АНАЛИЗ ВА СИНТЕЗ (юн. analysis-ажратиш ва synthesis — бирлаштириш) — кишилар дунёни билиш жараёнида ишлатадиган, ўзаро чамбарчас боғланган текшириш усуллари. Анализ фикран ёки амалда нарса ва ҳодисани таркибий бўлакларга бўлиш, синтез эса мазкур бўлакларни фикран ёки амалда бир бутун қилиб бирлаштириш, нарсани яхлит ҳолда тадқиқ этишдир. Инсон атрофини ўраб турган ва хилма-хил хусусиятларга эга бўлган объектив борлиқ мураккаб ва шу билан бирга тайин нарса ҳамда ҳодисалардан ибо-рат. Уларни ўрганиш ва билиш учун таркибий қисмларга ажратиш, яъни анализ (таҳлил) этиш лозим. Лекин ушбу усул ёрдамидагина уларни тўла билиш мумкин эмас, бинобарин уни синтез билан тўлдириш зарур. Синтез анализ натижаларига таянган ҳолда нарса ёки ҳодисани бир бутун қилиб бирлаштиради. Анализ ва синтез ва с. ўзаро боғлиқ бўлиб, анализсиз синтез чуқур билим бермайди, айни вақтда синтез воситасида якунланмаган анализ ҳам етарли эмас. Анализ ва синтез ва с. қилиш фаолиятининг маркази — бош мия катта ярим шарларининг пўстидир, лекин мазкур фаолият ижтимоий и. ч. жараёнида ва асосидагина пайдо бўлади ва амалга оширилади. Фикрлаш жараёнида Анализ ва синтез ва с. абстракт (мавҳум) тушунчалар ёрдамида юзага келадиган ва абстракция, умумлаштириш ва ҳ. к. билан мустаҳкам боғланган мантиқий тафаккур усуллари сифатида намоён бўлади.