OCHERK (rus.) — badiiy adabiyotning epik tur janrlaridan biri. Ocherk oʻzining hozirjavobligi, ishonarliligi, haqiqiy hayotda roʻy bergan voqealarni ifodalash, hujjatlarga asoslapganligi bilan ajralib turadi. Ocherk badiiy toʻqimadan unumli foydalana olmasligi, qahramonni tipiklashtirish va indi-viduallashtirish hamda asarning syujet va kompozitsiyey qurilishini bel-gilashda yozuvchining ijodiy yondashu-vi bir qadar cheklanganligi bilan epik turning hikoya, qissa, roman janrlaridan farq qiladi. Chunki ocherknavis aniqtarixiy sharoitda boʻlib oʻtgan, oʻzi koʻrgan, guvohi boʻlgan voqeani qalamga oladi, yaratajak qahramoni bilan yuzma-yuz suxbatlashadi, uning hayoti va faoliyatini aniq ifodalaydi. Shu jihatdan Ocherkda muallif oʻz qahramoniga nisbatan xayrixohligidan kelib chiqib, unda uchramaydigan sifatlarni yukla-maydi. Ocherk erkin kompozitsiya asosida yaratiladi. Unda hikoya, qissa, roman, dramalardagidek muallif «ixtiyoridan tashqari» turadigan mustahkam kompozitsion markaz boʻlavermaydi.
Ocherk hayotni aks ettirish tamoyillari jihatidan lirikaga yaqin turadi. Chunki Ocherk janrida ham muallif xuddi lirikadagi singari hayotdan olgan taas-surotlarini, unga munosabatini, ichki kechinmalarini bemalol ifodalash imkoniga ega.
Oʻzbek adabiyoti uchun Ocherk janr sifatida yangi boʻlsa ham (u, asosan, 20-a. ning 20—30-y. larida kirib kelgan), uning ildizlari mumtoz adabiyotning ilk namunalaridan oziqlanadi. Mac, UrxunEnisey va Kultegin yodnomalari, «Boburnoma» asarlarida Ocherkga xos hujjatlilik seziladi. Ocherk aslida jami-yatdagi ijtimoiy munosabatlarning paydo boʻlishi b-n bogʻliq ravishda rivoj topadi. Dastlabki paytda Ocherk janrining shakllanishiga Abdulla Qodiriy, Choʻlpon, Oybek, Gʻafur Gʻulom, Abdulla Qahhor singari adiblar, keyinroq Nazir Safarov, Yoʻldosh Shamsharov, Habib Noʻmon, Sunnatillo Anorboyev, Rasul Rahmon va b. katta hissa qoʻshdilar. Hoz. oʻzbek adabiyotida Ocherk taraqqiyoti Dadaxon Nuriy, Yoqub-jon Xoʻjamberdiyev kabilarning nomlari bilan bogʻliq. Ocherk tanlangan mavzu va yoʻnalishiga koʻra, yoʻl Ocherklari, muammoli Ocherklar, portret O. lar, sud O. lari kabi koʻri-nishlarga ega. Har qanday Ocherkda qam yozuvchi hayotiy voqealarni real, rost-goʻylik bilan tasvirlab berishga masʼ-uldir. Keyingi yillarda Ocherk janri ham mazmunan, ham shaklan bir oz chekinishga yuz tutdi. Uning oʻrnini esse janri koʻproq egallay boshladi (q. Esse).
Ad:. Adabiy turlar va janrlar [3 jildli], 1-j., 1991; Qoʻshjonov M., Maʼno va mezon, T., 1974.
Yoʻldosh Solijonov.