КУЛЬТИВАТОР (лот. cultivo — ишлов бериш, чопиқ қилиш) — шудгорда тупроқ қатламини ағдармай юмшатиш, бегона ўтларни йўқотиш, чопиқ қиливадиган экинларнинг қатор ораларига ишлов бериш, ўсимликларни минерал ўғитлар билан озиқлантириш, ниҳолдарни яганалаш ва эгат очишга мўлжалланган қ. х. қуроли. Вазифасига кўра, ёппасига ишлайдиган, чопиқ қиладиган, озиклантиргич-К., муайян ишларни бажарадиган махсус Культиватор ларга; трак-торга қўшилишига кўра, тиркама ва ўрватма Культиватор ларга бўлинади. Ҳар қандай Культиватор рама, осиш механизми (ўрватма Культиватор учун) ёки тиркаш қурилмаси (тиралма Культиватор учун), иш органлари, иш органларининг ишлаш чуқурлигини ростлаш ва уларни кўтариш механизмлари, та-янч ғилдирақлардан иборат. Культиваторга унинг вазифасига қараб қуйидаги иш органлари ўрватилади (1расм). Культиваторнинг асо-сий иш органи панжа ҳисобланади. Ёппасига ишлайдиган Культиватор шудгорда бегона ўтларнинг илдизини қирқиш, экиш олдидан тупроқни 12 см гача чу-қурликда юмшатиш учун қўлланилади. Чопиқ қиладиган Культиватор қатор ораларини ишлаш, экинларни суғориш учун эгатларни очиш, қаторларга минерал ўғитлар солиш ишларига мўлжалланган. Культиватор озиқлантиргич экин қатор ораларини ишлаш (юмшатиш, ўтоқ қилиш ва б.) билан бирга ўсимликларнинг ўсиш даврида минерал-органик ўғитлар солишда қўлланилади. Махсус Культиваторга бегона ўтларнинг пояси, илдизи ва уруғларини ёнувчи газларнинг алангаси ҳамда иссиқлиги билан куйдириб йўқотадиган оловли Культиватор, тупроқ қатламини ағдармасдан чуқур юмшатадиган ётиқ кесувчи1-расм. Культиваторнинг иш органлари: а — бир ёклама ясси (ётиқ) кесувчи панжа; 6 — ясси кесувчи ўқ ёйсимон панжа; в — универсал ўқ ёйсимон панжа; г — юмшатувчи вайзасимон панжа; д — юмшатувчи искана-симон панжа; е — юмшатувчи айлантирма панжа; ж — окучник; з — сих (игва)ли диск.
Культиватор, шудгорни бегона ўтлардан холи қи-ладиган ўтоқ Культиватор, қатор оралари 4—10 м ли боғлар тупроғини 14—20 см чу-қур юмшатадиган боғбоп кенг камровли Культиватор, шудгорда тупроқнинг юза қат-ламини 10—15 см чуқурликда кесиб, ўзининг устки ғилофига уриб майдалаб юмшатадиган фрезали Культиватор, чопиқ қилинадиган экинларнинг қатор ораларини айланадиган фрезалар билан юмшатадиган фрезали чопиқ Культиватор ва б. киради.
Пахтачиликда КРХ-4, КРТ-4, КРХ3,6, КХУ-4А, КХО-3,6/4,2, КХО-5,4 ва б. культиватор-озиклантиргичлар ишлатилади. Ўзбекистонда «Ўзқишлоқхўжаликмаш-холдинг» компанияси ғўза ва бошқа қ. х. экинларига мўлжалланган Культиваторнинг бир неча модификациясини ишлаб чиқармоқда. КХУ-4А; КХО-3,6/4,2; КХО-5,4; КОВ-4 ва б. КХУ-4А модификацияси (2-расм) пахтачиликка мўлжалланган 4 қаторли универсал Культиватор бўлиб, экиннинг қатор ораларига ишлов беради, бегона ўтлардан тозалайди, тупроқни юм-шатади, жўяклар олади, қатор ораларига ўғит ташлаб кетади. Бу К. дан ғўзадан ташқари каноп, маккажўхори ва б. узун пояли экинларни ўғитлашда ҳам фойдаланиш мумкин. Культиваторга ПРХ-4 ро-тацион иш органи бўлган мослама ўрватиб 60 ва 90 см қатор оралиғида экилган гўзаларга тасма усулда ишлов бериш мумкин. Мослама каторга яқин ерни юмшатади. Бундай Культиватор 40 — 70 кВт қувватли тракторларга агре-гатланади. КХО-3,6/4,2 ва КХО-5,4 модификациядагилари ғўза, маккажўхори, помидор, пиёз, сабзи, турп, картошка ва б. экинларнинг ўсиш даврида бир йўла 6 қатор ораларига ишлов беради (ўтоқ қилади, тупроқни юмшатади, эгат очади, қатор ораларига ўғит солади). Бундай Культиватор 70— 100 кВт кувватли тракторларга агрегатланади. пиёз, сабзи, турп, картошка ва б. сабзавот экинларини ўсиш даврида қатор ораларини ўтоқ қилади, ерини юмшатади, эгат очади, ўғит солади.
Бундай Культиватор 40—70кВт кувватли тракторга агрегатланади.