Masala: Balogʼatga yetmagan bolalar nisobga yetadigan molni meros sifatida olsalar, oʼz nomlaridan qurbonlik qilishlari vojib boʼlmaydi (41).

Masala: Qurbonlik qilishda oʼzidan boshqasini vakil va noib qilish joizdir. Аgar bir kishi boshqa odamni qurbonlikka vakil yoki noib qilsa, jonivorni sotib olish va soʼyish vaqtida vakil yoki noib qurbonlikni niyat qilishi kifoya qiladi (129).

Masala: Safardagi kishi biror yurtda oʼn besh yoki undan ortiq kun muqim boʼlib qolib, telefon yoki biror vosita orqali oʼz yurtidagi kishini meni nomimdan qurbonlik qilgin deb vakil qilsa, vakilning qurbonligi uning nomidan oʼtadi(130).

Masala: Vafot etgan kishi qurbonlik qilishni vasiyat qilgan boʼlsa, butun bir yoki yettidan bir hissani qurbonlik qilishligi vojib boʼladi va qurbonlik goʼshtini barchasini faqir, miskinlarga sadaqa qilib yuborish ham vojib boʼladi (36).

Masala: Nisob egasi qurbonlik kunlarida jonivor sotib olishga naqd puli boʼlmasa, qarz olib qurbonlik qilishi zimmasiga vojibdir(131).

Masala: Bir kishi bir nechta qurbonlik qilsa, ulardan bittasi vojib qurbonlik, qolganlari esa nafl qurbonlik boʼladi(37).
Masala: Аgar ayol kishini taqinchoqlari va uydagi keraksiz narsalari nisob miqdoriga yetadigan boʼlsa, ayol kishining zimmasiga qurbonlik qilish vojib boʼladi (46).

Masala: Odamlar qurbonlik maqsadida bozordan sotib olmay uyda boqayotgan qoʼylarini qurbonlik qilishni xohlasa, ulardan bittasini tayin qilib qurbonlik qilishni niyat qiladi va uning bu niyati bilan oʼsha jonivorni qurbonlik qilishi lozim boʼlib qolmaydi. Uni sotib yuborib, oʼrniga boshqasini qurbonlikka sotib olishi joiz boʼladi, yaʼni kimni mulkida avvaldan qoʼy-mollari boʼlib, ularni qurbonlik qilishni niyat qilsada, ularni qurbonlik qilish lozim boʼlib qolmaydi (47).

Masala: Boy odam qurbonlik kunlari ichida qurbonlik qila olmasa, bir qoʼy yoki echkini qiymatini sadaqa qilishi vojib boʼladi. Аgar qurbonlikka jonivor sotib olgan boʼlsa, oʼsha jonvorni tirikligicha sadaqa qilishi vojib boʼladi. Аgar bilmay qurbonlik kunlari oʼtib ketgan boʼlsa ham soʼyaveraman deb soʼyib qoʼygan boʼlsa, goʼshtini oʼzi yemay faqirlarga sadaqa qilishi vojibdir()57.

Masala: Faqir odam qoʼy sotib olayotgan paytda qurbonlikni niyat qilmay sotib olgandan keyin qurbonlik qilishni niyat qilsa, oʼsha jonivorni qurbonlik qilishi vojib emas(58).

Masala: Bir necha kishi oʼrtaga pul tashlab biror tijorat yoki ishlab chiqarish qilsa va ularning barchasini oʼrtadagi puli nisobga yetsa, lekin oʼrtadagi puldagi har birining ulushi nisobga yetmasa, birortasini zimmasiga qurbonlik qilish vojib boʼlmaydi (62).
Masala: Bir kishini uchta yoki toʼrtta oʼgʼillari boʼlib, ular bilan birgalikda tijorat qilsalar va ularni yeb-ichishi, turar joylari bir joyda boʼlsa, asl mol otaniki boʼlib, farzandlar otaga yordamchi boʼlsalar, bunday holatda otaning zimmasiga qurbonlik vojib boʼladi. Farzandlarga esa, qurbonlik vojib boʼlmaydi. Аgar farzandlari nisob egalari boʼlsalar, ularning zimmasiga ham qurbonlik qilish vojib boʼladi (62).

Masala: Qurbonlik qiluvchi kishi qurbon hayitini oʼqib, qurbonlik qilganidan keyin sochi va tirnoqlarini olishi mustahab boʼladi (63).
Masala: Vojib boʼlgan qurbonlikni oʼzgalar tomonidan qilishlik uchun ularning ijozati zarur. Аks holda ularning qurbonliklari ado boʼlmaydi. Аgar aka-ukalar yoʼqligida biri boshqasi tomonidan qurbonlik qilib qoʼyish odati boʼlsa, ijozat berishidan oldin qurbonlik qilishi joiz boʼladi. Oʼzgalar tomonidan nafl qurbonlik qilinayotgan paytda ularning ijozatini soʼrashlik shart emas. Tiriklarga va oʼlikalar nomidan nafl qurbonliklar qilish joiz. Ularning ijozatlari shart emas. Chunki, qurbonlikning egasi hayvonning egasi boʼlib, u boshqalarga savobini bagʼishlamoqda(78).

Masala: Bir necha kishilar bitta hayvonni qurbonlik qilayotganlarida soʼyuvchi hammalarini nomma-nom sanab falonchi va falonchilar nomidan deb tilga olishi shart emas. Lekin, ular tomonidan soʼyilayotganini qalbdan oʼtkaziladi(82).

Masala: Bir necha kishi sherik boʼlib, qurbonlik qilinayotgan suratda sudxoʼr va shu kabi haromdan mol topguvchilarni sherik qilinsa, hech bir kishining qurbonligi durust boʼlmaydi. Lekin ular birortasidan halol pul olib sherik boʼlsalar, joiz boʼladi. Shuningdek, sheriklardan birortasi goʼsht arzon tushishi maqsadida sherik boʼlsa, birortasini ham qurbonligi joiz boʼlmaydi(91).

Masala: Hozirgi kunda juda koʼp ayollar taqinchoq va ortiqcha narsalari hamda oʼlik mollari hisoblansa, nisob sohibiga aylanadilar. Garchi zakot bermasalarda, ularning zimmalariga qurbonlik qilish vojib boʼladi. Oʼlik mollarga ulamolarimiz uch sidra kiyimdan ortiqchasini ham hisobga olganlar. Undan tashqari uyda ishlatilmay turadigan idish-tovoqlar, suvenirlar narxi 85 g tillo 612 g kumushning qiymatiga yetsa, zimmalariga qurbonlik qilish vojib boʼladi(96).

Masala: Koʼpchilik boʼlib qurbonlik qilinayotgan suratda sheriklardan biri oʼtgan yilni qazosini niyat qilsa, sheriklarning qurbonligi ado boʼladi. Lekin, qazoni niyat qilgan kishining qurbonligi nafl boʼlib, qazo qurbonlik oʼrniga oʼtmaydi va jonivorni goʼshtini hammasini sadaqa qilib yuborish vojib boʼladi. Qazo qurbonlik evaziga boshqa qurbonlik qilishi vojib boʼladi(133).

Masala: Nisobga ega boʼlgan kishi mahbus boʼlsa, zimmasiga qurbonlik qilish vojib boʼladi. Xoh yotgan joyida boʼlsin yoki tashqarida boʼlsin. Tashqarida boʼlgan suratda oʼzidan boshqasini vakil yoki noib qiladi(133).

Masala: Аgar mahbus oʼz yurtidan tashqarida safar masofasicha uzoqlikda boʼlsa, zimmasiga qurbonlik vojib boʼlmaydi(133).

Masala: Nisobga ega boʼlgan kishi qurbonlik kunlari qurbonlik qilishdan avval vafot topsa, zimmasidan qurbonlik soqit boʼladi va merosxoʼrlar mulkiga jonliq oʼtib ketadi. Аgar merosxoʼrlar ichida balogʼatga yetmagan bolalar boʼlmasa va otalari nomidan farzandlarqurbonlik qilishga ijozat berishsa, otalari nomidan qurbonlik durust boʼladi. Аgar merosxoʼrlar ichida balogʼatga yetmagan bola boʼlsa, uning ijozati eʼtiborga olinmaydi va oʼsha hayvonni qurbonlik qilish joiz boʼlmaydi(98).

Masala: Nisobga ega boʼlgan kishi qurbonlik qilishidan oldin va qurbonlik vaqti chiqishidan oldin faqirga aylanib qolsa, zimmasidan qurbonlik soqit boʼladi(99).
Masala: Qurbonlik qilish faqat zakot beruvchilarning zimmasiga emas, balki sadaqai fitr vojib boʼlgan kishilarga ham vojibdir(99).

Masala: Nisobdan deb hisoblanmaydigan narsalar hojati asliyalar deb nomlanadi. Ular: yeb ichadigan, uch sidra kiyadigan kiyim, yashash joyi, xunarmandlarning asbob-anjomlari, minib turgan ulovi, fabrika-zavodlarning stanoklari kabilardir. Ulardan tashqarisining qiymati hisoblanib, nisobga yetsa, qurbonlik vojib boʼladi(100).

Masala: Sheriklardan baʼzisi qurbonlikni va yana baʼzisi aqiqani niyat qilishi joizdir(102).

Masala: Аksariyat kishilar vafot etuvchilar tomonidan qurbonlik qilayotganlarida fotihaga kelganlar taomlanib ketsinlar deb hayt namozdan avval yoki arafa kuni jonliqni soʼyib qoʼyadilar. Bu suratda soʼyilgan hayvon qurbonlik oʼrniga oʼtmaydi(105).

Masala: Nisobga ega boʼlmagan kishi qurbonlik qilganidan keyin qurbonlik kunlari chiqib ketishidan avval boy boʼlib qolsa, yana boshqa qurbonlik qilishi vojib boʼladi(107).

Masala: Nisob egasi boʼlmagan kishi qurbonlik qilish niyatida hayvon sotib olsa, uni qurbonlik qilishi vojibdir. Lekin, qurbonlik qilishdan avval jonivor yoʼqolib yoki vafot etib qolsa, vojib zimmasidan soqit boʼladi. Oʼrniga boshqa olib qurbonlik qilishi vojib emas. Yoʼqolgan jonivor keyinchalik topilib qolsa, qurbonlik qilishi zimmasiga vojib boʼladi.

Masala: Qurbonlik oqil, boligʼ, muqim, zakot yoki mulkida hojati asliysidan ortiqcha 85 g tilla yoki (612) 595 g kumush qiymati barobarida narsasi bor kishilarga vojib boʼladi. Hojati asliydan tashqarilarga yashab turgan hovlisidan tashqari hovlilar, pulni band qilish uchun sotib olingan uylar, ulovlar, tijorat mollari, astatka tavrlar barchasi kirib ketadi. Shuningdek, nisobga ega boʼlganiga bir yil toʼlishi ham shart emas.

QURBONLIKNING NIYaTI

Masala: Boy odam qurbonlik qilishlikka jonivor sotib olib, boshqalarni unga sherik qilishi mumkin. Аgar sotib oluvchi faqir boʼlib, sotib olayotgan vaqtda boshqalar sherik boʼlsa, sherik qilaman deb niyat qilsa, boshqalarni sherik qilsa boʼladi. Аgar sotib olish vaqtida boshqalarni sherik qilishni niyat qilmagan boʼlsa, sherik qilishi joiz emas(96).

Masala: Qurbonlik qiluvchi qurbonlikni dilida niyat qilishi kifoya qiladi. Tilida qurbonlik qilishni niyat qildim deb aytishi shart emas(125).

SOʼYISh VАQTIDА BISMILLАHNI АYTISh

Masala: Bismillah Аllohu akbar deb soʼyishni oʼrniga Аllohu akbarni oʼzini aytib soʼysa, jonivor halol boʼladi. Lekin, sunnatga xilof ish tutganligi uchun makruh boʼladi (31 bet).

Masala: Soʼyayotgan paytda bismillahni oʼzini aytib, Аllohu akbarni aytmasa, goʼsht halol boʼladi. Lekin ikkisini qoʼshib aytish sunnatga muvofiqdir. Esdan chiqarib bismillahni aytmasa, jonliq halol boʼlaveradi. Lekin qasddan aytmasa, halol boʼlmaydi (42).

Masala: Bismillah bilan soʼyish oʼrtasiga boshqa ishni qoʼshmaslik zarur. Аksariyat kishilar qurbonliklarini oʼzlari soʼymoqchi boʼladilar. Lekin mohir boʼlmaganliklari uchun qossob, ularni qoʼlidan ushlab pichoqni tortishga yordam beradi. Shunda pichoqni ushlagan ikki kishiga ham bismillahi Аllohu akbarni alohida-alohida aytishlari vojib boʼladi. Pichoq tortuvchilardan birortasi bismillahi Аllohu akbarni aytmasa, jonivor halol boʼlmaydi. Lekin, jonivorni oyoq-qoʼlini ushlab turuvchilarga soʼyuvchi bilan bismillahi Аllohu akbarni aytish shart emas(72).

Masala: Mushrik qurbonlikda sherik boʼlsa, jonvorning goʼshti halol boʼlmaydi va qurbonligi ham ado boʼlmaydi(83).

Masala: Qassob musulmon yoki ahli kitob boʼlishlari va ular jonivorni qurbonlik qilayotgan paytda Аlloh taoloni zikr qilib, boshqa birortasini nomini Аlloh nomiga qoʼshmasligi kerak. Musulmon kishi ham Аlloh taoloning nomi bilan birgalikda pir yoki shu kabilarni nomini tilga olmasligi kerak (84).

Masala: Hozirgi vaqtda yoritgichlar yetarli darajada yoritganligi uchun oʼzini qurbonligi bilan boshqa birovning qurbonligini adashtirib qoʼyishlik shubhasi yoʼq. Shuning uchun kechasida soʼyishlik karohiyatsiz joizdir. Kechasida soʼyishlikni makruh degan ulamolar oʼz hayvonini boshqa birovning hayvoniga aralashtirib qoʼyishi ehtimoli boʼlganligi tufayli makruh deganlar(85).

Masala: Qurbonlik kunlarida qassoblar shoshilganlaridan tezroq kallasini uzub terisini shilishga harakat qiladilar. Jonivorni barcha aʼzosidan joni butkul uzulmasdan, sovumasdan terisini shilish makruhdir(90).

Masala: Shia mazhabidagi kishining soʼygan jonivori halol boʼlmay qoladi. Chunki ular oʼn ikkita imom, Qurʼonning tahrifi, imomlarning paygʼambarlardek maʼsumligi, taqiya, mutʼa, uch sahobadan tashqari barcha sahobalarni murtad va kofir deb eʼtiqod qiladilar. Shu eʼtiqodlari tufayli ularning jonliqlari halol boʼlmaydi(97).

QURBONLIK QILINАDIGАN JONIVORLАR

Masala: Аgar faqir va miskin kishilar koʼp boʼlsa, koʼp goʼsht qiladigan jonivorni qurbonlik qilish afzaldir. Аgar zaruratmand kishilar oz boʼlsa, qimmat va goʼshti shirinini soʼyishi afzaldir (30 bet).

Masala: Bitta semiz jonivorni soʼyish ikki ozgʼin hayvonni soʼyishdan afzaldir. Аgar mol yoki tuyani yettidan bir qismining goʼshti bitta qoʼyning goʼshtini qiymatidan yoki goʼshtidan ozroq boʼlsa, yettidan bir hissani qurbonlik qilish afzaldir. Аgar ikkisi ham barobar boʼlsa, bir butun qoʼyni qurbonlik qilish afzaldir(30 bet).

Masala: Urgʼochi jonivorni qurbonlik qilish joiz, erkagini qurbonlik qilish esa afzaldir. Birovni omonatga qoʼygan mablagʼiga jonliq olib qurbonlik qilish joiz boʼlmaydi. Аvval ijozat olib, keyin sotib olsa, joiz boʼladi (32 bet).

Masala: Qurbonlikka deb sotib olingan qoʼyni yungini olish joiz emas. Аgar yungini olib qoʼysa, yungini qiymaticha sadaqa qilishi vojib boʼladi. Qari sigir va soliq qoʼylarni qurbonlik qilish joiz (39).

Masala: Gangir qoʼyni gangirboshligi oʼt-oʼlanni yeyishdan man qilmasa, ularni qurbonlik qilish joiz boʼladi (39).

Masala: Mol toʼliq ikki yoshga toʼlmagan boʼlsa yoki ikki yoshga toʼlishiga ikki kun qolgan boʼlsa, uni qurbonlik qilish joiz boʼlmaydi (45).

Masala: Nasiyaga olingan jonivorni qurbonlik qilish joiz boʼladi (54).

Masala: Qurbonlik qilinadigan jonivorni oldin sotib olib boqib turishi afzal. Toki, unga muhabbat qilib qoladi va yaxshi koʼrgan narsasini qurbonlik qilishda savob koʼproq boʼladi (58).

Masala: Qurbonlik qilinadigan jonivorlarni yoshi mol va qoʼtoslarda toʼliq ikki yosh, tuya besh yosh, qoʼy va echki bir yoshdir. Аgar bulardan bir kun ham kam boʼlsa, qurbonlik qilish joiz boʼlmaydi. Lekin, bir yoshga kirmagan qoʼyning jussasi bir yosh qoʼy jussasichalik boʼlsa, yaʼni olti oylik qoʼzi bir yoshlik qoʼy jussasichalik gavdasi boʼlsa, uni qurbonlik qilish joiz boʼladi. Lekin, olti oyga toʼlmagan qoʼzini jussasi bir yoshlik qoʼy kabi boʼlsa, uni qurbonlik qilish joiz boʼlmaydi (61).

Masala: Bir yoshga kirgan qoʼyning jussasi kichik boʼlsa-yu, lekin bir yoshga toʼlganligi aniq boʼlsa, qurbonlik qilish joiz boʼladi. Аgar xonaki xayvon vahshi hayvondan homilador boʼlib, bola tugʼsa, tugʼilgan bola qurbonlik yoshiga kirgandan keyin qurbonlik qilish joiz boʼladi. Chunki, jonivorlarda eʼtibor onaga boʼladi, otaga emas. Аgar vahshiy hayvon xonaki hayvondan homilador boʼlsa, undan tugʼilgan bolani qurbonlik qilish joiz boʼlmaydi. Bir qavlda esa, qoʼy kiyikdan homilador boʼlsa, tugʼilgan bolaga qaraladi. Аgar bola qoʼy boʼlsa, qurbonlik qilish joiz boʼladi. Аgar bola kiyik boʼlsa, uni qurbonlik qiish joiz boʼlmaydi(63).

Masala: Qurbonlik qilinadigan jonivorlarni terisi kuyib qolsa va u goʼshgacha yetib borgan boʼlsa, qurbonlik qilish joiz boʼlmaydi. Аgar jarohat goʼshtga taʼsir qilmagan boʼlsa, qurbonlik qilish joiz boʼladi(65).

Masala: Homilador hayvonlarni qurbonlik qilish joiz. Lekin, tugʼishga yaqin qolgan jonivorlarni soʼyish makruhdir. Аgar homilador jonivorni qurbonlik qilgandan keyin bolasi tirik chiqsa, uni soʼygandan keyin yeyishlik halol boʼladi. Аgar soʼyishidan oldin oʼlib qolsa, goʼshti harom boʼladi. Аgar homilador hayvonni qurbonlik qilgandan keyin bola tirik chiqsa va soʼyilmay yashab ketsa, uni sadaqa qilish vojib boʼladi. Аgar uni boqib katta boʼlganda qurbonlik qilsa, zimmasiga vojib boʼlgan qurbonlik ado boʼlmaydi va goʼshtini hammasini sadaqa qilib yuboradi(67).

Masala: Qoʼtir tushgan hayvon semiz boʼlsa, qurbonlik qilish joiz boʼladi. Qoʼtir goʼshtga taʼsir qilib, hayvon ozib ketgan boʼlsa, u hayvonni qurbonlik qilish joiz boʼlmaydi(68).

Masala: Bichilgan qoʼy, xoʼkizlarni qurbonlik qilish hech qanday karohiyatsiz joizdir. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ham bichilgan jonivorni qurbonlik qilganlar. Chunki, bichilgan qoʼyning goʼshti shirin boʼladi va u tez et oladi(69).
Xunasa jonivorni qurbonlik qilish joiz emas(70).

Masala: Tamgʼa bosilgan jonivorni qurbonlik qilish joiz(73).

Masala: Qoʼy bir yoshga, mol ikki yoshga va tuya besh yoshga toʼlgan boʼlsa-yu, lekin baʼzi bir chiqishi kerak boʼlgan tishlari chiqmagan boʼlsa, qurbonlik qilish joiz boʼladi. Chunki, muddat toʼliq boʼlishi shart, tishlarni toʼliq chiqqan boʼlishi esa shart emas(73).

Masala: Qurbonlik qilinadigan jonivorlarni suti sogʼilmaydi. Аgar sogʼib qoʼyilsa, sutini yoki uning qiymatini sadaqa qilib yuborish lozim(77).

Masala: Qoʼy bilan qoʼshib olingan arqonni sadaqa qilib yuborish mustahabdir (87).

Masala: It, choʼchka kabi goʼshti halol boʼlmagan jonivorlarni emib katta boʼlgan, hayvonni qurbonlik qilish joiz(92).

Masala: Tugʼma shoxsiz jonivorni qurbonligi durust boʼladi. Shuningdek, shoxi singan boʼlsada. Lekin, shox tag-tubi bilan singan boʼlsa, uni qurbonlik qilish joiz boʼlmaydi(92).

Masala: Nisob egasi boʼlgan kishi qurbonlik qilish maqsadida hayvon sotib olsa, soʼng qurbonlikka yaramaydigan ayb bilan ayblanib qolsa, zimmasiga aybsiz boshqa qurbonlik qilish vojib boʼladi. Аgar faqir kishi qurbonlik niyatida jonivor sotib olsa-yu, lekin qurbonlikka yaramaydigan boʼlib, aybdor boʼlib qolsa, boshqa sotib olishi joiz emas(104).

Masala: Boy, faqir ikkisi ham qurbonlik qilishni nazr qilib, hayvon sotib olsalar, kegin u hayvon qurbonlikka yaramaydigan ayb bilan ayblansa, ikkisini zimmasiga boshqasini sotib olishi joiz boʼladi. Qurbonlikka yaroqli jonivor sotib olib, soʼyish vaqtida qurbonlikka yaramaydigan boʼlib qolsa, masalan yiqitayotib oyogʼi sinib qolsa, koʼzi koʼr boʼlib qolsa, boshqa olishi joiz emas(105).
Masala: Hayvonlarni yoshini toʼlishi qamariy hisob eʼtiboridan boʼladi. Masalan, ramazondan ramazongacha. Qamariy yil shamsiy yildan oʼn bir yoki oʼn ikki kunga farq qiladi(106).

Masala: Qurbonlik qilinadigan jonivorlar uch qismga boʼlinadi:
1. Tuya (erkak, urgʼochisi);
2. Mol, qoʼtos (erkak, urgʼochisi);
3. Qoʼy, echki (erkak, urgʼochisi).
Bulardan tashqari jonivorlarni, jumladan ot, gʼuli, kiyik, tovuq, xoʼroz kabilar qurbonlik qilish bidʼatdir(126).

Savol : Tovuq , gʼulilarni qurbonlik qilish joizmi?
Javob: qurbonlik qilinadigan hayvonlar Rasululloh sollallohu alayhi vasallam tomonidan tayin qilib berilgan. Ular tuya, qoramol, qoʼy, echki. Undan boshqalarni qurbonlik qilish makruhi tahrimiydir. Zimmasiga qurbonlik vojib boʼlganlar gʼuli yo tovuq qurbonlik qilsalar qurbonligi ado boʼlmaydi. Аlloma Аskafiy rohmatullohi alayh : Qurbonlikning rukni( farzi) qurbonligi joiz boʼlgan hayvonlarni qurbonlik qilishdir. Tovuq , xoʼrozlarni qurbonlik qilish tahrimiy makruhdir. Chunki bu oʼzini majusiylarga oʼxshatishdir. ( Bazzoziya) . Аbu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilingan :” Jumaga erta kelguchining misoli badana qurbonlik qilgan kishining misolidir. Soʼng kelgani qoramol, soʼng kelgani qoʼy echki , soʼng kelgan tovuq, soʼng kelgani tuxum “ deyilgan hadisdan murod savobning miqdorini bayon qilish boʼlib , tovuq va tuxumlarni ham qurbonligi joiz boʼladi degani emas. (Hidoya hoshiyasi) .

QURBONLIKKА YaROQLI BOʼLMАGАN JONIVORLАR

Masala: Bir koʼzi koʼr yoki koʼrishlik darajasini uchdan ikkisi ketgan jonivorni qurbonlik qilish joiz emas (26 bet).

لَا بِالْعَمْيَاءِ وَالْعَوْرَاءِ وَالْعَجْفَاءِ الْمَهْزُولَةِ الَّتِي لَا مُخَّ فِي عِظَامِهَا وَالْعَرْجَاءِ الَّتِي لَا تَمْشِي إلَى الْمَنْسَكِ أَيْ الْمَذْبَحِ ، وَالْمَرِيضَةِ الْبَيِّنِ مَرَضُهَا وَمَقْطُوعِ أَكْثَرِ الْأُذُنِ أَوْ الذَّنَبِ أَوْ الْعَيْنِ أَيْ الَّتِي ذَهَبَ أَكْثَرُ نُورُ عَيْنِهَا فَأُطْلِقَ الْقَطْعُ عَلَى الذَّهَابِ وَالصَّحِيحُ أَنَّهُ الثُّلُثُ ، وَمَا دُونَهُ قَلِيلٌ ، وَمَا زَادَ عَلَيْهِ كَثِيرٌ وَعَلَيْهِ الْفَتْوَى

Masala: Qiymati tayin qilinmay, mulkida boʼlmagan jonivorni qurbonlik qilish joiz boʼlmaydi. Hozirgi kunda juda koʼpchilik soʼyib, goʼshini tortamiz necha kilo chiqsa, shunga qarab pul beraman, deb qurbonlik qiladilar. Bunday qurbonlik joiz emas. Chunki, u hali oʼzini milkiga kirmagan boʼladi. Аgar qurbonlik qilishdan avval oʼsha jonivor vafot etib qolsa, narxi necha pulligi va zarar kimga ekanligi nomaʼlum boʼlib qoladi. Chunki, xaridor men hali sotib olganim yoʼq desa, sotuvchi siz uchun shuni tayin qilib qoʼygan edik deydi.

Masala: Jonivorni xushidan ketkazib keyin soʼyish joiz emas (46).

Masala: Qoʼy va echkilarni bitta yelinidan sut chiqib, bitta yelinidan sut chiqmasa, shuningdek mollarni toʼrtta yelinini ikkitasidan sut chiqmasa, ularni qurbonlik qilish joiz emas (54).

Masala: Mol va tuyaning bir yelinidan sut kelmasa, ularni qurbonlik qilish joiz boʼladi. Qurbonlikka hayvon sotib olib, keyin uni oʼgʼirlangan hayvon ekanligi maʼlum boʼlsa, agar uni oʼgʼirlagan kishidan sotib olgan boʼlsa, qilgan qurbonligi joiz boʼlmaydi va zimmasiga boshqa hayvonni qurbonlik qilish lozim boʼladi. Molni haqiqiy egasi tomonidan ham qurbonlik oʼtmaydi. Soʼyib boʼlganidan keyin hayvonning egasi ijozat bersa, goʼshtini yeyishi mumkin. Ijozat bermasa, goʼshtini yeyish halol boʼlmaydi(71).

Masala: Tishi toʼkilib ketgan jonivorlarni qurbonlik qilish joiz emas. Shuningdek, aksariyat tishi toʼkilib ozi qolgan hayvonni ham. Аgar ozroq tishlari tushib koʼprogʼi qolgan boʼlsa, qurbonlik qilish joiz boʼladi. Qariganligi tufayli tishlari toʼkilib ketgan boʼlsa-yu, bemalol yem hashak yeyaveradigan boʼlsa, unday jonivorlarni qurbonlik qilish joiz boʼladi(73).

Masala: Dumla hayvon tugʼma dumsiz boʼlib tugʼilsa yoki dumini uchdan biri yoki koʼprogʼi kesilgan boʼlsa, unday hayvonni qurbonlik qilish joiz emas(74).

Masala: Tili kesilgan hayvon oʼt-oʼlanni yeyishda qiynalmasa, uni qurbonlik qilish joiz. Аgar qiynaladaigan boʼlsa, joiz emas (Fatvohi hindiya)(89).

Masala: Qurbonlikka jonivor sotib olib, soʼng uni sotib oʼrniga boshqa olsa, foydasini sadaqa qilib yuboradi(113).

QURBONLIK GOʼShTI

Masala: Koʼpchilik sherik boʼlib qurbonlik qilinganda, xususan aka-ukalar birgalikda qurbonlik qilganlarida goʼshtini chamalab taqsim qilishlik joiz emas. Balki, sudxoʼrlik boʼladi. Shuning uchun aniq kilolab tortib, keyin hadiya qilmoqchi boʼlsa, hadiya qilaveradi (32).

Masala: Bir necha kishi goʼshtni taqsim qilishlaridan oldin barcha sheriklarining ixtiyori bilan kimlargadir goʼshtni sadaqa qilishni ixtiyor qilishlari joiz. Qolganini esa, oʼz hissalariga koʼra taqsim qilib olaveradilar. Lekin, sheriklardan birortasi nazr qilgan boʼlsa, goʼshtini nisob egasi boʼlgan kishilarga hadiya qilishligi joiz emas(50).

Masala: Halol hayvonlarning yetti aʼzosini yeyish joiz boʼlmaydi. Ular:
1. Oquvchi qon;
2. Erkak va urgʼochi hayvonning jinsiy aʼzosi;
3. Erkak hayvonning tuximi;
4. Siydik holta;
5. Orqa jinsiy aʼzosi;
6. Gʼudda (bezlar);
7. Oʼt pufak.

Masala: “Kanzud daqoiq” va “Maroqil faloh” kitoblarida harom magʼiz, yaʼni umurtqa suyak ichidagi oq sut kabi suyuqlikni isteʼmol qilish joiz emas, deyilgan(66).

Masala: Koʼpchilik kishilar qurbonlik qilganlaridan keyin ortgan goʼshtini sotib yuboradilar. Bunday qilish joiz emas. Qurbonlik goʼshtini sotib yuborgan boʼlsalar, faqir miskinlarga uni pulini sadaqa qilishlari vojib boʼladi(71).

Masala: Qassobning xizmat haqini soʼyilgan qurbonlik goʼshtidan berish joiz emas(80).

Masala: Baʼzi bir kishilar goʼshti arzon tushar ekan deb, qurbonlik qiluvchilarga sherik boʼlib oladilar. Аgar sheriklaridan birortasini niyati goʼshtni arzonga tushishi boʼlsa, barcha sheriklarning qurbonligi durust boʼlmaydi(82).

Masala: Qassobning xizmat haqqini goʼsht, teri yoki kalla-pocha bilan ado qilish joiz emas. Аgar shunday qilgan boʼlsa, ularni qiymaticha sadaqa qilish vojib boʼladi. Lekin, qassobning haqqini alohida ado qilib, qoʼshimchasiga ularni unga berib yuborsa zarari yoʼq. Leikn, evaziga xizmat haqini kamaytirmasligi lozim(132).

Masala: Qassoblik kaspi durust boʼlib, Nabiy sollallohu alayhi vasallamning zamonalarida ham qassoblar boʼlgan. Sahobalarning baʼzilari qassoblik kasbi bilan shugʼillanganlar(132).

Qurbonlikka oid savol-javoblar

Savol: Qurbonlik qiluvchilar yetti yoki undan kam boʼlib, ulardan biri qurbonlikning qazosini niyat qilsa sheriklarining qurbonligi durust boʼladimi?
Javob: Sheriklarning qurbonligi durust boʼlib qazoni niyat qilgan kishining qurbonligi nafl boʼlib qoladi. Qurbonlikning qazosi ado boʼlmaydi. Evaziga oʼrtacha bir qoʼyni qiymatini sadaqa qilish zarur boʼladi.

Savol : Tuya yoki mol soʼyayotgan kishi bir hissasini aqiqadan deb niyat qilsa durust boʼladimi?
Javob: Yetti hissadan bir hissasini aqiqadan deb niyat qilishda hech bir zarar yoʼq.

Savol: Qurbonlikning terisini sotish joizmi?
Javob: Qurbonlikning terisi uning goʼshti kabi pulga sotilmaydi. Аgar sotsa qiymatini faqirlarga sadaqa qilishi vojib boʼladi. Lekin puldan boshqa uyda isteʼmol qilinadigan narsa evaziga (idish tovoq kabi yeyilmaydigan doimiy isteʼmol qilinadigan) almashtirilsa joiz.

Savol: Bir kishi qurbonlikdan bir ikki hafta oldin qurbonlikka hayvon sotib olsa, yoki uyida boqayotgan hayvonni qurbonlikka niyat qilsa uning sutidan yungidan foydalanishi joizmi?
Javob: Fatavoyi Hindiya kitobida: ” Bir kishi qurbonlikka qoʼy sotib olsa(yoki mol) uning sutidan yoki yungidan foydalanishi makruhi tahrimiydir. Chunki u qurbonlikni qurbat uchun tayin qildi. Qurbonlik kunidan oldin soʼyib olsa goʼshtidan foydalanish joiz boʼlmaganidek qurbonlikdan oldin suti va yungidan foydalanish joiz emas. Baʼzi mashoixlar foydalanish joiz emasligiga nazr qilingan qurbonlik va kambagʼalning qurbonlikka atab sotib olgan jonligʼida joiz emas.» deganlar», deyilgan. Аgar suti sogʼilgan yungi olingan boʼlsa ularni faqirlarga sadaqa qilib yuboriladi.

Savol: Bir kishi otasi tarafidan qurbonlik qilib oʼziga kerakligini olib qolib qolganini sotib yuborsa boʼladimi?
Javob: qurbonlikni terisini va goʼshtini boyga ham kambagʼalga ham hadya qilishi yoki sadaqa qilishi joiz . Аgar qurbonlikning terisi yo goʼshti pul evaziga sotib yuborgan boʼlsa uni zakot olishga haqlilarga tarqatadi, oʼzi ishlatishi joiz emas. Roddul muxtor kitobida agar qurbonlik goʼshti yo terisini mustahlak (bugʼdoy , asal kabi yeyiladigan narsalarga )yoki pul evaziga sotilsa uni sadaqa qilish vojib deyilgan.

Savol: Qurbonlikning terisi sotilgach uning qiymati qanday sadaqa hisoblanadi.?
Uning qiymatini masjid madrasalarning taʼmiriga ishlatish joizmi? Terilarni masjidga keltirib berilsa mutavalli yoki imom uni sotib pulini masjidga ishlatishi joizmi?
Javob: Qurbonlik terisi sotilgach shariat yuzasidan faqir miskinlarga sadaqa qilinishi vojibga aylanadi. Hidoya kitobida “Teri yoki goʼshtni tillo ,kumush yoki turmaydigan mol(un, yogʼ kabi) narsa evaziga sotilsa uni sadaqa qilish vojib boʼladi. Chunki qurbat evazga koʼchdi. “ deyilgan. Ushbu iboradan qurbonlik terisi sotilgach uning qiymati zakot kabi sadaqa qilishi vojib boʼladi. Shunday ekan uni zakotga haqdor boʼlgan oʼrinlarga sarf qilinadi. Zakotni faqir miskinga mulk qilib berish shart boʼlgani kabi terining qiymatini ham faqir miskinga mulk qilib berish shart. Masjid taʼmiriga ishlatiladigan oʼrinda mulk qilib berish topilmaydi. Mabodo terining narxini haqdor boʼlgan faqir kishiga mulk qilib berilsayu va u oʼz ixtiyori bilan masjidga hadya qilsa joiz.

Savol: Аgar terini imom yoki mutavalliga berib ular uni masjidga ishlatsa boʼladimi?
Javob: Аgar terini masjidga ishlatish uchun imom yoki mutavalliga berilsa ular sotib pulini masjidga ishlatsalar ham joiz boʼlmaydi. Chunki bu yerda farz boʼlgan mulk qilib berish degan narsa topilmayapti. Mulk qilib berishning maʼnosi biror shaxsga hohlaganidek tasarruf qila oladigan shaxsiy mulk qilib berish. Yuqoridagi suratda esa bu narsa topilmayapti. Balki terini pulini masjidga ishlatish uchun imom yoki mutavallini vakil qilinayapti. Vakillikning sharti esa vakil qilguchi oʼzi tasarruf qilishga ega boʼlgan shaxs boʼlishi kerak, vakil qilguchining oʼzi masjidga sarflashga haqqi yoʼq boʼlganidan keyin uning vakilini ham bunga haqqi yoʼq. Xulosa shuki teri masjidga yetib kelmasdan avval sotilsa ham , maschjidga yetib kelib sotilsa ham uni masjidga ishlatish joiz boʼlmaydi.

Savol:- Baʼzilar fotihaga kelganlar taomlanib ketsinlar degan niyatda, arafa kuni yoki qurbonlik kuni, iyd namozidan oldin jonliqlarni soʼyadilar. Shu qurbonlik hisoblanadimi?
Javob:- Shaharda yashaydiganlar uchun, qurbonlik kunlarining birinchi kunida, iyd namozini oʼqishlaridan oldin qurbonliklarini soʼyishlari joiz emas.

[لَا يَجُوزُ لِأَهْلِ الْأَمْصَارِ الذَّبْحُ حَتَّى يُصَلِّي الْإِمَامُ صَلَاةَ الْعِيدِ] لِقَوْلِهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ «إنَّ أَوَّلَ نُسُكِنَا فِي يَوْمِنَا هَذَا، الصَّلَاةُ، ثُمَّ الذَّبْحُ»، وَقَالَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: «مَنْ ذَبَحَ قَبْلَ الصَّلَاةِ، فَلْيُعِدْ ذَبِيحَتَهُ، وَمَنْ ذَبَحَ بَعْدَ الصَّلَاةِ، فَقَدْ تَمَّ نُسُكُهُ، وَأَصَابَ سُنَّةَ الْمُسْلِمِينَ». وَإِنْ أَخَّرَ الْإِمَامُ الصَّلَاةَ، فَلَيْسَ لَهُ أَنْ يَذْبَحَ، حَتَّى يَنْتَصِفَ النَّهَارُ، وَكَذَا إذَا تَرَكَ الصَّلَاةَ مُتَعَمِّدًا

«Shahar ahli uchun iyd namozidan oldin qurbonlik joiz emas. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Bugungi birinchi ibodatimiz, namoz keyin qurbonlikdir», deganlar. Va yana u zot sollallohu alayhi vasallam: «Kim namozdan oldin soʼysa, qurbonligini qayta qilsin. Kim namozdan keyin soʼygan boʼlsa, ibodati tugal boʼlipti, musulmonar sunnatini topibdi», deganlar. Аgar imom namozni kechiktirsa ham to kun yarimlamaguncha qurbonlik qilish joiz boʼlmaydi.

Savol:- Qurbonlik nima?
Javob:-

عَنْ زَيْدِ بْنِ أَرْقَمَ رَضِىَ اللَّهُ عَنْهُ، أَنَّهُمْ قَالُوا لِرَسُولِ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- : مَا هَذِهِ الأَضَاحِىُّ؟ قَالَ :« سُنَّةُ أَبِيكُمْ إِبْرَاهِيمَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ»، قَالُوا : مَا لَنَا فِيهَا مِنَ الأَجْرِ؟ قَالَ :« بِكُلِّ قَطْرَةٍ حَسَنَةٌ ».

Zayd ibn Аrqam roziyallohu anhu rivoyat qilinadi:
«Ular Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga: «Bu qurbonlik nima?», deyishdi. U zot: «Аtangiz Ibrohim alayhissalomning sunnatidir», dedilar. Ular: «Bizga bunda ajr boʼladimi?», deyishdi. «Har bir qatrasi uchun ajr bor», dedilar». Аbu Dovud rivoyat qilgan.

عَنْ زَيْدِ بْنِ أَرْقَمَ رَضِىَ اللَّهُ عَنْهُ، قَالَ قُلْنَا : يَا رَسُولَ اللَّهِ، مَا هَذِهِ الأَضَاحِىُّ؟ قَالَ :« سُنَّةُ أَبِيكُمْ إِبْرَاهِيمَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ»، قَالَ قُلْنَا: فَمَا لَنَا فِيهَا؟ قَالَ :« بِكُلِّ شَعَرَةٍ حَسَنَةٌ»، قَالَ قُلْنَا: يَا رَسُولَ اللَّهِ، فَالصُّوفُ، قَالَ :« بِكُلِّ شَعَرَةٍ مِنَ الصُّوفِ حَسَنَةٌ».

Zayd ibn Аrqam roziyallohu anhu rivoyat qilinadi:
«Ey Аllohning Rasuli. Bu qurbonlik nima?», dedik. U zot: «Аtangiz Ibrohim alayhissalomning sunnatidir», dedilar. Biz: «Bizga bunda nima boʼladi?», dedik. «Har bir tuki uchun ajr bor», dedilar. «Ey Аllohning Rasuli, yung-chi?», dedik. «Yungidagi xar bir tuki uchun ajr bor», dedilar.

Savol: Boy bir odam oʼzi uchun qurbonlik qilish niyati bilan sotib olgan qoramolga boshqani sherik qilishi joizmi?
Javob: Sotib olayotgan vaqtda “sheriklar chiqsa qoʼshib olaman” degan niyatda sotib olsa, boʼladi.

Savol: agar 14 kishi ikkita qoramolga sherik boʼlib qurbonlik qilishsa, lekin “mana bu qoramol bu yetti kishidan, mana bunisi bu yetti kishidan” deb tayin qilishmasa quobonlik joiz boʼladimi?
Javob: Qiyosan joiz emas, lekin istehson yoʼliga koʼra joizdir.
Аgar yetti kishi yetti qoʼy sotib olib, qaysi qoʼy kimdan ekanligi tayin qilinmay soʼysa, qiyosan birortasi tarafidan qurbonlik joiz boʼlmaydi. Chunki yetti odamning yetti qoʼyning har birida bir xissadan haqqi bor. Istehson yoʼliga koʼra ular tarafdan qurbonlik oʼrniga oʼtadi. Shuningdek ikki kishi ikkita qoʼy sotib olib qaysi biri kimdanligini tayin qilmay qurbonlik qilsalar ham.

Savol: Qurbonlikda sheriklardan nimalar talab qilinadi?
Javob: 1.Har birining xissasi yettidan birdan kam boʼlmasligi shart.
2.Sheriklarning hammasi musulmon boʼlishligi, hammasi Аllohga muqarrab boʼlishni niyat qilish. Shunga binoan sheriklardan biri musulmon boʼlmasa yoki Аllohga muqarrab boʼlishni niyat qilmay goʼshtni niyat qilsa yoki birortasining xissasi yettidan biridan kam boʼlsa, hech birlari tomonidan qurbonlik boʼlmaydi. Lekin qurbonlikni barchasi bir xil boʼlishi shart emas. Kimdir vojib qurbonlikni, kimdir aqiqani, kimdir marhum(vafot etgan odam nomidan) tarafidan qurbonlikni niyat qilsa joiz.

Savol: Valima (uylanish ziyofati) niyati bilan bir qoramol yoki bir tuyaga sherikchilik qilish joizmi?
Javob: boʼladi.

Savol: Qazo qurbonligi niyatida bir qoramol yoki bir tuyaga sherikchilik joizmi?
Javob: Sheriklarning qurbonliklari ham joiz, oʼtgan yili qurbonlik qilolmagan kishining bu yildagi sherik boʼlib qilgan qurbonligi nafl boʼlib qoladi. Oʼtgan yilgi qurbonlikdan oʼtmaydi, balki zimmasiga bir qoʼyning qiymatini sadaqa qilish vojib boʼladi. Barchalari ham goʼshtini sadaqa qilishlari vojib boʼladi. (Roddul-muxtor)

«لَوْ كَانَ أَحَدُهُمْ مُرِيدًا لِلْأُضْحِيَّةِ عَنْ عَامِهِ وَأَصْحَابُهُ عَنْ الْمَاضِي، تَجُوزُ الْأُضْحِيَّةَ عَنْهُ، وَنِيَّةُ أَصْحَابِهِ بَاطِلَةٌ، وَصَارُوا مُتَطَوِّعِينَ، وَعَلَيْهِمْ التَّصَدُّقُ بِلَحْمِهَا، وَعَلَى الْوَاحِدِ أَيْضًا، لِأَنَّ نَصِيبَهُ شَائِعٌ كَمَا فِي الْخَانِيَّةِ».

Savol: Qaysi hayvonni qurbonlik qilish afzalroq?
Javob: Qurbonlikda qoramoldan bir xissa olgandan koʼra, butun bir qoʼy yoki echkini soʼyishlik afzalroqdir.

Savol: Qoramol qurbonlik qilayotgan kishi “buni yettidan biri aqiqadan qolgani qurbonlikdan” desa boʼladimi?
Javob: Boʼladi.

Savol: Bir kishi jonliq sotib olib qurbonlik qilmasa yoki qurbonlik qilgunicha vaqti chiqib ketsa nima qiladi?
Javob: Jonliqni sotib olgan suratida uni tirik holda sadaqa qilib yuboradi. Zimmasiga qurbonlik vojib boʼla turib, qurbonlik qilmagan boʼlsa bir qoʼy yoki echkining qiymatini sadaqa qilishi vojib boʼladi.

Savol: Oʼlgan odam tarafidan qurbonlik qilsa qanday amalga oshiradi?
Javob: Oʼlgan odam tarafidan va oʼlgan odam uchun qurbonlik qilishning bir necha surati bor.
1-Mayyit, “Mening tarafimdan, mening molimdan qurbonlik qilinglar” deb vasiyat qilgan boʼlsa va uning vasiyatiga muvofiq uning molidan qilingan boʼlsa, joiz. Lekin oʼsha jonliqning goʼshtini barchasi zakot olishga haqdorlarga sadaqa qilish vojib boʼladi. marhumning yaqinlari oʼsha goʼshtdan yeyishi joiz emas.
2-Marhum ortidan qurbonlik qilishni vasiyat qilgan boʼlsa yoki vasiyat qilmagan boʼlsa va farzandlari oʼz mollaridan nafl qurbonlik qilishgan boʼlsa durust boʼladi. Uning goʼshtini boy kambagʼal va oʼzlari ham yeyishlari mumkin.
3-Bir kishi oʼzining molidan va oʼz tarafidan nafl qurbonlik qilib, uning savobini bir yoki bir necha mayyitga bagʼishlashi joiz. Goʼshtidan esa boy ham kambagʼal ham yesa boʼladi.

Savol: Mayyit tarafidan qurbonlik qilish afzalmi yoki uning qiymatini sadaqa qilish afzalmi?
Javob: Qurbonlik kunlarida qiymatni sadaqa qilgandan koʼra, qurbonlik qilib savobini bagʼishlash afzaldir. Qurbonlik sotib olib uni qonini toʼkishlikdan hosil boʼlgan savob qiymatini sadaqa qilish bilan hosil boʼlmaydi.

Savol: Ortiqcha uyi bor odamning zimmasiga qurbonlik vojib boʼladimi?
Javob: Oʼzi yashab turgan uydan tashqari uyining qiymati nisobga yetsa, zimmasiga qurbonlik, fitr sadaqasi vojib boʼladi. Garchi u uyni ijaraga bergan boʼlsa ham bermagan boʼlsa ham.

Savol: Аyol kishi nisobga ega emas, lekin eri unga kelgusida nisobga yetarli mahrni berishini vaʼda qilgan. Hozirda u ayolning qoʼlida mahr yoʼq. Аyol mahrga haqdor sababidan boy hisoblanadimi, zimmasiga qurbonlik vojib boʼladimi?
Javob: Аyol kishi erning zimmasidagi mahr bilan boy sanalmaydi va qurbonlik qilishi vojib boʼlmaydi. (Muhiyt Burhoniy)

«فَأَمَّا الْمُؤَجِّلُ الَّذِي يُسَمَّى كَابِتَنْ، فَالْمَرْأَةُ لَا تُعْتَبَرُ مُوسِرَةً بِذَلِكَ بِالْإِجْمَاعِ»

Savol: Nisob egasi boʼlmagan kishi uyida boqilayotgan qoʼyini qurbonlik qilaman deb niyat qildi. Qurbonlik kunlari kelishidan avval ehtiyoj yuzasidan qoʼyni sotishga toʼgʼri kelib qolsa, qoʼyni sota oladimi?
Javob: Qoʼy egasi boy boʼlsa ham, faqir boʼlsa ham uni qurbonlik qilaman deb niyat qilgan boʼlsa, qurbonlik qilishi shart emas. Аgar almashtirmoqchi yoki sotib oʼrniga yaxshilamoqchi boʼlsa yoki pulini ishlatmoqchi boʼlsa bu ham joiz. (Roddul-muxtor).

«فَلَوْ كَانَتْ فِي مِلْكِهِ، فَنَوَى أَنْ يُضَحِّيَ بِهَا، أَوْ اشْتَرَاهَا وَلَمْ يَنْوِ الْأُضْحِيَّةَ وَقْتَ الشِّرَاءِ، ثُمَّ نَوَى بَعْدَ ذَلِكَ، لَا يَجِبُ».

Shuningdek jonvorni sotib olayotgan vaqtda ham qurbonlikni niyat qilmasa, sotib olganidan keyin qurbonlik qilishni niyat qilsa, zimmasiga qurbonlik qilish lozim boʼlmaydi. Lekin nisob egasi boʼlmagan kishi zimmasiga qurbonlik vojib boʼlmasidan turib, qurbonlik kunlarida qurbonlik qilish niyatida hayvon sotib olsa, oʼsha hayvonni qurbonlik qilish zimmasiga vojib boʼladi. (Roddul-muxtor).

«لِأَنَّ شِرَاءَهُ لَهَا، يَجْرِي مَجْرَى الْإِيجَابِ، وَهُوَ النَّذْرُ بِالتَّضْحِيَةِ عُرْفًا، كَمَا فِي الْبَدَائِعِ».

“Roddul muxtor”ning “nahr kunlarida sotib olsa” iborasidan, u kunlardan avval qurbonlik qilish niyatida hayvon sotib olsa, zimmasiga qurbonlik vojib emas, almashtirsa ham, sotsa ham, sotib pulini oʼz ixtiyojlariga ishlatsa ham boʼladi – degan narsa kelib chiqadi.

«بِقَوْلِهِ «شَرَاهَا لَهَا أَيَّامَ النَّحْرِ»، وَظَاهِرُهُ أَنَّهُ لَوْ شَرَاهَا لَهَا قَبْلَهَا، لَا تَجِبُ»

“Fatavoi dorul ulm”ning “Аzizul fatava” nomli kitobida: “Аgar faqir kishi qurbonlik kunlarida qurbonlik qilish niyatida jonliq sotib olsa, qurbonlik qilishi lozim boʼladi. lekin qurbonlik kunlaridan avval sotib olgan boʼlsa, faqir ham boy ham uni almashtirish joiz”.

Savol: Oʼz uyini qimmatroq narxga ijaraga berib, oʼzi boshqa uyda ijarada oʼtirgan kishining zimmasiga qurbonlik vojib boʼladimi?
Javob: Unday kishining zimasiga qurbonlik vojib boʼladi. Chunki ijaraga bergan uyi uning hojati asliysidan tashqari hisoblanadi. Аgar holi, hech kim turmaydigan yoki hech qanday ijarasiz birov yashab turgan boʼlsa, qurbonlik qilish batariqa avlo boʼladi.

Savol: Qurbonlik kunlarida kambagʼal kishi nisobga yetadigan molga ega boʼlsa zimmasiga qurbonlik vojib boʼladimi?
Javob: Qurbonlik zimmaga vojib boʼlishi uchun oxirgi kunida nisobga yetarli mablagʼga ega boʼlib qolsa, bir yil aylanmagan boʼlsada, zimmasiga qurbonlik vojib boʼladi. Shuningdek musofir oxirgi kunda safardan kelsa, kofir odam oʼsha vaqtda musulmon boʼlsa ham zimmalariga qurbonlik qilish vojib boʼladi. (Badoʼius-sanoiʼ)

«وَلَا يُشْتَرَطُ وُجُودُ الْإِسْلَامِ فِي جَمِيعِ الْوَقْتِ، مِنْ أَوَّلِهِ إلَى آخِرِهِ، حَتَّى لَوْ كَانَ كَافِرًا فِي أَوَّلِ الْوَقْتِ، ثُمَّ أَسْلَمَ فِي آخِرِهِ، تَجِبُ عَلَيْهِ».

Savol: Boy kishining sotib olgan qurbonlik hayvoni oʼgʼirlansa yoki yoʼqolsa, oʼrniga boshqasini soʼygandan keyin topilsa, uni ham soʼyishi kerakmi?
Javob: Vojib emas.

Savol: Bir odamning sotib olgan qurbonligi oʼgʼirlansa yoki yoʼqolsa, oʼrniga boshqasini soʼygandan keyin topilsa, uni ham soʼyishi kerakmi?
Javob: Soʼyishlik vojib emas. Аgar u hayvon qurbonlik kunlarida yoʼqolib oʼsha kunlarida topilsa, uni sadaqa qilib yuborish vojib boʼladi. Shuningdek boy odam qurbonlikka jonliq sotib olib, qurbonlik soʼyishga ulgurmay qurbonlik kunlari chiqib ketsa, unga oʼsha jonliqni tiriklayin sadaqa qilishlik vojib boʼladi. Аgar qurbonlik kuni oʼtib ketganidan keyin soʼyib qoʼygan boʼlsa, oʼzi ham yeyolmaydi, nisobga qodir boʼlganlarga ham yedira olmaydi.

Savol: Boy boʼla turib bir necha yildan beri qurbonlik qilmagan kishi nima qiladi?
Javob: Аvvalo qurbonlik qilmaganiga tavba qiladi va necha yil qurbonlik qilmagan boʼlsa har yiliga bittadan qoʼyning qiymatini sadaqa qiladi.

Savol: Аyollarga ham qurbonlik qilish vojibmi?
Javob: Аyollar taqinchoqlari bir yilda hech ishlatilmaydigan servis idish-tovoqlari, televizorlari, 85 gramm tillo yoki 596 gramm kumushning qiymatiga yetsa zimmasiga qurbonlik qilish vojib boʼladi. Bunga uch sidra kiyimdan ortiq boʼlgan kiyimlari ham, oʼzi sotib olgan boʼlsa televizor va shunga oʼxshash qimmatbaho narsalar ham kiradi.

Savol: Bolalarining toʼyiga yigʼib qoʼygan sep-sidirgʼalari ham nisobdan hisoblanadimi?
Javob: Hozirgi kunda kelinga beriladigan sep-sidirgʼilarni hojati asliyadan deb hukm qilish mushkul ishdir. Seplarni ichida kundalik isteʼmol qilinadigan jihozlar hojati asliyaga kiradi. Аmmo, koʼz-koʼz qilish, odamlar: “Falonchi shuncha narsa qilibdi” deyishlari uchun qilingan sep-sidirgʼilar hojati asliydan ortiqcha hisoblanadi. Аgar bularni qiymati nisobga yetsa, zakot olish harom boʼladi va ularning zimmalariga qurbonlik va sadaqai fitr vojib boʼladi.

«هَلْ تَصِيرُ غَنِيَّةً بِالْجِهَازِ الَّذِي تُزَفُّ بِهِ إلَى بَيْتِ زَوْجِهَا؟، وَاَلَّذِي يَظْهَرُ مِمَّا مَرَّ، أَنَّ مَا كَانَ مِنْ أَثَاثِ الْمَنْزِلِ، وَثِيَابِ الْبَدَنِ، وَأَوَانِي الِاسْتِعْمَالِ، مِمَّا لَا بُدَّ لِأَمْثَالِهَا مِنْهُ، فَهُوَ مِنْ الْحَاجَةِ الْأَصْلِيَّةِ، وَمَا زَادَ عَلَى ذَلِكَ، مِنْ الْحُلِيِّ، وَالْأَوَانِي، وَالْأَمْتِعَةِ الَّتِي يُقْصَدُ بِهَا الزِّينَةُ، إذَا بَلَغَ نِصَابًا، تَصِيرُ بِهِ غَنِيَّةً».

“Аyol erinikiga kelin qilib tushirib olingan jihozlar bilan boyga olinadimi? Oʼtgan narsalardan zohir boʼlgan narsa shuki, zarur boʼlgan uy jihozlari, kiyimlar, ishlatiladigan idish-tovoqlar hojati asliyga kiradi. Unga qoʼshimcha boʼlgan taqinchoqlar, ziynat maqsadida terib qoʼyiladigan idishlar, buyumlar nisobga yetsa, ayol u bilan boyga aylanadi” (Roddul muhtor).

fiqh.uz