АЦТЕКЛАР

АЦТЕКЛАР (ўзларини астека, науа, масеуалли («буғу овловчилар» — энг қад. номлари) , теночкилар, мехика деб атайдилар] — Мексиканинг энг йирик индейс аҳолиси. Умумий сони 1,2 млн. киши (1992). Ацтеклар асосан ацтек (науатль) тилида, қисман испан тилида сўзлашадилар. Дини католик. 12 – а. да шим. дан келган Ацтеклар Мехико водийсига бостириб кириб, у ерда ўрнашиб олганлар. 1325 й. Теночтитлан қишлоғи (ҳоз. Мехико ш.) вужудга келган. 1427 й. А. Тескоко ва Тлакопан шаҳардавлатлари билан иттифоқ тузиб бутун водий аҳолисини, кейинчалик эса Марказий Мексикани ўзларига бўйсундирганлар. 1519 — 21 й. ларда Ацтеклар испанлар томонидан забт этилган. А. Мехико водийсига келган пайтларида уларда уруғ-қабилачилик тузуми ҳукмрон эди. Ацтекларга 2 йўлбошчи ва 20 уруғ оқсоқолидан иборат кенгаш раҳбарлик қилган. 15 – а. га келиб Ацтекларнинг илк давлати вужудга келган. Савдо ривожланган, ҳунармандчилик ажралиб чиқа бошлаган. Испанлар келгунига қадар Ацтеклар темирни билмаганлар, лекин олтин, кумуш, мис ва жезни қуя билганлар. Асосий қ. х. экинлари жўхори, пахта, какао, тамаки бўлган. Итдан бошқа уй ҳайвонлари бўлмаган. Ацтекларнинг пиктографик хати, юксак санъати, қуёш тақвими бўлган. Ҳоз. пайтда Ацтекларнинг кўпчилиги Мексиканинг қ. х. ва саноат ишчиларини ташкил қилади, фақат озгина Ацтеклар гина эскича ҳаёт тарзларини сақлаб қолганлар.