TOLA OPTIKASI

TOLA OPTIKASI — yorugʻlik va maʼlumotlarni optik diapazondagi nur oʻtkazgichlar (nur tolalari) da tarqalishini urganadigan optika boʻlimi. Tola optikasi 20-a. ning 50-y. larida vujudga kelib, 70-y. larning boshida spektrning koʻrinuvchi va infraqizil sohalarida soʻnish koeffitsiyenti 20 dBGʻkm dan kam boʻlgan kvars shishasi olinishi bilan jadal rivojlana boshlagan. Nur tola sindirish koʻrsatkichlari bir-biridan farq qiluvchi silindr shaklidagi shisha yoki plastik oʻzak va uni oʻrab turuvchi qobiqdan tashkil topgan. Oʻzakning sindirish koʻrsatkichi qobiqnikidan katta bulgani uchun, ular chegarasida yorugʻlikning toʻla ichki qaytish hodisasi yuz berib, uzak ichiga kiritilgan nur tashqariga chiqib ketmasdan nur tola ichida tarqaladi. Hyp tola oʻzagining diametri bir necha mikrondan yuzlab mikrongacha, qobiq qalinligi oʻnlab mikrondan yuzlab mikrongacha oʻzgarishi mumkin.

Tola optikasi sohasida olib borilgan tadqiqotlar nur tolalarning keng koʻlamda optik aloqada qoʻllanilishiga olib keldi. Hoz. kunda anʼanaviy simli aloqa kabellari oʻrnini axborot uzatish imkoniyatlari katta boʻlgan nur tolali kabellar egallamoqda. Atlantika va Tinch okeanlari suv ostidan oʻtkazilgan nur tolali aloqa kabellari Osiyo va Yevropa davlatlarini Amerika qitasi bilan bogʻlab turibdi.

Optik tasvir muayyan tartib bilan joylashtirilgan nur tolalar dastasi orqali uzatiladi. Dastadagi tolalar soni bir necha ming, hatto, millionlarni tashkil etib, dasta uchlariga maxsus ishlov beriladi. Nur tolalar dastasi tibbiyotda odam ichki aʼzolarini yoritish va kurishda (endoskop), tezkor kinoga olishda, yadro zarralarining yuqori tezlik (trek) larini qayd qilishda va b. sohalarda keng qoʻllaniladi.