VASXNIL

VASXNIL prezidenti (1929 — 35) S. I. Vavilovning akasi. V. Saratov un-ti prof. (1917). 1921-y. dan Petrograddagi Amaliy botanika va seleksiya boʻlimi mudiri, 1930-y. dan 1940-y. ning avg. tigacha Butunittifoq oʻsimlikshunoslik in-ti direktori. Vasxnil seleksiyaning hoz. zamon biologik asoslari toʻgʻrisidagi taʼlimotni, madaniy oʻsimliklarning kelib chikish markazlari, ularning geografik tarqalishi toʻgʻrisidagi taʼlimotni yaratdi, oʻsimliklarning yuqumli kasalliklarga immuniteta toʻgʻrisidagi taʼlimotni asosladi. Bir-biriga yakin turlar, turkumlar va hatto oilalarda irsiy oʻzgaruvchanlikning gomologik qatorlar qonunini ifodalab berdi. V. Yevropa, Osiyo, Afrika, Shim. Markaziy va Jan. Amerikadagi 60 ga yaqin mamlakatlar oʻsimlik resurslarini oʻrgandi, koʻpgina ilmiy ekspeditsiyalarga rahbarlik qildi va Oʻrta Osiyo oʻsimlik olamini batafsil tadqiq etdi. Oʻzbekistonda Vasxnil tashabbusi bilan sobiq Ittifoq oʻsimlikshunoslik in-ti (VIR) ning Oʻrta Osiyo tajriba st-yasi (1924; hoz. Oʻzbekistan oʻsimlikshunoslik i. t. in-ti) ochilgan. T. D. Lisenkoning gʻayriilmiy taʼlimotiga qarshi kurashda genetikani mardonavor himoya qilgan. Vasxnil ilmiy asarlari (350 ortiq) jahon biol. fani xazinasiga katta hissa boʻlib qoʻshiddi. Koʻpchilik mamlakatlar, jumladan, Angliya, Hindiston, Argentina akademiyalarining faxriy aʼzosi boʻlgan. 1940-y. avg. da qamoqqa olinib qatagʻon qilingan.

As: Izb. trudы, t. 1-5, M.-L., 1959-65; Izb. proizvedeniya, t. 1—2, L., 1967.

Ad.: Voyko Vasxnil, Vi lenskiy Ye. R., Nikolay Ivanovich Vavilov (stranisы jizni i deyatelnosti), M., 1987.