Tizza og’rig’i har doim ham kasallik alomati emas. Misol uchun, bo’g’imlardagi noqulay his-tuyg’ular va og’riqlar ko’pincha o’smirlarni bezovta qiladi. Bu yoshda bolalar yuqori darajada tez o’sadi va qon tomirlarining rivojlanishi suyaklarning o’sishidan orqada qoladi. Natijada, qon tomir og’rig’i yuzaga keladi.
Sog’lom odamda tizzadagi og’riqning yana bir sababi tizzaning oddiy jismoniy zo’riqishi bo’lishi mumkin. Bu ko’pincha sportchilarda kuzatiladi. Haddan tashqari yuk tufayli tizza to’qimalari ta’sirlanadi va og’riqlar yuzaga keladi. Bu zo’riqsishni kamaytirish vaqti kelganligini bildiruvchi belgidir. Bunday belgini e’tiborsiz qoldiradigan va tizzaga tushadigan yukni kamaytirmaydiganlarda jiddiy davolashni talab qiladigan surunkali kasalliklar rivojlanish xavfi bilan kuchayadi.
Hatto bir oz tizza jarohati uning yumshoq to’qimalariga qon ketishi, shish va og’riq keltirib chiqarishi mumkin. Bular harakatga to’sqinlik qilishi va ko’p noqulayliklarni keltirib chiqarishi mumkin.
Bir necha kundan keyin og’riq pasaya borsa, oyoqlarni egib-yozganda og’riq kuchaymasa, tizzani paypaslab ko’rganda og’riq sezilmasa, ehtimol bir-ikki kundan keyin tizza jarohati butunlay tuzalib, og’riqlar yo’qoladi. Ammo jarohatlangan joydagi og’riq atrofga o’ta boshlasa, tana harorati ko’tarilsa shifokorga murojaat qilish kerak. Chunki bunday hollarda jiddiy shikastlanish, masalan, tizza kosachasining siljishi haqida gap ketishi mumkin.
Meniskopatiya meniskning har qanday jarohatini anglatadi (ezilishi, uzilishi). Bu juda ko’p kuzatiladigan jarohat bo’lib, xavf guruhida nafaqat sportchilar va ekstremallar, balki oddiy hayot tarzini olib boruvchi insonlar ham mavjud. Meniskopatiyaning eng birinchi belgisi bu o’ziga xos ovoz eshitilishi bo’lib, birdan kuchli og’riq yuzaga keladi va oyoqlarning harakatchanligi bir muddatga yo’qoladi.
Bo’g’imlarning shikastlanishi (to’liq yoki qisman) har doim o’tkir va chidab bo’lmas og’riqlarga olib keladi. Ko’pincha bo’g’imlarning yorilishi suyak sinishi bilan kechadi. Bunday shikastlanishning sababi — oyoqning oddiy qayirilib ketishi, muvaffaqiyatsiz sakrash yoki avariya bo’lishi mumkin. Har qanday holatda ham bu og’riq, shish va oyoqning noodatiy qiyshayib qolishi bilan kechadi.
Ushbu patologiya keng tarqalmagan va kelajakda yuqori takorlanish xavfi bilan tavsiflanadi. Ushbu holat bolalarda kuzatilganda, ular uchun tizza bo’g’imi qiyshayishlari (tashqi ko’rikda kichik boldirning X-simon chekinishi) va oyoqlar vazifasining buzilishi yuzaga kelishi mumkin.
Tendonit yohud tog’ayning yallig’lanishi bo’g’imlardagi og’riq va uning harakatchanligini cheklash orqali namoyon bo’ladi. Ushbu alomatlar uzoq vaqt davomida saqlanib turadi va juda qat’iy tabiatlidir. Og’riqli soha tekshirilganda, yallig’langan to’gayning og’rig’i ortadi. Kasallikning sabablari juda xilma-xildir:
Bursit — oyoq bo’g’im xaltasida suyuqlik yig’ilishidir, buning natijasida bo’g’imlarning sezilari darajada kattalashishi va butun oyoq bo’ylab, tovongacha tarqaladigan og’riq yuzaga keladi. Bursit o’tkir va surunkali shaklda kechadi.
Kasallikning o’tkir shakllari kuchli va o’tkir, tugamaydigan og’riq, teri qizarishi va oyoq harakatlanishning cheklanishi bilan tavsiflanadi. Bunday holda, shish aniq chegarali bo’ladi va paypaslab ko’rilganda to’plangan suyuqlik yaxshi seziladi. Surunkali bursitda esa bo’g’im xaltasining qalinlashuvi yuz beradi, bu esa tizza bo’g’imining deformatsiyalanuviga olib keladi.
Bursitning eng ko’p uchraydigan sabablari quyidagilardan iborat:
Bu tizza bo’g’imining bir yallig’lanishli kasalligi bo’lib, yallig’lanish sohasidagi haroratning ortishi, kuchli o’griq, harakatlanganda ham, tinch holatda ham doimiy og’riq mavjudligi bilan namoyon bo’ladi. Artrit rivojlanishining umumiy sabablari orasida tizzaga infektsiyalar tushishi, irsiyat, jismoniy faoliyatning kamligi, beqaror ovqatlanishlar mavjud.
Ushbu kasallikda yallig’lanish jarayoni nafaqat tizza bo’g’imlariga, balki atrofidagi tog’aylarga, boshqa bo’g’imlarga va hatto ko’zlarga ham ta’sir qiladi. Reaktiv artritni ko’pincha siydik-tanosil yuqumli kasalliklari (gonoreya, ureoplazma, xlamidioz) yoki ichak kasalliklari (salmonellyoz, dizenteriya) keltirib chiqaradi.
Sinovit — bo’g’im ichki qavatini qoplab turuvchi sinovial pardaning yallig’lanish jarayoni. Sinovit rivojlanishi sabablariga shikastlanishlar, autoimmun jarayonlar, modda almashinuvi buzilishlar kiradi. Kasallik aseptik xarakterga ega (ya’ni sinovitda infektsiya yo’q), lekin sinovial suyuqlikka infektsiya tushgan hollarda yiring paydo bo’ladi va u yiringli sinovit dev ataladi. Bu kasallik o’tmas og’riq va ichkaridan yorib yuborilgan noxush tuyg’ular bilan birga keladi.
Suyaklarning tuzilishidagi o’zgarishlar bilan kechadigan jiddiy kasallik. Natijada, suyak to’qimasi juda nozik va zaif bo’lib qoladi, kishi tez-tez suyak sinishlaridan aziyat chekadi. Tizzadagi og’riq (kechki umurtqa og’riqlar bilan birga) osteoporozning birinchi belgisi hisoblanadi.
Suyak to’qimasida bu yiringli-nekrotik jarayonning sababchisi bakteriyalardir. Kasallikning boshidanoq bemor hatto o’ta kuchli, chidab bo’las og’ir sezadi bu og’riq kuchayadi. Bu xarakterli alomatlar bilan bir qatorda boshqa belgilar ham kuzatiladi: zaiflik, isitma. Kasal tizzalar shishadi, uning ustidagi teri qizarib qoladi.
Bu jiddiy kasallik suyakning erishi bilan boshlanadi. Jarayon asta-sekin o’sib boradi va boshqa yangi hududlarni qamrab oladi. Suyak tuberkulyozi yiringli oqma yoki tashqi ochiqlik bilan paydo bo’ladi.
Tizza og’rig’iga e’tibor bermaslik juda xavflidir. U nima sababdan kelib chiqqani ma’lum emas — ehtimol kasallikning dastlabki bosqichlaridir, ularni vaqtida davolash esa samarali. Shuning uchun dastlabki bezovtalik belgilarda shifokorga murojaat qilish maqsadga muvofiqdir. Qaysi shifokorga? Hammasi vaziyatga bog’liq. Tizza jarohatlangan bo’lsa, jarroh yoki travmatolog maslahati kerak. Aks holda terapevtga tashrif buyurishingiz kerak, u esa keyingi tadqiqot yo’nalishini aniqlaydi. Ko’pincha bemorlar ortoped, nevrolog, osteopat yoki revmatolog mutahassisi huzuriga yuboriladi.
To’g’ri tashxis qo’yish uchun quyidagi tadqiqot usullari talab qilinishi mumkin:
Tizza og’irganda terapevtik chora-tadbirlarog’riqni keltirib chiqarayotgan sabablarga bog’liq. Yuqorida aytib o’tilganidek, tizzadagi og’riqqa bir qator kasalliklar va sharoitlar ta’sir ko’rsatadi, shuning uchun ko’p, shuning uchun muammoni uy sharoitida o’zboshimchalik bilan davolash samarasiz va hatto xavfli bo’lishi mumkin. Aniq tashxis qo’yish va davolash faqat vakolatli mutaxassis tomonidan amalga oshiriladi, va quyidagi holatlar kuzatilganda shifokorga tashirfni kechga qoldirmagan ma’qul:
Har bir holda tashxislash va davolash ro’yxati alohida-alohida tanlangan bo’ladi.
Shunday qilib, tizzadagi og’riqni keltirib chiqaradigan omilga qarab, shifokor bemorni davolashda quyidagi chora-tadbirlar va tavsiyalardan foydalanish mumkin:
O’ta og’ir hollarda bemorlar ko’rikdan o’tish va davolanish uchun kasalxonaga joylashtiriladi.