1.1. O`lcham
O`lcham nimaligi hammamizga u yoki bu darajada yaxshi
ma’lum – maktab davrlarida geometriya fani aniq ta’rif bergan.
Lekin inson his-tuyg`usi uchun o`lcham aniq matematik
ifodalangan tushuncha hisoblanmaydi. Masalan, agar biz
evkaliðtning balandligini 100 metrga yaqinligini bilsak, bu bizga
unchalik ko`ð narsa bermaydi. Lekin agar bu 30 qavatli uyning
balandligi ekanligini bilsak, u holda bu daraxtning balandligi
to`g`risida aniq tasavvur hosil qila olamiz.
Shunday qilib o`lcham – nisbiy tushuncha. Biz uni 20 cm, 3 m, 5
km sifatida emas, balki «mitti», «o`rtacha», «katta», «ulkan»,
«bahaybat» kabi qabul qilamiz. Hammasi inson qabul qiladigan
sezgilarga asoslanadi, inson sezgisi esa juda egiluvchan. Biz jurnaldagi
miniaturani ko`rayotganimizdagi katta va kichik tushunchalar katta
kartinani ko`rayotganimizdagi katta va kichik to`g`risidagi
tushunchalardan farq qiladi.
Ishdagi aniq bir obyektning o`lchamlarini tanlashda komðozitsiya
birgalikda qandaydir g`oyaga (umuman olganda, zamonaviy
dizaynning asosiy vazifasi – ma’lumot yoki buyruqni maksimal
darajada yetkazib berish) ega bo`lishi to`g`risida o`ylash kerak.
Shuning uchun, aytaylik, uyali telefon reklamasida aynan uyali
telefon ajralib turishi kerak.