ЎСИМЛИКШУНОСЛИК ИНСТИТУТИ

ЎСИМЛИКШУНОСЛИК ИНСТИТУТИ, Ўзбекистон ўсимликшунослик илмий тадқиқот институти — ўсимликшунослик бўйича йирик илмийуслубий марказ. Ўзбекистон қишлоқ хўжалиги илмийишлаб чиқариш маркази таркибида. 1925 йилда НМ. Вавилов ташаббуси билан Ленинград Амалий ботаника, генетика ва селекция интининг Ўрта Осиё бўлими ташкил этилган. 1935 йилдан Бутуниттифоқ ўсимликшунослик интининг Ўрта Осиё тажриба ст-яси, 1979 йилдан шу интининг Ўрта Осиё филиали. 1991 йилдан ҳоз. номда. Тошкент вилоят Қибрай тумани Оққовоқ қишлоғида жойлашган. Қ. х. экинларининг намуналарини йиғиш ва интродукция қилиш; интродукция қилинган ўсимликларни карантин кўригидан ўтказиш; ўсимликлар генофондини сақлаш ва бойитиш; қ. х. экинларини атрофлича тўла ўрганиш асосида селекция масканларига қимматли хўжалик белги ва хусусиятларга эга донорлар ва бирламчи манбалар етказиб бериш; экинларнинг янги навларини яратиш; янги, ноанъанавий экинларни ишлаб чиқаришга жорий этиш; Ин-тда яратилган қ. х. экинлари навларининг бирламчи уруғчилигини олиб бориш ва билан шуғулланади. ин-т таркибида (2005): ўсимликлар генетик ресурсларини ҳужжатлаштириш; интродукция; дала экинлари; техника экинлари; сабзавот, полиз экинлари ва картошка; меварезавор экинлари бўлимлари, уруғшунослик; мойли экинлар; узумчилик; биокимё лаб. лари, Андижон (Жалолқудуқ тумани Жалақудуқ ширкат хўжалиги), Сурхондарё (Жарқўрғон тумани «Сурхон» ширкат хўжалиги) тажриба хўжаликлари бор. Ин-тда ўсимликлар генетик ресурслари ўрта муддатларда (15—20 йил) сақланадиган генлар банки — қ. х. экинлари генофонди яратилган. Илмий кутубхона, музей фаолият кўрсатади. Интга ажратилган умумий ер майдони 395 га, шундан экиладиган ер майдони Қибрай туманида 135 га, тажриба хўжаликларида 195 га (Андижон тажриба хўжалигида 45 га, Сурхондарё тажриба хўжалигида 150 га). Ҳар йили 59 га очиқ ер майдонига дала, техника, сабзавот ва полиз, вегетатив ҳолда кўпаювчи, республика учун ноанъанавий бўлган экинларнинг 3000 га яқин намуналари экилиб, уруғлари генлар банкида сақлаш учун олинади. ин-т 80 турдан ортиқ экинларнинг 30 минг дан кўпроқ нав намуналарига эга. Ин-тда 26 га майдонда ток коллекция боғи (1580 намуна), 46 га майдонда меварезавор экинлари коллекция боғи (4013 намуна) ташкил этилган, ғўза намуналарининг мамлакатда ягона бўлган тур, иш ва дублет коллекциясида 5400 дан ортиқ намуна сақланади. 80 йил давомида Давлат нав синаш комиссиясига қ. х. экинларининг 750 дан ортиқ навлари топширилган ва шундан 240 таси турли йларда р-нлаштирилган. 2005 йилда Ўзбекистон ҳудудида экиш учун тавсия этилган қ. х. экинларининг 78 та нави ин-т олимлари томонидан яратилган навлардир. ин-т олимлари ўсимликшуносликка оид 250 каталог, 29 илмий тўплам, услубий қўлланмалар, дарсликлар, тавсияномалар яратдилар.

Ин-т фаолияти С. М. Перескоков, Н. Г. Рубан, М. В. Муҳаммаджонов, В. П. Горбунов, И. М. Пугачев, йилФ. Узоқов, К. И. Пангало, М. Г. Попов, К. А. Висоцкий, М. С. Журавель, В. К. Кобелев, И. А. Максимов, В. П. Матвеев, П. А. Баранов, М. М. Негруль, К. Ф. Костина, В. А. Арзуманов, Ғ. Қ. Қурбонов, А. Р. Шредер, К. И. Байметов, Б. Х. Сатторов ва бошқалар кўплаб олимлар фаолияти билан боғлиқ. Ин-тда 300 га яқин ходим, жумладан, 2 фан дри, 14 фан номзодлари ишлади (2005). Ин-тда ихтисослаштирилган илмий кенгаш, селекция ва уруғчилик, ўсимликшунослик йўналишлари бўйича аспирантура бор.

Ин-т жаҳоннинг йирик илмий ташкилотлари ва генлар банклари билан илмий ҳамкорлик алоқалари ўрнатган. Файзулла Ҳожиев.