Manbalarda kelishicha, Abdulloh ibn Muborak boy-badavlat bo‘lib, uning jami mol-mulki to‘rt yuz ming dinor qiymatidan osharkan. Yillik daromadi esa yuz ming dinorga to‘g‘ri kelar ekan. Uning otasi bor-yo‘g‘i bir bog‘bon bo‘lib, bu boylik undan qolmagan. Buncha katta davlatni o‘z mehnatiyu sa’y-harakatlari tufayli qo‘lga kiritgan.

Ibn Muborak uni o‘zidan keyingi avlodlariga meros qilib qoldirish, sandiqlarga taxlab qo‘yish, qimmatbaho uy anjomlari va bebaho tuhfalar sotib olishga sarflash uchun to‘plamagan. Aqlli, diyonatli, zuhdu taqvoga tayangan, sermulohaza, oxiratni o‘ylab ish tutadigan bu ulug‘ inson maqsadi molu dunyosini Alloh roziligi yo‘lida, xayriya ishlari va ezgu maqsadlarga sarflash bo‘lgan. Zikr etilganidek, har yili yuz ming dirham pulini ibodat, zuhd va ilm ahliga sarflar edi. Mablag‘ning hammasi uning tijoratdan olgan foydasidan emas, balki aksar hollarda yiqqan sarmoyasi hisobidan bo‘lgan. Binobarin, tijorat qilishdan va uning daromadidan ko‘zlagan maqsadi faqiru fuqarolarga, olimu ulamolarga, zohidu obidlarga xayriya tariqasida sarflash edi. Ayni shu maqsadda u tinmay ishlardi, uzoq yurtlarga tijorat safarlarini amalga oshirardi.

Abdulloh ibn Muborak bir kuni Fuzayl ibn Iyozga: “Sen va ashoblaring bo‘lmaganida men tijorat bilan shug‘ullanmasdim”, degan edi. Mana shu tariqa u zoti sharifning mehnati, tijoratidan ko‘zlagan maqsadi faqat sadaqa, xayr-ehsonu muruvvat ko‘rsatish edi. Chunki bu xayrli ishda insoniy oliy maqom va dunyoyu oxiratda ezguligi ulug‘ ishlarni ko‘rardi. Hatto uning huzuriga bedavo dardga mubtalo bo‘lgan bemor yordam so‘rab kelsa, unga to‘g‘ri yo‘l ko‘rsatib, sadaqai joriya qilardiki, ko‘pincha u bemor shifo topib ketardi.

Ali ibn Hasan ibn Shaqiq bunday degan: «Bir odam Ibn Muborakdan bunday deb so‘raganini eshitgan edim: “Ey Abu Abdurrahmon, bundan yetti yil muqaddam tizzamga qonab turadigan bir yara chiqqan edi, uni tuzataman deb qilmagan dori-darmonim ham, bormagan tabibim ham qolmadi, biroq bulardan hech bir naf ko‘rmadim”. Shunda Ibn Muborak unga: “Tevarak-atrofni aylanib ko‘rib, odamlar suvga ehtiyoj sezgan bir suvsiz joyni topda, o‘sha joyda bir quduq qazi. Aminman, o‘sha joyda suv otilib chiqadigan bir buloq paydo bo‘ladi va yarangdan qon oqishi ham to‘xtaydi”, dedi. Shunda boyagi odam uning aytganini qilgan edi, yarasi bitib, tuzalib ketdi» (Bayhaqiy rivoyati).

Ibn Muborakning o‘zi hatto jazirama issiq kunlarida ham ro‘zador bo‘lar, muhtoj odamlarni eng yaxshi taomi bilan boqar edi. Hech qachon bir o‘zi ovqatlanmay, taomini albatta biror mehmon bilan baham ko‘rardi. Bu xususda Hasan: “Men Ibn Muborakning Xurosondan to Bag‘dodgacha qilgan safarida hamrohlik qilgandim, lekin shu safar davomida biror marta ham uning yolg‘iz o‘zi oqatlanganini ko‘rmadim”, deb hikoya qilgan. U xurmo xarid qilardida, uni miskinu bechoralarga ulashib: “Kim mening xurmolarimdan yesa, har bir yegan xurmosi uchun bir dirham mukofot oladi”, derdi, keyin yeyilgan xurmo danaklarini sanab, xar bir danakka bir dirhamdan tarqatardi.

Yana u: “Och kishiga berilgan bir burda luqma (non, taom), mening nazarimda, masjid qurganimdan ham afzaldir, garchand u masjidni bir o‘zim quradigan bo‘lsam ham”, der edi.

Ibn Muborakning tijorat va foydadan ko‘zlagan maqsadi mana shu g‘oyaga qaratilgan edi. Ayni shu yo‘lda u mol-dunyo to‘pladi. Alloh taolo davlatini barakali qildi, uning kamayib qolishidan hech bir xavotirsiz xayr-ehson yo‘liga sarfladi. Allomaning aql bovar qilmaydigan, afsonaviy darajadagi saxovati va oliyhimmatligi haqida el-yurt orasida hikoyalar tarqalgan. Ulardan ba’zilari ustida to‘xtalamiz.

Ibn Muborak bir marta Alloh yo‘lida ezgu ishlar qilish niyatida Bag‘doddan Masusaga, ya’ni Rum (Kichik Osiyo)ning bir chegarasi hisoblanadigan joyga boradi. Uning hamrohlari o‘zlarini dinu diyonatni mustahkamlash yo‘lida yaxshi amallarga ixtiyoriy baxshida etgan so‘fiylar edi. Ibn Muborak ularga: “Ey g‘ulom, tog‘orani bu yoqqa keltir”, dedi, so‘ngra tog‘ora ustiga dastro‘molini yozdi-da: “Har biringiz yonidagi bor pulini tog‘oraga tashlasin”, dedi. Natijada ulardan biri o‘n dirham, boshqa birlari yigirma dirhamdan bor pulini tashlashdi. Shunda Ibn Muborak al-Masusaga yetgunlariga qadar ularga xayr-ehson qilib, barcha xarajatlarini o‘zi ko‘tardi. Manzilga yetganlaridan keyin ularga: “Bu yerlar chegara joyi, endi qolgan pullarimizni o‘zaro bo‘lishib olamiz”, dedi va har bir odamga yigirma dinordan ehson qila boshladi. Shunda ba’zilar: “Ey Abu Abdurrahmon! Axir men yigirma dirham bermagan edimku?” deyishsa, ul zot: “Alloh taolo din yo‘lida yaxshi amallarga bel bog‘lagan insonlarning mol-dunyosini barakali qilishini bilmaysizlarmi?” deb javob qilar edi.

Bir yili Ibn Muborak haj ibodatini azmu qaror qildi va marvlik ashoblarga: “Sizlardan kim bu yil hajga borishni niyat qilgan bo‘lsa, o‘zi bilan olmoqchi mablag‘ini menga keltirib topshirsin, u kishi uchun xarajatni men to‘layman”, dedi. Keyin ularning pullarini yig‘ib oldida, pul solingan har bir xalta ustiga egasining ismini yozib, maxsus bir sandiqqa solib, qulflab qo‘ydi. So‘ngra hammaga yetarli ot-ulovlarni yollab, ular bilan birgalikda Marvdan Bag‘dod tomon safarga chiqdi. Safardagi zaruriy xarajatlar masalasimi, ot-ulov yoki ziyoratga otlanganlarning o‘zaro munosabatidagi odob-axloqiyu ular uchun qulayliklar masalasimi – barchasi har jihatdan to‘kis ado etildi. Ibn Muborak ularni eng mazali taomlar, shirin holvalar bilan ovqatlantirib, barcha xarajatlarini to‘lar edi. So‘ngra o‘sha muloyimligi, muruvvati va xushnudligi bilan Bag‘doddan chiqib Madinai munavvaraga yetib kelgunlarigacha ular bilan birga bo‘ldilar. Yetib kelishgach, hamrohlarining har biridan oila a’zolari Rasulullohning (sollallohu alayhi va sallam) shaharlaridan qanday qimmatbaho sovg‘alar olib kelishni buyurishganini so‘radi. Ular: “Falon va falon narsalarni aytgan edilar”, deb javob qildilar. Ibn Muborak har birining ahli oilasi buyurgan narsalarni sotib olib, ularga ulashdi. Shundan so‘ng u ziyoratchilar bilan Makka tomon yo‘l oldi. U yerda haj ibodati arkonlarini ado etib bo‘lgach, hamrohlaridan: “Ahli ayolingiz Makka tomonlaridan nimalarni xarid qilishni buyurganlar?” deb so‘radi. Ular: “Falon va falon narsalarni buyurganlar” deyishgach, o‘sha narsalarni xarid qilib olib berdi. So‘ngra ziyoratchilar Makkadan chiqib, o‘z yurtlari tomon ravona bo‘ldilar. Ibn Muborak safar nihoyasigacha ularga shunday hamrohlik qildi.

Ziyoratchilar o‘z yurtlariga kelib, uylarining ko‘rimsiz, eskirgan joylari suvalib tartibga solingan, ta’mirlangan, devorlari oqlangan, eshiklari bo‘yalgan holda ko‘rib, hayron bo‘lishdi. Uch kun o‘tgach, Ibn Muborak bir ziyofat uyushtirib, hammalarini mehmon qildi. Ovqatlanib bo‘lishgach, ularga yangi kiyimlar ulashib, yanada xursand qildi. Shundan keyin ziyoratga borganlarning pullari qo‘yilgan sandiqni ochib, undagi xaltachalarni chiqarib, yozilgan ismlariga qarab egalariga tarqatdi. Mehmonlar o‘z mablag‘larini bekamu ko‘st olishib, Ibn Muborakka tashakkur va minnatdorliklar izhor qilib, uyuylariga tarqalishdi.

Muslim.uz