Ushbu kurs ishida Ahmad Taroziy va janrshunoslik haqida ma`lumotlar keltirilgan.

Ushbu kurs ishida Abdurahmon Jomiy Navoiy nigohida, Navoiy badiiy ijodida Jomiy shaxsiyati va faoliyati, Xamsa dostonlarida, Nasoim ul- muhabbat asarida, Majolis un- nafois asarida, Mahbub ul- qulub asarida Jomiyning ishq va she’riyatdagi martabasi haqida ma`lumot keltirilgan

Ushbu kurs ishida Nosiruddin Burxonuddin Rabg’uziyning “Qisasi Rabg’uziy” asarida nazmiy parchalarning ahamiyati. Haqida malumot keltirilgan

Ushbu kurs ishida Populyatsiya ekologiyasi haqida fikr yuritilgan.

Ma’lumki, tabiatda uchraydigan o’simlik va hayvonlar keragidan ortiq zaxiralar (tanada yig’igan moddalar) ni o’sish va ko’payishga sarflaydi. O’simliklar tomonidan yaratiladigan birlamchi mahsulotning fasllar bo’yicha o’zgarishi ular bilan ovqatlanadigan o’simlikxo’r hayvonlar va yirqichlarning ham fasllar bo’yicha o’zgarishiga sabab bo’ladi.Tur vakillari populyatsiyada energiya va ozuqa moddalarning turli katta – kichik guruhlar orqali o’tishi ularning tabiatda doimiyligi ta’minlaydi va ekosistemada tabiiy zaxiralarning to’planishi effiktiv energiya hosil bo’lishiga olib keladi.

O`zbekiston Respublikasi Prezidenti I.Karimov «O`zbekiston XXI asr bo`sag`asida: xafsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari» asarida «Asrlar tutash kelgan pallada butun insoniyat, mamlakatimiz aholisi juda katta ekologik xavfga duch kelib qoldi. Buni sezmaslik, qo`l qovushtirib o`tirish o`z – o`zini o`limga mahkum etish bilan barobardir», deb tа’kidlaydi.Haqiqatan, biz taraqqiy etayapmiz, lekin tabiat inqirozga yuz tutmoqda.Buning sabablari esa nihoyatda ko`p va xilma-xildir.Eng asosiylari esa tabiiy ekosistemalarning buzilishi, undagi tirik organizmlar soni-ning kamayib, bа’zilarining esa yo`qolib borishidir.

Mavjud bolgan hayvonlar, osmliklar hamda hayot kechirayotgan boshqa organizmlar yoki jonzotlar soninig serobligi va geografik tarqalishiga bevosita yoki babosits tasir korsatuvchi har qanday tashqi omillar Ekalogik omillar deb ataladi .

Biosfera (yunoncha “bios”- hayot, spharia – shar) tirik mavjudotlar tarqalgan yer qobig’idir. Uning tarkibi, tuzilishi va energetikasi tirik organizmlar faoliyati majmuasi bilan belgilanadi. Biosfera o’zida tirik notirik komponentlarni hamda bir butunlikni tashkil etadi.

Ekologiya insoniyat rivojlanish davrining ilk bosqichlarida hamda shu davr kishilari o’rtasida muhum o’rinni egallaydi. Qadimgi odamlardan qolgan g’orlar, qoyalardan turli rasmlarga qaraganda ekologiya juda ham qadimiy fanlardan xisoblanadi. O’sha davrda yashagan kishi ochlikdan, sovuq va issiqdan saqlanish uchun o’zini o’rab turgan muxitning xolatidan xabardor bo’lib, kerakli o’simliklarning urug’ini, mevasini terish, hayvonlarni tutish bilan bir qatorda, unda xavf tug’duradigan dushmanlar, tabiiy ofatlardan qochish, berkinish yo’llarini bilgan. Tabiat kuchini uning qonunlarini o’rganib shu qonunlarga moslashib yashagan.

Organizmlar ћayoti bir-biriga chambarchas boѓlangan. Ana shu barcha ti-rik organizmlarning bir-biriga bo’lgan ta’siri, ular orasidagi o’zaro munosabatlar biotik omillar deyiladi.

Tabiatda bo’ladigan jarayonlarga tirik organizmlarning ta’sirini birinchi bo’lib ilmiy asosda V.V. Dokuchayev ko’rsatib bergan. V. V. Dokuchayev tuproq hosil bo’lish jarayoni nafaqat iqlim omillari, balki o’simlik va hayvonlar tasiriga ham bog’liqligini ko’rsatdi. XX-asrning 20-yillarida V.I. Vernadskiy biosfera xaqidagi talimotida yer yuzasidagi geoximik va energetik o’zgarishlarda tirik organizmlar belgilovchi ahamiyatga ekanligini aytib o’tdi. Biosfera, V. V. Vernadskiy ta’biri bilan aytganda, planetamizning tirik organizmlar yashayotgan yoki qachonlardir yashagan va har doim tirik organizmlar ta’sir qilib turadigan qismidir.

Bugungi kunda insoniyatni xavf ostida koldirayotgan xodisalardan biri ekologik vaziyat xisoblanadi. Jamiyatni atrof –muxit bilan uzaro buzilgan alokasi keng jamoatchilik urtasida kattta tashvish uygotmokda. Insonni tabiiy boyliklardan (suv, usimlik, xayvonot dunyosi, tuprok yer osti boyliklari) xaddan tashkari ortikcha foydalanish okibatida sayoramizni kiyofasi uzgarib bormokda. Urmonlar yuk bulib, usimliklar va xayvon iturlari kamaymokda, foydali kazilmalar tugab bormokda. Suv xavzalari va atmosfera xavosining ifloslanishi, chikindi moddalarning ortib borishi natijasida axolini ozik-ovkat bilan ta’minlash, energiya va chuchuk suv muammolari borgan sain murak-kablashmokda.

Galaktikalar Koinotning «g’ishtlari» hisoblanadi, shu sababli ularning qanday yuzaga kelgani va rivojlanish bosqichlari masalasi astrofizikaning hozirgi kundagi dolzarb muammolaridan biridir. Galaktikalarning vujudga kelish nazariyasida ikkita bir-biriga qarama-qarshi bo’lgan tassavurotlar mavjud: 1) koinot evolyusiyasining boshlang’ich bosqichida avval galaktikalar protoo’tato’dalari shakllangan va ular asta-sekin yuzaga kelgan gravitasion Beqarorlik natijasida bosqichma-bosqich bo’laklarga (fragmentasiyalarga) bo’linib borib, protogalaktikalar yuzaga kelgan va ulardan oqibat natijada galaktikalar vujudga kelgan; 2) Koinotda avval yulduzlar sharsimon to’dalarining protobulutlari paydo bo’lgan va ular asta-sekin birlashib protogalaktikalarni, ular zaminida esa galaktikalar yuzaga kelgan.

Qon organizmning eng muhim to’qimalaridan biridir. Qon, limfa va to’qimalar aro suyuqligi organizmning ichki muhitini tashkil qiladi. Organizmning barcha to’qima va hujayralari fizik-kimyoviy xossalari va tarkibi nisbatan doimiy bo’ladigan ana shu suyuqliklarning muhitidagina normal yashay oladi.

Antibiotiklar yoki antibiotik moddalar to`g`risidagi an`anaviy tushunchalar, ularni zamonaviy tibbiyot va veterinariya amaliyotida qo`llanilishi tufayli paydo bo`ldi. Ba`zi antibiotik preparatlar hayvonlarning o`sishini stimullashda, o`simlik kasalliklariga qarshi kurashda foydalanilsa, boshqalari oziq-ovqat mahsulotlarini konservalashda va ilmiy-tadqiqot ishlarini olib borishda (biokimyo, molekulyar biologiya, genetika, onkologiya sohalari bo`yicha) foydalanib kelinmoqda.

Mikroorganizmlardan sintetik reaksiyalar uchun foydalanishni shartli ravishda ikkita yo`nalishga ajratish mumkin: - ma`lum komponentlardan tashkil topgan oziqa muhitida mikroorganizmlar hujayralari tomonidan muhim biologik faol moddalar va mahsulotlar (antibiotiklar, fermentlar, vitaminlar, sterinlar, aminokislotalar va boshqalar) ni biosintezini to`liq amalga oshirish; - mikrobiologik transformatsiya, ya`ni dorivor va boshqa xalq xo`jaligi uchun zarur bo`lgan moddalarni sintezlashga qaratilgan ishlarni kimyoviy va mikrobiologik bosqichlar orqali maqsadli ravishda sintezlash yo`li bilan ajratib olish.

Organizmda kechadigan hamma hayotiy jarayonlarning moddiy asosini minglab fermentlar yoki enzimlar tomonidan katalizlanadigan kimyoviy reaksiyalar tashkil qiladi. Fermentlar hozirgi kunda fanning rivojlanishida muhim ahamiyatga ega bo`lgan makromolekulalar sifatida ma`lum bo`lib bormoqda. Toza holda ajratib olingan fermentlardan foydalangan holda murakkab birikmalarning, jumladan organizmning tarkibida uchraydigan ba`zi oqsillar va nuklein kislotalarning strukturalarini aniqlashga erishildi.

Ma`lumki, mikrob hujayralari oqsillari tarkibiga aminokislotalarning 20 tadan iborat bo`lgan to`liq tarkibi kiradi va bu prototrof mikroorganizmlar aminokislotalarni oziqa muhitidagi karbon, azot va oltingugurt tutuvchi birikmalaridan biosintezlaydi. Karbonning manbayi sifatida karbonsuvlar, karbonvodorodlar va ularning oraliq oksidlanish mahsulotlari bo`lishi mumkin. Karbon manbalari sifatida karbonsuvlarning: glikolizi, ularning Entner-Dudarev yo`li bilan almashinuvi va pentozafosfat, shuningdek, uch karbon kislotalar sikli kabi ketma-ket keladigan metabolitik jarayonlarning kechishi tufayli hosil bo`ladigan oraliq mahsulotlar xizmat qiladi.

Hozirgi paytda butun dunyoda aminokislotalarni sanoat miqyosida ishlab chiqarishga alohida e`tibor berilmoqda. Aminokislotalarni yyetarli miqdorda ishlab chiqarish ular asosida hayvonlar uchun yem-oziqa va insoniyat uchun oziq-ovqat mahsulotlari tayyorlashning cheksiz imkoniyatlari paydo bo`ldi.

O`simliklarni har xil kasalliklardan muhofaza qilishga oid antibiotiklardan tashqari mikrobiologik ishlab chiqarish sanoati patogen mikroorganizmlar (bakteriyalar, mikroskopik zamburug`lar va viruslar) asosida zararli hashoratlarga qarshi kurashda foydalaniladigan preparatlar ishlab chiqarishni yo`lga qo`yildi.