Ushbu maqolada Koreya va Yaponiyaga Xitoyning ta’siri doirasida Xitoydagi din va diniy ta’limotlarning Koreya va Yaponiyaga kirib kelishi oʽrganiladi. Maqolad buddaviylik dinining bu ikki mamlakatda qay tarzda yoyilganligi bu jarayonlardagi oʽziga xosliklar tahlil qilingan.

Мазкур мақола Илк ўрта асрларда фарғона-шарқий туркистон муносабатлари тарихидан деб номланган бўлиб, унда илк ўрта асрларда Фарғона Хитой учун ўзининг аҳамиятини йўқотгани йўқ, аксинча Фарғонага бўлган интилиш янада ортиб борган. Юқорида кўриб ўтганимиздек, Фарғона билан Шарқий Туркистон шаҳарлари ўртасидаги алоқалар тобора мустаҳкамланиб борган. Шарқий Туркистон манфаатлар чорраҳасида жойлашганлиги туфайли доимо ўзига бошқа давлатларни ром қилиб келган. Ўрта Осиё билан Хитой ўртасидаги муносабатлар доирасида Фарғона ва Шарқий Туркистон алоқалари алоҳида эътиборга лойиқ.

Maqola Yettisuv tarixini o`zganishga bag’ishlangan bo`lib, unda Yettisuv tarixiga oid ma’lumotlar keltirilgan.

“Ma`naviy qadriyatlar – Sog`lom avlod garovi” nomli maqolada ma`naviy qadriyatlarimiz haqida so`z yuriyganmiz. Biz nega ma’naviy qadriyatlarni tiklashni ta`kidlayapmiz. Chunki, milliy qadriyatlar, ma`naviy qadriyatlar bilan uyg`unlikda rivojlanadi. Shuning uchun milliy oʽzlikni anglashning oʽsishidan, xalqning ma’naviy sarchashmalariga, uning ildizlaridan iborat uzviy, tabiiy jarayon deb hisoblaymiz.

Maqolada So’g’d yozma yodgorliklari haqida ma’lumot berilgan.Ushbu maqola tarixiy manbashunoslik masalalarini o`z ichiga olgan.

Mazkur maqola somoniylar davri manbalari masalasiga bag’ishlangan bo’lib, unda manbalarni to’rt guruhga ajratilgan: a) Asosan mahalliy tarixga bag’ishlangan asarlar; b) O’rta Osiyo tarixi haqida ma’lumot beradigan umumiy tarixiy asarlar; c) O’rta Osiyo haqida turli xil ma’lumotlarni beradigan umumiy tarixiy geografik asarlar; d) Arxeologik va numizmatik asarlar va ular tasniv va tavsif qilingan.

Мазкур мақола XIX асрда Ўрта Осиё ва Эрон алоқаларида эроний қуллар масаласини ёритишга бағишланган. Қуйида кўрилаётган даврда Ўрта Осиё хонликлариги ва Эрон ўртасидаги сиёсий алоқалар мураккаб жараённи бошдан кечирган. Бу алоқаларда шартли равишда шаклланиш, мустаҳкамланиш ва зиддиятлар даври алоҳида кўзга ташланади.

Mazkur maqola ko`chmanchilarning dafn marosimlarida ba’zi o’xshashliklar masalasiga bag’ishlangan. Markaziy Osiyo xalqlari uchun yagonalashib, umumiy bir odatlarni yuz berishiga olib keladi. Bugungi kun tarixchi olimlarining fikricha, qadimgi davrlarda proto-Turklar qadimgi Oltoyda yashab, Oltoy hududi chegaralarida yashovchi Skif qabilalaridan ba’zi odatlarni o`zlashtirgan. Keyinchalik ular o`z hududlarini kengaytirishlari natijasida, ularning madaniyati ham ular egallagan joylarga tadbiq qilgan. Shunday qilib, dunyo tarixida qadimgi va bugungi xalqlarda dafn etish marosimiga oid ko`pgina o`xshashliklarga guvoh bo`lishimiz mumkin.

Mazkur maqola Alifboli yozuvning vujudga kelishi haqidagi ba’zi mulohazalar deb nomlangan va unda qadimda iste’molda boʽlgan yoki bugungi kunda ham foydalanilayotgan 95% alifbolarning asl oʽzagi toʽg’ridan-toʽg’ri yoki bilvosita qadimgi finikiya yozuvi asosida shakllanganligi, ulardagi alifbo tartibi ham shu yozuv sabab boʽlgan deyish mumkinligi, faqatgina chapdan oʽngga yoki oʽngdan chapga qarab xat bitilganda yoki ba’zi xalqlarda harfni ishlatish uchun zarurat boʽlmaganda, ayrim hollarda esa oʽzlarida mavjud boʽlgan tovushni ifodalash uchun ulardan yangi harflarni yaratishgan boʽlsa-da, ammo asl oʽzak asrlar osha saqlanib kelinganligi bayon qilingan.

Mazkur maqola “Avesta” dagi xudolarning antromorf va zoomorf timsollari masalasiga bag’ishlangan, Avestadagi ma`bud va ma`budalarning mifoligik qatlami juda ham qadimgi davrlarga borib taqaladi. Bu timsollar zardo`shtiylikkacha bo`lgan davrda ham alohida xurmat-e’tiborga sazovor bo`lishgan va aynan ana shu jihatlar xosilasi o`laroq keyinchalik bular zardto`shtiylik dinining muqaddas ilohlariga aylangan.

Mazkur maqola XIX asr birinchi yarmida Buxoro va Rossiya diplomatik munosabatlariga doir ba`zi tarixiy manbalar masalasiga bag’ishlangan, Buxoro va Rossiya imperiyasi o`rtasidagi diplomatik aloqalar haqida shu bilan birga o`sha davrdagi bu davlatlarning ijtimoiy-iqtisodiy ahvoli to`g`risida ham qimmatli ma`lumot beruvchi manbalar sirasiga kiradi. Shuning uchun ularni bugungi kun nuqtai nazaridan yanada chuqur o`rganish, tahlil qilish alohida ahamiyat kasb etadi

Mazkur maqola Xiva xonlari arxivining tarixiy ahamiyati masalasiga bag’ishlangan va ushbu maqolada xon arxivining tarixi, undagi turkumlar, o’rganilish tarixshunoslik masalasi bayon qilingan. Chunki, tarixni har tomonlama mukammal va aniq bayon qilishda arxiv hujjatlari har doim birlamchi manba hisoblanib kelinadi. Ayniqsa, Xiva xonlari arxivi o`zining boy merosiy yodgorliklari bilan bugungi yosh avlodni ham qiziqtirib kelishi hech shubhasizdir. O`tgan asrning 60 yillaridayoq ko`pgina sovet tarixchilarining o`zbek davlatchiligi tarixi rivoyat va afsonalar asosida tuzilgan degan fikrlariga rad etib bo`lmas dalillar bilan aslida haqiqat qanday bo`lgan ekanligini bayon qilgan manbalar bu - Xiva xonligi arxiv hujjatlari ekanligi shubhasizdir.

Мазкур мақола Марказий Осиёнинг туркий давлатчилик масаласига доир айрим мулоҳазалар (илк ўрта асрлар) масаласига бағишланган бўлиб, унда туркий давлатлар Марказий Осиё давлатчилиги тарихи, ижтимоий иқтисодий ва маданий ҳаёти учун муҳим аҳамиятга эга бўлган. Туркий қабилаларнинг бирлашуви ва жипслашувига кенг имконият яратиб, Марказий Осиёдаги айрим туркий халқларнинг шаклланишувига асос бўлганлиги баён қилинган.

Maqola Zardushtiylik dini va uning muqaddas kitobi “Avesto” ga bagishlangan.

Ushbu maqolada G`aznaviylar davridagi ma’muriy boshqaruv tizimiga doir ma’lumotlar keltirilgan. Unda G`aznaviylarga oid oliy va mahalliy boshqaruv tizimidagi lavozimlar, mansablar, turli unvonlar haqida ham atroflicha yoritilgan. Shu bilan bir qatorda Mahmud G`aznaviy hukmronligi davrida qo`shindagi askarlarni rag`batlantirishi haqida, mamlakatning ichki siyosatida ham G`aznaviy sultonlar asosan, harbiy kuchga tayanishi, Sultonlarga sodiq qullardan tashkil topgan qo`shin tuzilishi haqida ma’lumotlar keltirilgan.

Mazkur maqola Xitoy manbalaridagi turkiy xalqlar tarixiga oid ma’lumotlarning oʽrganilishiga doir deb nomlangan boʽlib, “Shunday qilib, quyida nomlari keltiriladigan qadimgi xitoy yozma manbalariga koʽra, shimoliy Xitoy kichik podsholiklarining shimoliy, shimoli-sharqiy va shimoli-g’arbiy chegaralarida mil.avv. III-II ming yilliklar davomida “xu”, “dingling(tingling)”, “tele(chele/chile)”, “di”, “hunn” nomlari ostida chorvador qabilalar jamoalari yashashgan. Bular aslida “hu” avlodlaridir.

Мазкур мақолада Чор Россиясининг Хива хонлиги тарихига оид бўлган маънавий ва моддий меросига муносабати масаласига бағишланган, ва унда Ўзбекистонлик тарихшунос олим Б.В.Луниннинг берган маълумотига кўра, Россия хазиналарига 1865 йилдан 1917 йилгача Ўрта Осиёдан (жумладан, Хива хонлигидан) 3000 та шарқ қўлёзмалари тушган. Туркистон, хусусан, хонликлар халқлари яратган бу қимматли асарлар ҳисобига ўз юртларининг қўлёзма ва архив фондларини бойитганлар. Петербург ва Москва музейлари ва кутубхоналарини дунёдаги энг йирик қадимий, нодир қўлёзмалар, ноёб буюмлар хазинасига айлантирдилар. Буларнинг ҳаммаси Туркистон халқлари маънавиятидаги энг катта йўқотишлардан ҳисобланади.

Mazkur maqola oʽzbek xalqi etnogenezi haqidagi fikrlarning tadriji masalasiga bag’ishlangan.

Ushbu maqolada Markaziy Osiyo hududida yashagan hamda yashovchi xalqlarning, ayniqsa o`zbek xalqining milliy taomlaridan hisoblanmish osh, uning tayyorlanish usullari va u bilan bog’liq bo’lgan ba’zi mulohazalar o’rin egallagan. Ma’lumki, O`zbekiston o’zining nonlari bilan dong’i ketgan mamlakatdir, uning barcha shaharlari o`zining milliy taomlari ularni tayyorlashuslublari bilan ajralib turadi. Maqolada aynan osh, non tayyorlash uslublari va ularga berilgan nomlar hususidadir.

Ushbu maqolada Zardushtiylikning oliy xudosi Ahura Mazda xaqida so’z yuritilgan bo’lib, uning yaratuvchanlik, buyuklik, ilk marta jangchi qiyofasida tasvirlanganligi haqida ma’lumot olishimiz mumkin. Shuningdek, “Kichik Avesta”da Ahura Mazda yovuzlikka qarshi kurashda barcha xudolarni birlashtiruvchi oliy iloh talqinida namoyon bo`ladi.