VAGNER (Vagner) Vilgelm Rixard (1813.22.5, Leypsig – 1883. 13.2, Venetsiya) — nemis kompozitori, dirijyor, musiqa yozuvchisi, opera islohot-chisi. Vyursburgda xormeyster (1833), Magdeburg, Kenigsberg, Riga, Drezden teatrlarining mu-siqa rahbari (1834-49). 1849-y. gi Drezden qoʻzgʻolonida qatnashga-ni uchun 13 y. ga surgun qilingan. Keyinchalik aso-san Shveysariya va Bavariya (Myunxen, Bayreyt) da yashab, ijod bilan shugʻul-langan, dirijyor sifatida koʻpgina Yevropa mamlakatlarida gastrolda boʻlgan. Bayreyt opera teatrini tashkil etgan (1876). Dastlabki asarlari («Parilar», 1834; «Gollandiyalik uchar», 1841; «Tangeyzer», 1845) da nemis romantik opera (K. M. Veber) anʼ-analarini davom ettirgan. «Loengrin» operasida (1848) yangi uslubga burilish namoyon boʻlgan. Keyingi asarlari («Tristan va Izolda», 1859; «Nibelung uzugi» tetralogiyasi, 1856—74; «Parsifal», 1882) da tugal ariya, ansambl, xor va balet sahnalaridan voz kechib, ular oʻrniga erkin shakldagi musiqiy monolog va dialoglarni kiritgan. Shuningdek, orkestrning musiqiy ifodaviyligiga alohida ahamiyat bergan, uning badiiy vazifalari doirasini kengaytirib, operadagi musiqiy dramatik keskinlikni kuchaytirgan. Vagnerning opera islohoti dunyo, xususan oʻzbek kompozitorlari ijodiga taʼsir qilgan.