O’zbekiston mustaqillikka erishgach, ajdodlarimizdan qolgan madaniy tarixiy merosga e’tibor kuchaydi, tarixiy yodgorliklar davlat nazorati ostiga olindi. Istiqlol yillarida Buxoro, Samarqand, Termiz, Xiva, Toshkent. Qo’qon. Shahrisabz kabi shaharlarda ulug’ ajdodlarimizning yuksak iste’dodi bilan bunyod etilgan obidalar o’zining haqiqiy qadr-qimmatini topdi, ularni ta’mirlash va asl qiyofasini tiklash davlatimiz siyosatining ustuvor yo’nalishlaridan biriga aylandi.

Toptalgan tariximiz, qutlug’ qadamjolar, hatto nomlari ham unutilayozgan obidalar ta’mirlandi, qayta tiklandi. Imom al Buxoriy, Imom at-Termiziy, Abu Mansur al-Moturudiy, Ahmad al-Farg’oniy, Burhoniddin al-Marg’inoniy, Mahmud az-Zamaxshariy kabi ulug’ allomalarimizning sha’nlariga munosib yodgorlik majmualar yaratildi. Toshkent, Samarqand va Shahrisabzda Sohibqiron Amir Temur, Toshkentda Mirzo Ulug’bek, Alisher Navoiy, Urganchda Jaloliddin Manguberdi, Termizda Alpomish haykallari qad ko’tardi.

Bugungi kunda mamlakatimizda etti mingdan ortiq yodgorlik, shu jumladan, 2500 ta me’moriy obida, 2700 tadan ortiq monumental san’at asari davlat muhofazasiga olingan. 1991 yildan Xivadagi Ichonqal’a qo’riqxonasidagi, 1993 yildan Buxoro shahri markazidagi, 2000 yildan Shahrisabz shahri markazidagi yodgorliklar Yuneskoning “Umumjahon madaniy merosi” ro’yxatiga kiritildi.

Mustaqillik yillarida qayta tiklangan muqaddas qadamjolardan biri bo’lgan Oqmasjid Navoiy viloyati Xatirchi tumanida joylashgan. Bu masjidni ulug’ zotlardan biri Sayyid ota bunyod etganlar. Qariyalarning aytishiga ko’ra, 1380-1390 yillarda bunyod etilgan Oqmasjid istiqlol davrida xalqimizning muqaddas ziyoratgohiga aylanib, yaxshilik va ezgulikka, tinchlik va osoyishtalikka. O’zaro ahil va hamjihat bo’lishga xizmat qilmoqda.

>Masjid 1920 yillargacha musulmonlarning eng sevimli maskaniga aylangan. Bu masjidda Buxoro madrasalarini tamomlab kelgan mudarrislar, ulamolar dars berganlar, namozxonlarga shariat va tariqat yo’llaridan sabok berganlar, ularni halollik va poklikka, tinchlik va osoyishtalikka da’vat etganlar. Birok, o’sha mustabid sovet tuzumi boshlangandan keyin mullalar, namozxonlar qatagon kilindi. Masjidlar yopib qo’yildi. Biri «quloq», biri «Xalq dushmani», biri «Ruxoniy», biri «Bosmachi», deb ayblangan xalqimiz masjidlarga borishdan uzoqlashdilar. Urush yillarida esa boshqa masjidlar kabi Oqmasjid xam omborxonaga aylantirildi. Sayyid ota qabrlari xam, masjid xam qarovsiz qolib, ko’rimsiz bir joyga aylanib qolgan edi. 1980 yillar atrofida xam namozxonlar kommunistik mafkura siyosatchilaridan qo’rqa-pisa masjidga kelib-ketar edilar. 1981 yil 1 sentyabrda tuman markazidagi Shayx Gadoy Selkin masjidining faoliyat ko’rsatishiga ruxsat berildi. Shu jumladan, Oqmasjidga xam.

Shundan so’ng din peshvolari, namozxonlar hashar uyushtirib, darhol obodonlashtrish ishlarini boshlab yuborishdi. 2003 yil 5 sentyabr kuni Oqmasjidning ochilish marosimi bo’lib o’tdi. Masjid yana faoliyat yurita boshladi.

Bugungi kunda Xatirchi tumanini o’zining mahobatli ko’rinishi bilan bezab turgan bu masjid kishilarni ezgulikka chorlab, namozxonlarga sharoit yaratib bermoqda.

O’tmishimizni avaylash, tarixiy obidalarni e’zozlash, asori-atiqalarni, qolaversa, xalqimizning buyuk o’tmishi, yashayotgan ijtimoiy hayoti va kelajagi bilan bevosita bog’liqdir. Bu xususiyatlar millatimiz va xalqimizning milliy qadriyati bo’lib, azaldan ularning qon-qoniga singib ketgan.

O’ZBEKISTON OBIDALARIDAGI DURDONA BITIKLAR

Mamlakatimiz hududida mavjud bo’lgan to’rt mingdan ziyod moddiy-ma’naviy obida umumjahon merosining noyob namunasi sifatida YUNESKO ro’yhatiga kiritilgan.
Ajdodlarimiz tafakkuri va dahosi bilan yaratilgan eng qadimgi toshyozuv va bitiklar, xalq og’zaki ijodidan tortib, bugungi kunda kutubxonalarimiz xazinasida saqlanayotgan mimg-minglab qo’lyozmalargacha bizning buyuk ma’naviy boyligimizdir. Bunchalik katta me’rosga ega bo’lgan xalq dunyoda kamdan-kam topiladi.

O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov

O`zbekistondagi tarixiy obidalar ro`yhati

Agar kimda-kim bizning qudratimizga shubxa qilsa, biz qurgan binolarga boqsin.

I. Toshkent:

1. Shayx Zayniddin buva maqbarasi.

2. Shayx Xovandi Taxur maqbarasi.

3. Yunusxon maqbarasi.

4. Muhammad Qaffol Shoshiy maqbarasi.

5. Baroqxon madrasasi.

6. Ko’kaldosh madrasasi.

7. Xo’ja Alambardor maqbarasi.

8. Tillo Shayx masjidi.

9. O’zbekiston musulmonlari idorasi kutubxonasi.

10. Xo’ja Ahror Valiy masjidi.

II. Buxoro:

1. Ismoil Samoniy maqbarasi.

2. Minorai Kalon.

3. Mag’oki Attori masjidi.

4. Vobkent minorasi.

5. Namozgoh masjidi.

6. Chashmai Ayyub maqbarasi.

7. Bo’yonqulixon maqbarasi.

8. Ulug’bek maqbarasi.

9. Bahouddin Naqshband majmuasi.

10. Mir Arab madrasasi.

11. Qo’shmadrasa majmuasi.

12. Baland masjidi.

13. Chor Bakr me’moriy majmuasi.

14. Xo’ja Zayniddin masjidi.

15. Ko’kaldosh madrasasi.

16. Nodir Devonbegi xonaqohi.

17. Abdulazizxon madrasasi.

III. Samarqand:

1. Shohizinda maqbaralar majmuasi.

2. Xoja Abdu Darun maqbarasi.

3. Bibixonim masjidi.

4. Go’ri Amir maqbarasi.

5. Xo’ja Ahror Valiy majmuasi.

6. Ulug’bek madrasasi.

7. Ruhobod maqbarasi.

8. Xo’ja Abdu Berun majmuasi.

9. Sherdor madrasasi.

10. Tillaqori madrasasi.

11. Hazrati Xizr masjidi.

12. Imom al-Maturidiy maqbarasi.

13. Imom al-Buxoriy yodgorlik majmuasi.

14. Imom ad-Doramiy maqbarasi.

IV.Xiva:

1. Juma masjidi.

2. Shayx Muxtor Valiy maqbarasi.

3. Said Alouddin maqbarasi.

4. Sherg’ozixon madrasasi.

5. Pahlavon Mahmud maqbarasi va majmuasi.

6. Said Magrumjon maqbarasi.

7. Olloqulixon madrasasi.

8. Muhammad Aminxon madrasasi.

9. Muhammad Rahimxon madrasasi.

10. Islomxo’ja madrasasi va minorasi.

V. Surxondaryo:

1. Hakim at-Termiziy yodgorlik majmuasi.

2. Sulton Saodat majmuasi.

3. Abu Iso at-Termiziy maqbarasi.

4. Jarqo’rg’on minorasi.

VI. Navoiy:

1. Mirsaid Bahrom maqbarasi.

2. Qosim Shayx Azizxon maqbarasi.

VII. Qoraqalpog’iston;

1. Narinjonbobo maqbarasi.

2. Sulton Uvays bobo maqbarasi.

VIII. Namangan:

1. Xo’ja Amin maqbarasi.

2. Mullo Bozor Oxund maqbarasi.

3. Mulla Qirg’iz madrasasi

IX. Qashqadaryo:

1. Langar ota majmuasi.

2. Husam ota majmuasi.

X.Farg’ona:

1. Ahmad al-Farg’oniy majmuasi.

2. Burxoniddin Marg’inoniy maqbarasi.

XI. Xorazm:

1. Mahmud az-Zamaxshariy ziyoratgohi.

XII. Toshkent viloyati:

1. Zangi ota yodgorlik majmuasi.

2. Anbarbibi maqbarasi.

XIII. Buxoro viloyati:

1. Abduxoliq G’ijduvoniy maqbarasi.

XIV. Xorazm viloyati:

1. Yusuf Hamadoniy maqbarasi.

XV. Qashqadaryo viloyati:

1. Xo’ja Jarroh yodgorlik majmuasi.

2. Oqsaroy.

3. Hazrati Imom maqbarasi.

4. Gumbazi Sayyidon maqbarasi.

5. Shayx Shamsiddin Kulol maqbarasi.

Muallif: Muhammad ibn Axmad al-Beruniy o’rta maxsus islom bilim yurti mudir o’rinbosari

M.Azimov

tarix.uz