I. Umumiy qoidalar (1-8-moddalar)

II. Ta’lim tizimi va turlari (9-19-moddalar)

III. Ta’lim jarayoni qatnashchilarini ijtimoiy himoya qilish (20-24-moddalar)

IV. Ta’lim tizimini boshqarish (25-29-moddalar)

V. Yakunlovchi xulosalar (30-34-moddalar)

I. UMUMIY QOIDALAR

1-modda. Ushbu Qonunning maqsadi

2-modda. Ta’lim to’g`risidagi qonun hujjatlari

3-modda. Ta’lim sohasidagi davlat siyosatining asosiy prinsiplari

4-modda. Bilim olish huquqi

5-modda. Pedagogik faoliyat bilan shug`ullanish huquqi

6-modda. Ta’lim muassasasining huquqiy maqomi

7-modda. Davlat ta’lim standartlari

8-modda. Ta’lim berish tili

Ushbu Qonun fuqarolarga ta’lim, tarbiya berish, kasb-hunar o’rgatishning huquqiy asoslarini belgilaydi xamda xar kimning bilim olishdan iborat konstitutsiyaviy huquqini ta’minlashga qaratilgan.

2-modda. Ta’lim to’g`risidagi qonun hujjatlari

Ta’lim to’g`risidagi qonun hujjatlari ushbu Qonundan xamda boshqa qonun hujjatlaridan iborat.

Qoraqalpog`iston Respublikasida ta’lim sohasidagi munosabatlar Qoraqalpog`iston Respublikasining qonun hujjatlari bilan xam tartibga solinadi.

Agar O’zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomasida ta’lim to’g`risidagi qonun hujjatlaridagidan o’zgacha qoidalar belgilangan bo’lsa, xalqaro shartnoma qoidalari qo’llaniladi.

Ta’lim O’zbekiston Respublikasi ijtimoiy taraqqiyoti sohasida ustuvor deb e’lon qilinadi.

Ta’lim sohasidagi davlat siyosatining asosiy prinsiplari quyidagilardan iborat:

4-modda. Bilim olish huquqi

Jinsi, tili, yoshi, irqiy, milliy mansubligi, e’tiqodi, dinga munosabati, ijtimoiy kelib chiqishi, xizmat turi, ijtimoiy mavqei, turar joyi, O’zbekiston Respublikasi xududida qancha vaqt yashayotganligidan qat’i nazar, xar kimga bilim olishda teng huquqlar kafolatlanadi.

Bilim olish huquqi:

Boshqa davlatlarning fuqarolari O’zbekiston Respublikasida xalqaro shartnomalarga muvofiq bilim olish huquqiga ega.

Respublikada istiqomat qilayotgan fuqaroligi bo’lmagan shaxslar bilim olishda O’zbekiston Respublikasi fuqarolari bilan teng huquqlarga ega.

5-modda. Pedagogik faoliyat bilan shug`ullanish huquqi

Tegishli ma’lumoti, kasb tayyorgarligi bor va yuksak axloqiy fazilatlarga ega bo’lgan shaxslar pedagogik faoliyat bilan shug`ullanish huquqiga ega.

Pedagog xodimlarni oliy o’quv yurtlariga ishga qabul qilish O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tasdiqlagan Nizomga muvofiq tanlov asosida amalga oshiriladi.

Pedagogik faoliyat bilan shug`ullanish sud hukmiga asosan man etilgan shaxslarning ta’lim muassasalarida bu faoliyat bilan shug`ullanishiga yo’l qo’yilmaydi.

6-modda. Ta’lim muassasasining huquqiy maqomi

Ta’lim muassasasini akkreditatsiyalash vakolatli davlat organi tomonidan attestatsiyaga asosan amalga oshiriladi.

Ta’lim muassasasi yuridik shaxs bo’lib, qonun hujjatlarida belgilangan tartibda barpo etiladi. Nodavlat ta’lim muassasasi O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi belgilagan tartibda davlat akkreditatsiyasidan o’tgan paytdan boshlab yuridik shaxs huquqlari va ta’lim faoliyati bilan shug`ullanish huquqiga ega bo’ladi.

Ta’lim muassasasi qonun hujjatlariga muvofiq ishlab chiqilgan ustav asosida faoliyat ko’rsatadi.

Ta’lim muassasasi attestatsiya natijalariga binoan davlat akkreditatsiyasidan maxrum etilishi mumkin.

Ta’lim muassasalari o’quv-tarbiya majmuilariga hamda o’quv-ilmiy-ishlab chiqarish birlashmalari va uyushmalariga birlashishga haqli.

Ta’lim muassasalari ustavda belgilangan vazifalariga muvofiq pulli ta’lim xizmatlari ko’rsatish, shuningdek tadbirkorlik faoliyatining boshqa turlari bilan shug`ullanishga haqli.

7-modda. Davlat ta’lim standartlari

Davlat ta’lim standartlari umumiy o’rta, o’rta maxsus, kasb-hunar va oliy ta’lim mazmuniga hamda sifatiga qo’yiladigan talablarni belgilaydi.

Davlat ta’lim standartlarini bajarish O’zbekiston Respublikasining barcha ta’lim muassasalari uchun majburiydir.

8-modda. Ta’lim berish tili

Ta’lim muassasalarida ta’lim berish tilidan foydalanish tartibi Davlat tili haqidagi O’zbekiston Respublikasi Qonuni bilan tartibga solinadi.

II. TA’LIM TIZIMI VA TURLARI

9-modda. Ta’lim tizimi

10-modda. Ta’lim turlari

11-modda. Maktabgacha ta’lim

12-modda. Umumiy o’rta ta’lim

13-modda. O’rta maxsus, kasb-hunar ta’limi

14-modda. Oliy ta’lim

15-modda. Oliy o’quv yurtidan keyingi ta’lim

16-modda. Kadrlar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash

17-modda. Maktabdan tashqari ta’lim

18-modda. Oiladagi ta’lim va mustaqil ravishda ta’lim olish

19-modda. Ta’lim to’g`risidagi hujjatlar

9-modda. Ta’lim tizimi

O’zbekiston Respublikasining ta’lim tizimi quyidagilarni o’z ichiga oladi:

davlat standartlariga muvofiq ta’lim dasturlarini amalga oshiruvchi davlat va nodavlat ta’lim muassasalari;

ta’lim tizimining faoliyat ko’rsatishi va rivojlanishini ta’minlash uchun zarur bo’lgan tadqiqot ishlarini bajaruvchi ilmiy-pedagogik muassasalar;

ta’lim sohasidagi davlat boshqaruv organlari, shuningdek ularga qarashli korxonalar, muassasalar va tashkilotlar.

O’zbekiston Respublikasining ta’lim tizimi yagona va uzluksizdir.

10-modda. Ta’lim turlari

O’zbekiston Respublikasida ta’lim quyidagi turlarda amalga oshiriladi:

maktabgacha ta’lim; umumiy o’rta ta’lim; o’rta maxsus, kasb-hunar ta’limi; oliy ta’lim; oliy o’quv yurtidan keyingi ta’lim; kadrlar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash; maktabdan tashqari ta’lim.

Maktabgacha ta’lim bola shaxsini sog`lom va yetuk, maktabda o’qishga tayyorlangan tarzda shakllantirish maqsadini ko’zlaydi. Bu ta’lim olti-yetti yoshgacha oilada, bolalar bog`chasida va mulk shaklidan qat’i nazar, boshqa ta’lim muassasalarida olib boriladi.

12-modda. Umumiy o’rta ta’lim

Umumiy o’rta ta’lim bosqichlari quyidagicha:

boshlang`ich ta’lim (I-IV sinflar);

umumiy o’rta ta’lim (I-IX sinflar).

Boshlang`ich ta’lim umumiy o’rta ta’lim olish uchun zarur bo’lgan savodxonlik, bilim va ko’nikma asoslarini shakllantirishga qaratilgandir. Maktabning birinchi sinfiga bolalar olti-yetti yoshidan qabul qilinadi.

Umumiy o’rta ta’lim bilimlarning zarur xajmini beradi, mustaqil fikrlash, tashkilotchilik qobiliyati va amaliy tajriba ko’nikmalarini rivojlantiradi, dastlabki tarzda kasbga yo’naltirishga va ta’limning navbatdagi bosqichini tanlashga yordam beradi.

Bolalarning qobiliyati, iste’dodini rivojlantirish uchun ixtisoslashtirilgan maktablar tashkil etilishi mumkin.

13-modda. O’rta maxsus, kasb-hunar ta’limi

O’rta maxsus, kasb-hunar ta’lim olish maqsadida xar kim umumiy o’rta ta’lim asosida akademik litseyda yoki kasb-hunar kollejida o’qishning yo’nalishini ixtiyoriy ravishda tanlash huquqiga ega.

Akademik litseylar va kasb-hunar kollejlari egallangan kasb-hunar bo’yicha ishlash huquqini beradigan xamda bunday ish yoki ta’limni navbatdagi bosqichda davom ettirish uchun asos bo’ladigan o’rta maxsus, kasb-hunar ta’limi beradi.

Akademik litsey o’quvchilarning intellektual qobiliyatlarini jadal o’stirishni, ularning chuqur, tabaqalashtirilgan va kasb-hunarga yo’naltirilgan bilim olishlarini ta’minlaydigan uch yillik o’rta maxsus o’quv yurtidir.

Kasb-hunar kolleji o’quvchilarning kasb-hunarga moyilligi, maxorat va malakasini chuqur rivojlantirishni, tanlangan kasblar bo’yicha bir yoki bir necha ixtisos olishni ta’minlaydigan uch yillik o’rta kasb-hunar o’quv yurtidir.

14-modda. Oliy ta’lim

Oliy ta’lim yuqori malakali mutaxassislar tayyorlashni ta’minlaydi.

Oliy ma’lumotli mutaxassislar tayyorlash oliy o’quv yurtlarida (universitetlar, akademiyalar, institutlar va oliy maktabning boshqa ta’lim muassasalarida) o’rta maxsus kasb-hunar ta’limi asosida amalga oshiriladi.

Oliy ta’lim ikki bosqichga: davlat tomonidan tasdiqlangan namunadagi oliy ma’lumot to’g`risidagi hujjatlar bilan dalillanuvchi bakalavriat va magistraturaga ega.

Bakalavriat oliy ta’lim yo’nalishlaridan biri bo’yicha puxta bilim beradigan, o’qish muddati kamida to’rt yil bo’lgan tayanch oliy ta’limdir.

Magistratura aniq mutaxassislik bo’yicha bakalavriat negizida kamida ikki yil davom etadigan oliy ta’limdir.

Fuqarolar ikkinchi va undan keyingi oliy ma’lumotni shartnoma asosida olishga haqlidirlar.

15-modda. Oliy o’quv yurtidan keyingi ta’lim

Oliy o’quv yurtidan keyingi ta’lim jamiyatning ilmiy va ilmiy-pedagogik kadrlarga bo’lgan extiyojlarini ta’minlashga qaratilgandir. Oliy o’quv yurtidan keyingi ta’lim oliy o’quv yurtlari va ilmiy-tadqiqot muassasalarida (aspirantura, ad’yunktura, doktorantura, mustaqil tadqiqotchilik) olinishi mumkin.

Ilmiy va ilmiy-pedagogik kadrlarni tayyorlash, ilmiy darajalar va unvonlar berish tartibi qonun hujjatlarida belgilanadi.

16-modda. Kadrlar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash

Kadrlar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash kasb bilimlari va ko’nikmalarini chuqurlashtirish xamda yangilashni ta’minlaydi.

Kadrlar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash tartibi O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi.

17-modda. Maktabdan tashqari ta’lim

Bolalar va o’smirlarning yakka tartibdagi extiyojlarini qondirish, ularning bo’sh vaqti va dam olishini tashkil etish uchun davlat organlari, jamoat birlashmalari, shuningdek boshqa yuridik va jismoniy shaxslar madaniy-estetik, ilmiy, texnikaviy, sport va boshqa yo’nalishlarda maktabdan tashqari ta’lim muassasalarini tashkil etishlari mumkin.

Maktabdan tashqari ta’lim muassasalariga bolalar, o’smirlar ijodiyoti saroylari, uylari, klublari va markazlari, bolalar-o’smirlar sport maktablari, san’at maktablari, musiqa maktablari, studiyalar, kutubxonalar, sog`lomlashtirish muassasalari va boshqa muassasalar kiradi.

Maktabdan tashqari ta’lim muassasalarining faoliyat ko’rsatish tartibi qonun hujjatlarida belgilab qo’yiladi.

18-modda. Oiladagi ta’lim va mustaqil ravishda ta’lim olish

Davlat oilada ta’lim olishga va mustaqil ravishda ta’lim olishga ko’maklashadi. Bolalarni oilada o’qitish va mustaqil ravishda ta’lim olish tegishli ta’lim muassasalarining dasturlari bo’yicha amalga oshiriladi. Ta’lim oluvchilarga vakolatli davlat muassasalari tomonidan uslubiy, maslaxat va boshqa yo’sinda yordam ko’rsatiladi.

19-modda. Ta’lim to’g`risidagi hujjatlar

Akkreditatsiya qilingan ta’lim muassasalarining bitiruvchilariga davlat tomonidan tasdiqlangan namunadagi ma’lumot to’g`risidagi hujjat (shaxodatnoma, diplom, sertifikat, guvoxnoma) beriladi. Davlat tomonidan tasdiqlangan namunadagi ma’lumot to’g`risidagi hujjat oilada ta’lim olgan yoki mustaqil ravishda bilim olgan va akkreditatsiya qilingan ta’lim muassasalarining tegishli ta’lim dasturlari bo’yicha ekstern tartibida imtixonlar topshirgan shaxslarga xam beriladi, davlat ta’lim muassasalarida o’qitilishi shart bo’lgan va ro’yxati O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasi tomonidan belgilab qo’yiladigan mutaxassisliklar bundan mustasno.

Oliy ma’lumot to’g`risidagi diplomga o’zlashtirilgan fanlar ro’yxati, ularning xajmlari va fanlarga qo’yilgan baxolar yozilgan varaqa ilova qilinadi.

Dissertatsiya ximoya qilgan shaxslarga belgilangan tartibda fan nomzodi yoki fan doktori ilmiy darajasi beriladi va davlat tomonidan tasdiqlangan namunadagi diplom topshiriladi.

Davlat ta’lim standartlariga mos kelgan taqdirda O’zbekiston Respublikasi bilan xorijiy davlatlarning xukumatlari o’rtasidagi ikki tomonlama bitimlar asosida xar ikki tomonning ma’lumot to’g`risidagi hujjatlari belgilangan tartibda o’zaro tan olinishi mumkin.

Tegishli bosqichdagi ta’limni tugallamagan shaxslarga belgilangan namunadagi ma’lumotnoma beriladi.

Davlat tasdiqlagan namunadagi ma’lumot to’g`risidagi hujjat navbatdagi bosqich ta’lim muassasalarida ta’lim olishni davom ettirish yoki tegishli ixtisoslik bo’yicha ishlash huquqini beradi.

20-modda. Ta’lim oluvchilarni ijtimoiy himoya qilish

21-modda. Ta’lim muassasalari xodimlarini ijtimoiy himoya qilish

22-modda. Yetim bolalarni va ota-onalarining yoki boshqa qonuniy vakillarining vasiyligisiz qolgan bolalarni o’qitish

23-modda. Jismoniy yoki ruxiy rivojlanishida nuqsoni bo’lgan bolalar va o’smirlarni o’qitish

24-modda. Ijtimoiy yordamga va tiklanishga muhtoj bo’lgan shaxslar uchun o’quv-tarbiya muassasalari

20-modda. Ta’lim oluvchilarni ijtimoiy himoya qilish

Ta’lim muassasasida ta’lim oluvchilar qonun hujjatlariga va normativ hujjatlarga muvofiq imtiyozlar, stipendiya va yotoqxonada joy bilan ta’minlanadi.

21-modda. Ta’lim muassasalari xodimlarini ijtimoiy himoya qilish

Ta’lim muassasalari xodimlariga ish vaqtining qisqartirilgan muddati belgilanadi, xaqi to’lanadigan yillik uzaytirilgan ta’tillar xamda qonun hujjatlarida nazarda tutilgan imtiyozlar beriladi.

Ta’lim muassasalari ish xaqiga mo’ljallangan mavjud mablag`lar doirasida mustaqil ravishda stavkalar, mansab okladlariga tabaqalashtirilgan ustama belgilashga xamda mexnatga xaq to’lash va uni rag`batlantirishning turli shakllarini qo’llashga haqli.

Yetim bolalarni va ota-onalarining yoki boshqa qonuniy vakillarining vasiyligisiz qolgan bolalarni o’qitish va ularni boqish davlatning to’la ta’minoti asosida qonun hujjatlarida belgilangan tartibda amalga oshiriladi.

Jismoniy yoki ruhiy rivojlanishida nuqsoni bo’lgan, shuningdek uzoq vaqt davolanishga muhtoj bo’lgan bolalar va o’smirlarni o’qitish, ularni tarbiyalash hamda davolash uchun ixtisoslashtirilgan ta’lim muassasalari tashkil etiladi. Bolalar va o’smirlarni ushbu ta’lim muassasalariga yuborish va ulardan chiqarish ota-onalarining yoki boshqa qonuniy vakillarining roziligi bilan psixologik-tibbiy-pedagogik komissiyaning xulosasiga binoan amalga oshiriladi.

Ixtisoslashtirilgan ta’lim muassasalarining o’quvchilari qisman yoki to’la davlat ta’minotida bo’ladi.

24-modda. Ijtimoiy yordamga va tiklanishga muxtoj bo’lgan shaxslar uchun o’quv-tarbiya muassasalari

Alohida sharoitlarda tarbiyalanish va o’qishga muxtoj bo’lgan bolalar va o’spirinlar uchun ularning bilim olishi, kasb tayyorgarligi va ijtimoiy tiklanishini ta’minlaydigan ixtisoslashtirilgan o’quv-tarbiya muassasalari tashkil etiladi.

Ozodlikdan maxrum qilish tariqasidagi jazoni o’tash muassasalarida saqlanayotgan shaxslarning ta’lim olishi va mustaqil bilim olishi uchun qonun hujjatlarida belgilangan tartibda sharoitlar yaratiladi.

IV. TA’LIM TIZIMINI BOSHQARISH

25-modda. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining ta’lim sohasidagi vakolatlari

26-modda. Ta’limni boshqarish bo’yicha maxsus vakolat berilgan davlat organlarining huquq doirasi

27-modda. Mahalliy davlat hokimiyati organlarining ta’lim sohasidagi vakolatlari

28-modda. Ta’lim muassasasini boshqarish

29-modda. Ta’lim sohasidagi davlat boshqaruvi organlari bilan nodavlat ta’lim muassasalari o’rtasidagi o’zaro munosabatlar

O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining ta’lim sohasidagi vakolatlariga quyidagilar kiradi:

26-modda. Ta’limni boshqarish bo’yicha maxsus vakolat berilgan davlat organlarining huquq doirasi

Ta’limni boshqarish bo’yicha maxsus vakolat berilgan davlat organlarining huquq doirasiga quyidagilar kiradi:

28-modda. Ta’lim muassasasini boshqarish

Ta’lim muassasasini uning rahbari boshqaradi.

Ta’lim muassasalarida qonun hujjatlariga muvofiq faoliyat ko’rsatadigan jamoat boshqaruvi organlari tashkil etilishi mumkin.

Ta’lim sohasidagi davlat boshqaruvi organlari nodavlat ta’lim muassasalarida ta’lim to’g`risidagi qonun hujjatlariga rioya etilishini nazorat qiladi.

Nodavlat ta’lim muassasalari ta’lim to’g`risidagi qonun hujjatlarini buzgan taqdirda, akkreditatsiya qilgan organlar ularning faoliyatini qonun hujjatlariga muvofiq to’xtatib qo’yishga haqli.

Nodavlat ta’lim muassasalariga qabul davlat o’quv yurtlari uchun belgilangan tartibda va muddatlarda amalga oshiriladi.

V. YAKUNLOVCHI XULOSALAR

30-modda. Ota-onalar yoki qonuniy vakillarning vazifalari

31-modda. Ta’limni moliyalash

32-modda. Ta’limni rivojlantirish fondlari

33-modda. Xalqaro hamkorlik

34-modda. Ta’lim to’g`risidagi qonun hujjatlarini buzganlik uchun javobgarlik

30-modda. Ota-onalar yoki qonuniy vakillarning vazifalari

Voyaga yetmagan bolalarning ota-onalari yoki qonuniy vakillari bolaning qonuniy huquqlari va manfaatlarini ximoya qilishlari shart xamda ularning tarbiyasi, maktabgacha, umumiy o’rta, o’rta maxsus, kasb-hunar ta’limi olishlari uchun javobgardirlar.

31-modda. Ta’limni moliyalash

Davlat ta’lim muassasalarini moliyalash respublika va maxalliy byudjetlar mablag`lari, shuningdek byudjetdan tashqari mablag`lar hisobidan amalga oshiriladi.

32-modda. Ta’limni rivojlantirish fondlari

Ta’limni rivojlantirish fondlari qonun hujjatlarida belgilangan tartibda yuridik va jismoniy shaxslarning, shu jumladan, chet ellik yuridik va jismoniy shaxslarning ixtiyoriy badallari hisobidan tashkil etilishi mumkin.

Ta’lim muassasalari ta’lim muammolari yuzasidan xalqaro hamkorlikda ishtirok etadilar, chet davlatlarning tegishli o’quv yurtlari bilan bevosita aloqalar o’rnatish, qonun hujjatlarida belgilangan tartibda ular bilan qo’shma o’quv yurtlari tashkil etish huquqiga ega.

34-modda. Ta’lim to’g`risidagi qonun hujjatlarini buzganlik uchun javobgarlik 

Ta’lim to’g`risidagi qonun hujjatlarini buzishda aybdor bo’lgan shaxslar belgilangan tartibda javobgar bo’ladilar.