БАЛЧИҚЧИЛАР

БАЛЧИҚЧИЛАР (Charadriiformes) – қушлар синфининг туркуми. Ташқи кўриниши ва катталиги ҳар хил. Энг кичиги — чумчуқ балчиқчининг бўйи 14 см, оғирлиги 20 г, йириги — чинчўлдоқнинг бўйи 62 см, оғирлиги 1100 г ча. Балчиқчиларнинг оёғи узун, олдинги бармоқлари ривожланган, орқа бармоғи бўлмайди ёки жуда қисқа бўлиб, ерга тегмайди. Олдинги бармоқлари терипарда билан ўзаро туташган ёки ўралган. Кўпчилик турларининг тумшуғи узун, ингичка ва тўғри, баъзилариники юқорига ёки пастга қайтарилган. Балчиқчилар тумшуғининг каттакичиклиги ва шакли озиқланиш хусусиятлари билан боғлиқ. Қанотлари энсиз, учи найзага ўхшаш, баъзилариники тўмтоқ. Кўп Балчиқчиларнинг думи қисқа, баъзилариники узун ёки айрисимон. Патлари зич, ранги кўпинча бир хил — хира-балчиқ тусда. Балчиқчиларнинг Балчиқчилар (Charadrii), балиқчилар (Laridae) ва чистиклар (Alcae) деган 3 кенжа туркуми бор. Б. кенжа туркуми яканлар (lacanidae), рангдор лойхўраклар (Rostratulidae), чўлдоқлар (Gharadviidae), бигизтумшуқлар (Recurvirostidae), қизилоёқлар (Heamatopodidae), лойхўраклар (Scolopacidae), плавунчиклар (Phalarepodidae), қисқич чўлдоқлар (Dromadidae), жиқтоқлар (Clareolidae), оқ чўлдоқлар (Chionididae), йилқичилар (Burhinidae) каби 12 оилага бўлинади. Балиқчилар кенжа туркуми поморниклар (Stercorariidae), балиқчилар (Laridae), чагалалар ёки денгиз қалдирғочлари (Sternidae), сузгирлар (Rynchopidae)ни ўз ичига олади. Чистиклар кенжа туркуми 1 оила — чистиклардан (Alcidae) иборат. Балчиқчилар туркумининг 300 га яқин тури мавжуд. Ер юзида кенг тарқалган. Антарктикада фақат 2 тури бор. Асл Балчиқчиларнинг кўпи қуруқлик қушлари бўлиб, денгиз, дарё, кўл каби сув ҳавзаларининг соҳилларида, чўл, саҳро ва тундра каби очиқ ерларда яшайди, ерда яхши югуради. Баъзи турлари ўрмон ва бутазорларда яшайди. Сув ва қуруқликдаги умуртқасиз ҳайвонлар билан озиқланади. Кўпинча ерга, баъзи турлари (қора балчиқчи) дарахтга уя қуради. Йилига бир марта 2 — 5 дона тухум қўяди. Асосан, урғочилари насл учун ғамхўрлик қилади, лекин рангдор лойхўрак ва сузгир Балчиқчиларнинг эркаклари тухум босади ҳамда жўжаларини боқади. Балчиқчиларнинг гўшти мазали. Йилқичи, қизқуш, катта қизилоёқ, лойхўрак, чинчўлдоқ, жиктоқ, торғоқ, куракбурун Балчиқчиларнинг типик вакилидир.