Osmon yiroq, yer qattiq.

Maqol

Sotiboldining xotini ogʻrib qoldi. Sotiboldi kasalni oʻqitdi – boʻlmadi, tabibga koʻrsatdi. Tabib qon oldi. Betobning koʻzi tinib, boshi aylanadigan boʻlib qoldi. Baxshi oʻqidi. Allaqanday bir xotin kelib tolning xipchini bilan savaladi, tovuq soʻyib qonladi… Bularning hammasi, albatta, pul bilan boʻladi. Bunday vaqtlarda yoʻgʻon choʻziladi, ingichka uziladi.

Shaharda bitta doktorxona bor. Bu doktorxona toʻgʻrisida Sotiboldining bilgani shu: salqin, tinch parkda, daraxtlar ichiga koʻmilgan baland va chiroyli oq imorat; shisha qabzali kul rang eshigida qoʻngʻiroq tugmasi bor. Chigit poʻchoq va kunjara bilan savdo qiladigan xoʻjayini Abdugʻaniboy omborda qulab ketgan qoplar ostida qolib oʻladigan boʻlganida bu doktorxonaga bormay Simga[1] ketgan edi. Doktorxona deganda Sotiboldining koʻz oldiga izvosh va oq podshoning surati solingan 25 soʻmlik pul kelar edi.

Bemor ogʻirlashdi. Sotiboldi xoʻjayinining oldiga arzga bordi, ammo bu borishdan muddaosi nima ekanini aniq bilmas edi. Abdugʻaniboy uning soʻzini eshitib koʻp afsuslandi, qoʻlidan kelsa hozir uning xotinini oyoqqa bostirib berishga tayyor ekanini bildirdi, keyin soʻradi:

– Devonai Bahovaddinga hech narsa koʻtardingmi? Gʻavsul aʼzamga-chi?

Sotiboldi ketdi. Bemorning oldidan jilmaslik va shu bilan birga tirikchilik uchun xonaki bir kasb qilishga majbur boʻldi – har xil savatchalar toʻqishni oʻrgandi. U ertadan-kechgacha oftobshuvoqda gavronlar ichiga koʻmilib savat toʻqiydi.

Toʻrt yashar qizchasi qoʻliga roʻmolcha olib, onasining yuzini karaxt, nimjon, xira pashshalardan qoʻriydi; baʼzan, qoʻlida roʻmolcha, mukka tushib uxlab qoladi. Hammayoq jim. Faqat pashsha gʻingʻillaydi, bemor inqillaydi; har zamon yaqin-yiroqdan gadoy tovushi eshitiladi: “Hey doʻst, shaydullo banomi ollo, sadaqa raddi balo, baqavli rasuli xudo…”

Bir kechasi bemor juda azob tortdi. U har ingraganda Sotiboldi chakkasiga burov solingan kishiday talvasaga tushar edi. Qoʻshnisi bir kampirni chaqirdi. Kampir bemorning toʻzigan sochlarini tuzatdi, u yoq-bu yogʻini siladi, soʻngra… oʻtirib yigʻladi.

– Begunoh goʻdakning saharda qilgan duosi ijobat boʻladi, uygʻoting qizingizni! – dedi.

Bola anchagacha uyqu gʻashligi bilan yigʻladi, keyin ota-sining gʻazabidan, onasining ahvolidan qoʻrqib, kampir oʻrgatgancha duo qildi:

– Xudoyo ayamdi daydiga davo beygin…

Bemor kundan-kun battar, oxiri oʻsal boʻldi. “Koʻngilga armon boʻlmasin” deb “chilyosin” ham qildirishga toʻgʻri keldi. Sotiboldi toʻqigan savatchalarini ulgurji oladigan baqqoldan yigirma tanga qarz koʻtardi. “Chilyosin”dan bemor tetik chiqqanday boʻldi; shu kechasi hatto koʻzini ochib, qizchasini yoniga tortdi va pichirladi:

– Xudo qizimning saharlari qilgan duosini dargohiga qabul qildi. Dadasi, endi tuzukman, qizimni saharlari uygʻotmang.

Yana koʻzini yumdi, shu yumganicha qaytib ochmadi – saharga borib uzildi. Sotiboldi qizchasini oʻlik yonidan olib, boshqa yoqqa yotqizayotganda qizcha uygʻondi va koʻzini ochmasdan odatdagicha duo qildi:

– Xudoyo ayamdi daydiga davo beygin…

1936