Chiroyli tarbiya berish ota-onaning farzandi oldidagi burchlaridandir. Bu haqni ado etish o’z-o’zidan bo’lmaydi, insondan katta mas’uliyat, mashaqqat talab qiladi.
Farzand tarbiyasi bilan bog’liq muammolarni, ularning sabablarini tadqiq etish ota-onalar uchun foydali bo’lishi tabiiy.
Bola tarbiyasiga eng oldin ota-ona javob beradi. Ular bolalarini zarur va foydali mashg’ulotlar bilan band qilishi kerak. Bola ongi bo’sh turmaydi. Uydagi tarbiya bolani qoniqtirmasa, u ko’chaga intiladi va o’zi bilmagan holda boshqa “dunyo” komiga kira boshlaydi.
Bugun kim bilan o’tirib gaplashsangiz, darrov farzandiga begona va buzg’unchi g’oyalar ta’sir etayotganidan shikoyat qiladi. Ba’zi xonadonlarda farzandlar axloqi katta muammoga aylangan.
Yangi asrda axborot tezligi taraqqiyotga ijobiy ta’sir ko’rsatyapti. Ayni choqda qator muammolarni ham keltirib chiqaryapti. Internet va uyali telefon orqali yoshlarga qilinayotgan hujumlardan saqlanish eng katta muammoga aylandi. Ehtiyot choralari izlanyapti, lekin bu yechim va choralar ko’pi faqat nazariy, ularni amalda qo’llash qiyin.
Bugun ko’plar takrorlaydigan iboralar: “Farzandim meni tushunmaydi”; “Menga itoat qilmaydi”; “Nasihatimga quloq solmaydi”; “Kunduzi uxlab, tunda televizor ko’radi”; “Aka-ukalari bilan janjallashadi”; “Ko’p yolg’on gapiradi” va hokazo… Bu muammolarning yechimi bor albatta.
O’tgan ulug’larimiz bola xulqi buzilishiga ko’pincha ota-ona sababchi bo’lishini ta’kidlashgan.
Ichki asosiy sabablar:
– oilani bosh­qarishda ota-onaning muayyan tutumi va aniq maqsadi yo’qligi;
– Alloh taolodan yordam so’ramaslik yoki so’rashda kamchilikka yo’l qo’yish;
– bola go’daklik davridanoq tarbiya uslublarini yo’lga qo’ymaslik yoki ularni bilmaslik;
– moddiy ta’minotni had­dan oshirib yuborish yoki umuman ta’minlamaslik;
– bolaning ta’lim olishdan maqsadi yo’qligi yoki darslarni o’zlashtira olmasligi; maktabga ota-ona majburlashi bilan borishi;
– bolaning ota-onadan qoniqmasligi;
– murabbiydan qo’rqishi;
– ota-onadan mehr ko’rmay, boshqalardan shirin so’zlar eshitishi;
– ota-onaning farzandi oldida janjallashishi;
– ota-onaning farzandlaridan birinigina maqtashi;
– ishlarni faqat chaqqon bolaga yuklab, boshqalariga e’tibor bermasligi;
– otaning uzoq vaqt uyda bo’lmasligi;
– kichik yoki arzimas xatoni bo’rttirish;
– uydagi holat bilan talab qilinayotgan narsaning bir-biriga zidligi;
– bolaning xatosini to’g’ri tushuntirmaslik, boshqa bolalarga solishtirish. Bu ish xato. Chunki har bir bola o’z shaxsiyati va tabiatiga ega.
Tashqi ta’sirlar:
– muallimning o’zi o’rgatayotgan fan maqsadini bilmasligi;
– tashqarida ham o’rnak bo’ladigan shaxsning yo’qligi;
– shahvatni qo’zg’atuvchi omillar;
– aloqa vositalari rivojlanib ketishi tufayli yomon do’stlarning ko’pligi;
– ta’lim-tarbiyaning zamon talablariga mos emasligi;
– tengdoshlaridan tashqi ko’rinishi bilan ajralib turishi;
– ortiqcha qo’pollik va qattiqqo’llik hamda o’rinli-o’rinsiz kaltaklayverish. Bu illatlar tufayli bolaning fe’li buziladi.
Bugun bu muammolar qarshisida chorasizdek turib qolmasligimiz yoki voqelikdan ko’z yumib olmasligimiz kerak. Uyimiz, ko’cha-ko’y, yashab turgan jamiyatimizdagi muhit, ta’lim-tarbiya muassasalari – bularning barchasi tarbiya omillaridir. Ammo hozir dunyoning har tomonidan yoshlarga maxsus yo’naltirilayotgan maqsadli “tarbiya uslublari” ham borligini unutmaylik. Zero, yaxshi bola ikki dunyo saodatiga vosita bo’luvchi sadaqai joriyamiz bo’ladi.
Joylangan vaqt: 2022-08-27 21:59:10