ҚЎЛЛАШ БЎЙИЧА ЙЎРИҚНОМА
ТРАМАДОЛ
TRAMADOL
Препаратнинг савдо номи: Трамадол
Таъсир этувчи модда (ХПН): трамадол
Дори шакли: ректал суппозиторийлар
Таркиби
1 суппозиторий қуйидагиларни сақлайди:
фаол модда: 100,00 мг трамадол гидрохлориди
ёрдамчи модда: қаттиқ ёғ
Таърифи: оқ ёки деярли оқ рангли цилиндрик конуссимон суппозиторийлар.
Фармакотерапевтик гуруҳи: аралаш таъсир механизмли оғриқ қолдирувчи восита.
АТХ коди: N02AX02.
Фармакологик хусусиятлари
Фармакодинамикаси
Марказий таъсирга ва орқа мияга таъсирга эга бўлган синтетик опиоид анальгетик (калий ва кальций каналларини очилишига ёрдам беради, мембраналарнинг ўта кескин қутбланишини чақиради ва оғриқ импульсларини ўтказилишини тормозлайди), седатив дори воситаларининг (ДВ) таъсирини кучайтиради. Бош мия ва меъда-ичак йўлларида (МИЙ) ноцицептив тизимнинг афферент толаларининг пре- ва постсинаптик мембраналаридаги опиоид рецепторларни (мю-, дельта-, каппа-) фаоллаштиради.
Катехоламинларнинг парчаланишини секинлаштиради, марказий нерв тизимида (МНТ) уларнинг концентрациясини барқарорлаштиради.
Трамадол – ўнга айланувчи (+) ва чапга айланувчи (-) 2 энантиомерларнинг рацемик аралашмаси бўлиб, уларнинг ҳар бири бошқасидан фарқли рецепторга яқинлик намоён қилади.
Трамадолнинг ўнгга айланувчи энантиомери мю-опиоид рецепторларнинг селектив агонисти ҳисобланади, шунингдек серотонинни қайта нейронал қамраб олинишини танлаб тормозлайди, чапга айланувчи эса – норадреналинни қайта нейронал қамраб олинишини тормозлайди. Моно-О-дезметилтрамадол (Т1 метаболит) шунингдек мю-опиоид рецепторларни селектив рағбатлантиради.
Трамадолнинг опиоид рецепторларга яқинлиги кодеинга қараганда 10 марта кучсизроқ, ва морфинга қараганда 6000 марта кучсизроқ. Оғриқ қолдирувчи таъсирининг яққоллиги морфиндан 5-10 марта кучсизроқ намоён бўлади.
Оғриқ қолдирувчи таъсири организмнинг ноцицептик фаолликни пасайиши ва антиноцицептик тизимини ошиши билан боғлиқ.
Нафас марказини сусайтиради, қусиш марказининг ишга туширувчи зонасини, кўзни ҳаракатлантирувчи нерв ядросини қўзғатади. Давомли қўлланганида толерантлик ривожланиши мумкин.
Фармакокинетикаси
Сўрилиши
Трамадол ректал қўлланганда тез ва деярли тўлиқ сўрилади. Ректал қўлланганда биокираолишлиги тахминан 80 % ни ташкил қилади. 100 мг/л зардобни концентрацияси тахминан 0,8 соатдан кейин эришилади (минимал оғриқ қолдириш самараси ривожланиши учун) ва 6 соат давомида сақланиб қолади.
Гематоэнцефалик ва йўлдош тўсиқларидан ўтади, 0,1% трамадол кўкрак сути билан чиқарилади. Тақсимланиш ҳажми – 306 л, плазма оқсиллари билан боғланиши – 20%.
Жигарда глюкурон кислотаси билан конъюгацияланиб N- ва О-деметилланиш йўли билан метаболизмга учрайди. 11 метаболитлари аниқланган, улардан моно-О-дезметилтрамадол (М1) фармацевтик фаолликка эга. Ярим чиқарилиш даври (Т½) иккинчи фазада 6 соат (трамадол) ва 7,9 соатни (моно-О-дезметилтрамадол) ташкил қилади; 75 ёшдан ошган пациентларда – 7,4 соат (трамадол), жигар циррозида – 13,3±
4,9 соат (трамадол), 18,5±9,4 соат (моно-О-дезметилтрамадол), оғир холларда мувофиқ – 22,3 соат ва 36 соат; сурункали буйрак етишмовчилигида (креатинин клиренси (КК) минутига 5 мл дан кам) – 11±3,2 соат (трамадол), 16,9±3 соат (моно-О-дезметилтрамадол), оғир холларда мувофиқ – 19,5 соат ва 43,2 соатни ташкил қилади.
Буйраклар орқали чиқарилади (25-35% ўзгармаган ҳолда), буйраклар орқали чиқарилишининг ўртача кумулятив кўрсатгичи – 94%. Тахминан 7% гемодиализ ёрдамида чиқарилади.
Қўлланилиши
- турли этиологияли кучли ва ўртача жадалликдаги оғриқ синдроми (шу жумладан, жароҳатлар, операциядан кейинги давр, онкологик беморлардаги оғриқлар);
- оғриқ билан кечадиган диагностик ва даволаш муолажаларни оғриқсизлантиришда қўлланади.
Қўллаш усули ва дозалари
Ректал қўлланилади. Доза шахсий танланади ва оғриқ синдромини яқоллик даражасига боғлиқ ҳолда ўзгаради.
Катталар ва 14 ёшдан ошган болалар: 1 суппозиторий суткада 3-4 марта қўлланади.
Препаратни 3-5 соатдан кейин қайта қўллаш мумкин.
Максимал суткалик доза–суткада 400 мг (100 мг дан 4 суппозиторий) дан ошмаслиги керак, онкологик беморларда оғриқни енгиллаштириш ва операциядан кейинги кучли оғриқли ҳолатлардан ташқари; бундай ҳолатларда дозани суткада 600 мг (6 суппозиторий) гача ошириш мумкин.
Буйрак/жигар фаолиятини бузилиши бўлган пациентлар
Буйрак/жигар фаолиятини бузилиши бўлган пациентларда Т½ ни узайиши мумкин бўлгани ҳисобига трамадол давомлироқ таъсир қилиши мумкин. Бундай беморлар учун шифокор бир марталик дозани қабул қилиш орасидаги интервални узайтиришни тавсия қилиши мумкин. КК минутига 30 мл дан камроқ ва жигар етишмовчилиги бўлган беморларда Трамадол препаратини навбатдаги дозаларини қабул қилиш орасидаги интервал 12 соат бўлиши керак.
Буйраклар фаолиятини бузилиши бўлган пациентлар учун максимал суткалик доза 200 мг (2 суппозиторий) дан ошмаслиги керак.
Гемодиализда бўлган пациентларга диализ кунида ҳам Трамадол препаратининг одатдаги дозалари буюрилади.
Жигар циррози бўлган пациентларга суткада 100 мг (1 суппозиторий) дан тавсия этилади.
75 ёшдан ошган пациентлар
75 ёшдан ошган пациентларда трамадолни организмдан чиқарилиши, ҳатто буйрак ва/ёки жигар фаолияти бузилишларини клиник кўринишлари бўлмаганда ҳам секинлашади. Бу беморларда шунингдек препаратни қабул қилиш орасидаги интервални ошириш керак.
300 мг (3 суппозиторий) суткалик дозани ошириш тавсия этилмайди.
Ножўя таъсирлари
Ножўя таъсирлар ривожланиш тез-тезлигини таснифи (ЖССТ):
жуда тез-тез >1/10
тез-тез >1/100 дан <1/10 гача
тез-тез эмас >1/1000 дан <1/100 гача
кам >1/10000 дан <1/1000 гача
жуда кам <1/10000 дан, шу жумладан алоҳида хабарлар.
Марказий ва периферик нерв тизими томонидан
Жуда тез-тез: бош айланиши;
Тез-тез: бош оғриғи;
Тез-тез эмас: хавотирлик, онгни чалкашиши, уйқучанлик;
Кам ҳолларда: эйфория, эмоционал беқарорлик, тунги дахшатлар, когнитив бузилишлар, галлюцинациялар, амнезия; ҳаракат координациясини бузилиши, тиришишлар, парестезиялар, тремор, диққат координациясини бузилиши, тутқаноқсимон хуружлар, узоқ вақт қўлланганда – дорига қарамликни ривожланиши.
Жуда кам ҳолларда: саросимали хужумлар, қулоқларда жаранглаш;
Юрак-қон томир тизими томонидан:
Кам ҳолларда: тахикардия, юрак уришини хис қилиш, юрак-қон томир коллапси, хушдан кетиш, ортостатик гипотензия, юрак-қон томир етишмовчилиги;
Жуда кам ҳолларда: брадикардия, артериал босимни ошиши;
Нафас тизими томонидан:
Кам ҳолларда: ҳансираш, нафасни сусайиши, ўпка шиши;
Сезги аъзолари томонидан:
Жуда кам ҳолларда: кўриш ўткирлигини пасайиши, баъзида мидриаз, таъмни бузилиши;
Овқат ҳазм қилиш тизими томонидан:
Жуда тез-тез: кўнгил айниши;
Тез-тез: қусиш, қабзият ёки диарея, оғиз бўшлиғи шиллиқ қаватининг қуруқлиги;
Тез-тез эмас: диспепсия, қорин оғриқлари, қоринни дам бўлиши;
Кам ҳолларда: ютишни қийинлашиши;
Жуда кам ҳолларда: “жигар” трансаминазалари фаоллигини ошиши;
Тери қопламалари томонидан:
Тез-тез: кўп терлаш;
Сийдик-жинсий тизими томонидан:
Тез-тез эмас: сийдикни тутилиши, сийиш тез-тезлигини ошиши, хайз кўриш циклининг бузилиши, менопауза белгилари;
Кам ҳолларда: дизурия;
Таянч-ҳаракат аппарати томонидан:
Кам ҳолларда: мушак кучсизлиги;
Моддалар алмашинуви томонидан:
Тез-тез эмас: анорексия;
Кам ҳолларда: тана вазнини пасайиши;
Аллергик реакциялар:
Кам ҳолларда: аллергик реакциялар (масалан, эшакеми, терини қичишиши, экзантема, буллёз тошма, ангионевротик шиш) ва анафилаксия.
Бошқалар: узоқ муддат қўлланганда – дорига қарамлик; кескин бекор қилинганда – “бекор қилиш” синдроми.
Қўллаш мумкин бўлмаган ҳолатлар
- трамадолга ва бошқа анальгетикларга юқори сезувчанлик;
- нафасни сусайиши ёки МНТ яққол сусайиши билан бирга кечувчи холатлар ( шу жумладан алкогол, ухлатувчи ДВ, наркотик анальгетиклар ва бошқа психоактив ДВ билан захарланиш);
- фармакорезистент тутқаноқ;
- оғир буйрак (КК минутига 10 мл дан кам) ёки жигар етишмовчилиги;
- трамадолни наркотикларни “бекор қилиш” синдромини даволаш учун препарат сифатида қўллаш;
- болалар (14 ёшгача);
- моноаминооксидаза ингибиторларини бир вақтда ва улар бекор қилинганидан кейин 14 кун давомида қўллаш;
- суицидал мойиллик, психоактив моддаларни суистеъмол қилишга мойиллик;
- ҳомиладорлик, лактация даврида (ҳомиладорлик ва эмизиш даврида фақат хаётий кўрсатмалар бўйича қўллаш мумкин) қўллаш мумкин эмас.
Эҳтиёткорлик билан
Буйрак (КК минутига 10-30 мл) ва/ёки жигар фаолиятини бузилиши, бош мия жароҳатлари, онгнинг турли генезли бузилишлари, тиришишлар, бош суяги ички гипертензия, тутқаноқ, номаълум генезли қорин бўшлиғидаги оғриқлар (“ўткир” қорин), серотонинни қайта қамраб олинишининг селектив ингибиторлари (айрим антидепрессантлар ва иштахани пасайтирувчи дори воситалари) билан бир вақтда қўллаш, трициклик антидепрессантлар, бошқа трициклик бирикмалар (масалан, прометазин билан), мигренга қарши ДВ (триптонлар), наркотик анальгетиклар, нейролептиклар ва тиришиш фаоллиги бўсағасини пасайтирувчи бошқа ДВ, қарамлик шаклланишига мойиллик (алкоголизм, дорига ёки наркотикка қарамлик).
Дориларнинг ўзаро таъсири
Трамадолни МАО ингибиторлари билан бир вақтда ёки улар бекор қилинганидан кейин 2 ҳафта давомида қўллаш мумкин эмас.
МНТ таъсир қилувчи моддалар (анестетиклар, антидепрессантлар, нейролептиклар, седативлар, анксиолитиклар, ухлатувчи воситалари) бир вақтда қўлланганда ёки алкоголь истеъмол қилинганда, ошиқча седация ва оғриқ қолдирувчи таъсирини кучайиши билан намоён бўлувчи синергетик самаранинг эҳтимоли бор.
Трамадол МНТ сусайтирувчи ДВ ва этанолнинг таъсирини кучайтиради.
Микросомал оксидланиш ингибиторлари (шу жумладан карбамазин, барбитуратлар) оғриқ қолдирувчи самаранинг яққоллигини ва таъсирининг давомийлигини камайтиради. Тиришишларнинг юқори хавфи туфайли, карбамазепин ва трамадолни бир вақтда қўллаш тавсия этилмайди.
Опиоид анальгетиклар ёки барбитуратларни давомли қўллаш кесишган толерантлик ривожланишини рағбатлантиради.
Анксиолитиклар оғриқ қолдирувчи самаранинг яққоллигини оширади; барбитуратлар билан мажмуада анестезиянинг давомийлиги ошади.
Опиоидли анальгетиклар қўлланганидан кейин анальгезияни йўқотиб, налоксон нафасни фаоллаштиради.
МАО ингибиторлари, фуразолидон, прокарбазин, антипсихотик ДВ (нейролептиклар) тиришишларни ривожланиш хавфини оширади (тиришиш бўсағасини пасайиши).
Хинидин трамадолнинг плазмадаги концентрациясини оширади ва CYP2D6 изоферментни рақобатли ингибиция қилишини ҳисобига М1 метаболитни концентрациясини пасайтиради.
CYP2D6 изофермент ингибиторлари (флуоксетин, пароксетин ва амитриптилин каби) трамадолнинг метаболизмини пасайтиради.
Серотонинни қайта қамраб олинишини селектив ингибиторлари (айрим антидепрессантлар ва иштаҳани пасайтирувчи ДВ), трициклик антидепрессантлар, бошқа трициклик моддалар (масалан, прометазин), мигренга қарши ДВ (триптанлар), наркотик анальгетиклар, МАО ингибиторлари, нейролептиклар ва тиришига тайёрлик бўсағасини пасайтирувчи бошқа ДВ, тиришишларни ривожланиш хавфини оширади.
Серотонинни қайта қамраб олинишини селектив ингибиторлари, серотонин ва норадреналинни қайта қамраб олинишини ингибиторлари, трициклик антидепрессантлар, МАО ингибиторлари, мигренга қарши ДВ (триптанлар) ва трамадолнинг метаболизмини бузувчи ДВ (CYP2D6 ва CYP3А4 изоферментларнинг ингибиторлари), трамадол билан бирга қўлланганда серотонин синдромини чақиришлари мумкин (онгни чалкашиши, ажитация, гипертермия, кўп терлаш, атаксия, гиперрефлексия, миоклонус, диарея). Серотонинергик препаратларни бекор қилиш, серотонин синдромининг симптомларини тезда бартараф қилади.
Трамадол ва кумарин ҳосилалари (масалан, варфарин) билан бир вақтда даволашда эҳтиёткорлик керак, чунки айрим пациентларда халқаро меъёрлаштирилган нисбатни (ХМН) ошиши ва экхимозлар пайдо бўлиши ҳақида хабарлар бор.
Қусишга қарши восита – 5-НТЗ-серотонин рецепторларини антагонисти операциядан олдин ва кейин қўлланганда, операциядан кейинги оғриқ синдроми бўлган пациентларда трамадолга эҳтиёжни оширади.
Махсус кўрсатмалар
Трамадолни опиоидларга юқори сезувчанлиги бўлган пациентларда қўллаш мумкин, лекин жуда эҳтиёткорлик билан.
Қарамлик шаклланишига мойиллиги бўлган шахсларда (алкоголизм, дорига ёки наркотикка қарамлиги бўлганларда) трамадол қўллашдан сақланиш керак.
Трамадол қўлланганда суицид хавфи ошади.
Оғир нохуш самаралар ривожланганда препаратни қабул қилишни тўхтатиш керак.
Церебрал тиришишлари бўлган пациентлар препарат билан даволаш давомида ва уни қўллаш тўхтатилганидан кейин бир неча кун давомида синчков тиббий кузатув остида бўлишлари керак.
Трамадолни опиоидли қарамликда ўринбосар даволаш сифатида қўллаш тўғри келмайди.
Жигар фаолиятини бузилиши бўлган пациентларда жигар клиренсини пасайиши оқибатида, қон зардобида трамадолнинг концентрацияси ва унинг Т½ ошади. Бундай пациентларга кам дозалар ва/ёки Трамадол препаратини қабуллари орасидаги интервални ошириш тавсия этилади.
Трамадолни юқори бош мия ички босими ва анамнезида бош мия жароҳати бўлган пациентларда қўллаш мумкин, лекин жуда эхтиёткорлик билан.
Ҳомиладорлик ва эмизиш даврида қўлланиши
Ҳомиладорлик вақтида қўллашнинг хавфсизлиги аниқланмаган. Юқори дозалари ҳомила ва янги туғилган чақалоққа нохуш таъсир кўрсатиши мумкин. Қўллаш фақат қатъий тиббий кузатув остида ва шахсий равишда, истисно ҳолларда, агар она учун потенциал фойда, бола учун хавфни оқласагина қўллаш мумкин.
Лактация вақтида препаратнинг тахминан 0,1% дозаси кўкрак сутига чиқарилишини ҳисобга олиш керак.
Ҳомиладорлик ва эмизиш вақтида Трамадол препаратини фақат ҳаётий кўрсатмалар бўйича қўллаш мумкин.
Автотранспорт ва бошқа мураккаб механизмларни бошқариш қобилиятига таъсири
Трамадол диққатни жамлашни бузилишини, галлюцинациялар, онгни чалкашиши, бош айланиши ва бошқа ножўя самаралар чақириши мумкин, шунинг учун препарат билан даволаниш вақтида диққатни юқори жамлашни ва психомотор реакциялар тезлигини талаб қилувчи потенциал хавфли фаолият турлари билан шуғулланишдан сақланиш керак.
Препарат болалар ололмайдиган жойда сақлансин ва яроқлилик муддати ўтгач ишлатилмасин.
Дозани ошириб юборилиши
Симптомлари: онгни бузилиши (хатто комагача), тиришишлар, артериал босимни пасайиши, тахикардия, қорачиқларни торайиши ёки кенгайиши, нафасни сусайиши.
Даволаш: хушни йўқотиш ва юзаки, кучсиз нафас билан оғир интоксикацияда опиоид рецепторларнинг антагонистларини (налоксон), церебрал тиришишларда – бензодиазепин қатори препаратларни (диазепам) вена ичига юбориш керак.
Гемодиализ кам самарали. Гемодиализ ёрдамида трамадолнинг чиқарилиши – тахминан 7% ни ташкил қилади.
Чиқарилиш шакли
Ректал суппозиторийлар 100 мг.
5 суппозиторийдан Ал/ПЭ стрипларда
1 стрип қўллаш бўйича йўриқномаси билан бирга картон қутида.
Сақлаш шароити
30оС дан юқори бўлмаган ҳароратда сақлансин.
Яроқлилик муддати
5 йил.
Дорихоналардан бериш тартиби
Фақат шифокор рецепти бўйича.