амалиѐтига бўлган умумий талаблар. 1.1. “Фермер хўжалигини бошқариш ва юритиш” бакалавриат таълим йўналиши IV-босқич талабаларининг ишлаб чиқариш амалиѐти (кейинги ўринларда амалиѐт деб аталади) бакалавриат таълим дастурининг мажбурий бўлаги ҳисобланади. Амалиѐт ўқув-ишлаб чиқариш машғулотлари кўринишида бўлиб, талабаларнинг касбий-амалий тайѐргарланганлигига бевосита йўналтирилган бўлади. 1.2. Талабалар амалиѐтининг мақсади назарий билимларни қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқариш шароитида мустаҳкамлаш ва амалий кўникмаларни эгаллаш ҳисобланади. 1.3. Амалиѐт “Фермер хўжалигини бошқариш ва юритиш” бакалавриат таълим йўналишига мос бўлган жойларда ўтказилади ва қуйидагиларни: кадрлар тайѐрлаш миллий дастури ва кадрлар тайѐрлаш миллий модели ғояси ва мазмуни асосида амалга оширишни; касбий фаолият бўйича барча турдаги кўникма ва малакаларни ўрганиш ва амалиѐтга боғлиқ шароитларда татбиқ қилишни; касбий фаолият давомида амалга ошириладиган жараѐнларда иштирок этиш ҳамда ўз устида ишлашни; бакалавриат таълим йўналишига доир барча воситалар, усуллар ва замонавий технологияларни чуқур ўрганиш ва амалиѐтда мустақил қўллай олишни; бакалавриат таълим йўналиши бўйича амалиѐтда қўлланиладиган барча турдаги хужжатларни замон талабларига асосан юритишни; касбий фаолиятнинг илмий, ижтимоий-иқтисодий, маданий-маърифий, ишлаб чиқариш ва бошқа соҳаларида фаол иштирок этишни; амалиѐт ўташ даврида битирув малакавий иши учун зарур бўлган маълумотларни тўплаш, шаҳсий кузатишларни обориш ва таҳлил қилишни назарда тутади. 1.4. Талабалар амалиѐтининг вазифалари қуйидагилардан иборат: амалиѐт ўтаѐтган объектлари мисолида ишлаб чиқаришни ва меҳнатни ташкил этиш; бизнес-режа тузиш тартиби (режалаштириш); корхона хўжалик фаолиятини таҳлил этиш; қишлоқ хўжалик маҳсулотлари ва чорва молларини етиштириш технологиялари; айрим турдаги маҳсулотларни ишлаб чиқариш ва иқтисодий кўрсаткичлари бўйича таҳлил этиш; ишлаб чиқариш тармоқларини бошқариш ва ҳуқуқий масалалар бўйича амалий билимларни бойитиб бориш. 2. Амалиѐтни ташкил қилиш ва унга раҳбарлик. 2.1. Талабалар амалиѐти ТошДАУнинг “Фермер хўжалигини бошқариш ва юритиш” бакалавриат таълим йўналишига мос бўлган фермер хўжаликлари 4 ва бошқа қишлоқ хўжалиги корхоналари, муассаса, ташкилот, уюшма, фирма ва бошқалар билан тузган шартномалари асосида ташкил қилинади. 2.2. Юридик шаҳслар билан тузилган контракт асосида ўқийдиган талабалар амалиѐт ўтиш учун тегишли амалиѐт объектларига юборилишлари мумкин. 2.3. Амалиѐтни ташкил қилиш ва ўтказиш учун жавобгарлик олий ўқув юртининг ректори зиммасига юкланади. 2.4. Амалиѐт жойлари, талабаларнинг катта гурухлари ўтишини ҳисобга олиб, олий таълим муассасаси яқинида жойлашган амалиѐт объектларидан танланади. Амалиѐт жойлари кадрлар буюртмачилари томонидан ҳам тайинланиши мумкин. Икки томонлама битимлар асосида амалиѐтни хорижий давлатлар корхоналари, муассасалари ва ташкилотларида ўташ мумкин. 2.5. Амалиѐтни ўтказиш муддатлари ўқув режаси билан аниқланади. 2.6. Олий ўқув юрти (ТошДАУ): - ҳар йили 1 декабрдан кечикмаган ҳолда навбатдаги календарь йили учун амалиѐт объектлари билан шартномалар тузади; - амалиѐт раҳбари битирувчиларини чиқарувчи кафедраси (“Фермер хўжалигини бошқариш” кафедраси)ининг тажрибали профессор, доцент ва ўқитувчилардан тайинлайди; - фан, техника ва маданиятнинг энг янги ютуқлари, ишлаб чиқариш иқтисодиѐти, уни илмий ташкил этиш бошқариш ва шунга ўхшаш масалалар бўйича амалиѐт объектлари маъмурияти билан биргаликда мутахассисларнинг маърузаларини ташкил этади; - талабалар ва амалиѐт объектларини амалиѐт дастурлари билан таъминлайди; - объектлардаги талабалар амалиѐтининг ташкил этиш тартиби ва ўтказилишини ҳамда амалиѐт муддати ва мазмунига риоя қилинишини назорат этади. 2.6. Факультет (“Фермер хўжалигини бошқариш” факультети): - талабаларнинг амалиѐтга боришидан олдин ташкилий тадбирлар (амалиѐт бўйича олий ўқув юрти йўлланмаси, буйруғи ҳамда меҳнат муҳофазаси ва ҳаѐт ҳавфсизлиги ҳақида кўрсатмалар бериш ва ҳ.к.)ни ўтказишни таъминлайди; - амалиѐт объектлари талабаларнинг меҳнат ва маиший хизмат шароитлари меъѐрдагидек таъминланганлигини назорат қилади; - талабаларнинг ички меҳнат тартиб-қоидаларига риоя қилишларини назорат қилади; - амалиѐт натижаларини баҳоловчи комиссияни тайинлайди. 2.8. Олий ўқув юрти тайинланган амалиѐт раҳбари: - талабалар келишига зарурий тайѐргарлик ташкил этиш учун объектларга амалиѐт бошланишидан олдин боради; - талабаларнинг амалиѐтга боришидан олдин ташкилий тадбирлар (амалиѐт ўтказиш тартиблари, кўрсатмалар, амалиѐт кундалиги, календар 5 режаси ва ҳ.к.)ни ўтказишни таъминлайди (календар режа ва кундалик дафтар шакллари 1 ва 2-иловаларда келтирилган); - талабаларнинг кафедра топшириқларида кўзда тутилган илмий-тадқиқот ишларига раҳбарлик қилади; - амалиѐт объектлари талабаларнинг меҳнат ва маиший хизмат шароитлари меъѐрдагидек таъминланганлигини, ички меҳнат тартиб-қоидаларига риоя қилишларини назорат қилади; - амалиѐт якунлари бўйича талабалар илмий анжуманлари тайѐрланишида ва амалиѐт натижаларини баҳоловчи комиссия ишида иштирок этади; - талабаларнинг амалиѐт бўйича ҳисоботини кўриб чиқади, уларнинг иши ҳақида тавсиянома (тақриз) беради. Талабалар амалиѐт ўтганлиги, уларнинг амалий тайѐргарлигидаги камчиликлар кўрсатилган амалиѐтни такомиллаштириш ҳақида таклифлар киритилган ѐзма ҳисоботни кафедра мудирига тақдим этади; - барча ишларни амалиѐт объекти томонидан бириктирилган рахбар билан биргаликда ўтказади. 2.9. Талабалар амалиѐтнинг умумий раҳбарлиги амалиѐт объекти раҳбари ѐки амалиѐт объекти раҳбарининг буйруғи билан масъул ходимларнинг бирига юклатилади. 2.10. Амалиѐт объектлари: - талабалар амалиѐтини амалиѐт дастури ва мазкур Қўлланмага мувофиқ ташкил қилади ва ўтказади; - дастурга мувофиқ талабалар амалиѐт ўтказишининг самарадорлигини таъминловчи иш жойлари билан таъминлайди; - талабалар таълим йўналишлари бўйича бўш иш жойлари мавжудлигида, амалиѐтчиларни тегишли иш ҳақи билан лавозимларга қабул қилади; - амалиѐтни ўташда олий таълим муассасаси билан келишилган ой-кунлик иш жадвалига амал қилади; - талабаларга мавжуд адабиѐтлар, техник ва бошқа хужжатлардан фойдаланиш имкониятларини беради; - курс иши ва малакавий битирув ишлари учун мавзулар танлашда ѐрдам кўрсатади; - ҳаѐт фаолияти хавфсизлиги бўйича мажбурий кўрсатмалар беради, зарур бўлган ҳолларда талабаларни меҳнатнинг хавфсиз усулларига ўргатади ва бу ҳақда хужжатлар расмийлаштирди; - амалиѐтчи талабаларнинг мазкур амалиѐт объектида жорий қилинган ички меҳнат тартиб қоидаларига риоя қилишларини таъминлайди ва назорат қилади; - яқин атрофда жойлашган бошқа корхона, муассаса, ташкилотларга биргаликда ташрифлар ўтказади; - талабаларнинг амалиѐт ўташ вақтида мазкур амалиѐт объектининг тегишли ишлари учун жорий қилинган шахсий ҳимоя воситалари ва махсус овқат, пойабзал, ҳимоя кийимлари билан таъминлайди;

Сизга тавсия этилаѐтган ушбу органик кимѐдан (муаммоли) маъруза матнлари, тўлдирилган, єайта ишланган 2-нашри бўлиб, єишлоє хўжалик бакалавриат йўналишлари учун тасдиєланган кимѐ фанларидан намунавий дастур асосида ѐзилган ва 15 та мавзуни ўз ичига олади.

Ўзбекистонда 1963 йилдан бошлаб Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг буюртмасига биноан, кимё саноати аммофос ўғитини ишлаб чиқара бошлаган. Ҳозирги кунда аммофос чиқиндиси - фосфогипс Олмалиқ, Самарканд ва Янги Қўқон кимё заводлари атрофида 100 млн. тоннага яқин йиғилиб, атроф-муҳит экологиясини бузмокда, илмий тадқиққотларда эса шўртобсимон, яъни тупроқнинг сингдириш комплексидаги натрий миқдори юқори бўлган ерларни фосфогипс билан кимёвий мелиорациялашни техник ва иқтисодий жиҳатдан мумкинлиги исботланган. Дунёда қишлоқ хўжалик ишлаб чиқариш амалиётидан маълумки, фосфогипсда экинлар учун жуда керакли озиқа элементлари (кальций, олтингугурт) бўлишига қарамасдан, деярли 40 йил мобайнида ундан республикамиз қишлоқ хўжалигида фойдаланилмасдан келинмоқда. Россия, АҚШ, Канада, Украина давлатларида фосфогипс ўғит сифатида узоқ йиллардан бери ишлатиб келинади. Кўплаб чоп этилган илмий мақолаларда, унинг тупроқ унумдорлигига ижобий таъсири ҳақида батафсил ёзилган. Олимлар ўз тадқиқотларида фосфогипс тупроқ структурасини яхшилашини исботлашган, унинг таркибида 50-55% гипс бўлган оддий суперфосфат сифатида қўллаш тажрибада синаб кўрилган.