Жамият тараққиёти унинг ўтмиши, аждодлар мероси ва тарихи билан чамбарчас боғлиқ. Инсоният бугун эришган даража узоқ давом этган ривожланиш босқичларининг ўзига хос маҳсули. Узоқ давом этган динамик ривожланиш ҳодисаси инсон тафаккури орқали тарихга айланган. Инсонни ҳамма вақт ўтмишдошлари, аждодлари ҳаёти, турмуши ва бошқалар қизиқтириб келган. Мана шу қизиқиш унинг ўзининг моҳиятини англашга, ўтмишни ўрганиш эҳтиёжига айланган. Айниқса жамият ҳаётида туб бурилишлар, сиёсий, иқтисодий ва маданий янгиланишлар юз берган пайтда тарихга қизиқиш кучайганлиги яққол кўзга ташланади.
Тарихий тафаккурнинг жуда зарур функцияси инсонда ўзликни англашни шакллантиришдир. Шунинг учун айтиш мумкинки, тарихий тафаккур, тарихий онг жамиятда худди инсонда хотира қандай вазифани бажарса хотира ҳам шундай вазифасини ўташга қиёсланади. Хотирасини йўқотган одам жамиятда шахс сифатида мавжудлигини англаб, ўзлигини йўқотганидек хис этади. Тарихий тафаккурдан, тарихий онгдан мосуволик ўзликни англашдан йироқлашганликни билдиради.