ЛАТЕКС

ЛАТЕКС (лот. latex — суюқлик, шира) — ўсимликларнинг сут-шираси. Сут найларидаги суюклик. Тиниқ, сутсимон оқ, сарғиш-қўнғир, сариқ ёки тўқ сариқ бўлиши мумкин. Мураккабгулдошлар, тутдошлар, сутламадошлар ва б. да Латекс куп. Латексда углеводлар, оқсиллар, гликозидлар, тузлар, эфир мойлари ва б. моддалар эриган ёки суспензияланган ҳолда бўлади. Смолалар, гутта, каучук, гуттаперчали дарахтлар, каучукли ўсимликлар Л. ининг асосий компонентларидир. Латекснинг таркиби дарахт ёши, иқлим шароити ва йил фаслига боғлиқ. Латексда каучук манфий зарядланган шарсимон, баъзан ноксимон доналар (глобулалар) шаклида бўлади. Уларнинг катталиги 0,1—6 мк. Янги олинган Латекс ишқорий хусусиятга эга; туриб қолса ёки унга кислота ва тузлар қўшилса, коагуляцияланади. Бунинг олдини олиш учун Латексга 0,50—0,75% аммиак қўшилади. Таркибидаги каучук микдорини ошириш учун Латекс центрифугаланиб, қуюлтирилади. Шунда каучук микдори 60—75% га етади. Синтетик Латекс сунъий каучук дисперсияси (қисми)нинг сувда эмульсион полимерланишидан ҳосил бўлади. Синтетик Латексда ҳам каучук глобулалар шаклида, лекин улар 0,1 мк дан кичик бўлади. Табиий Латексдан табиий каучук, синтетик Латексдан синтетик каучук олинади (яна қ. Каучук).