Qanday qilib kitobni samarali oqish mumkin? Kitobning oqishga loyiqligi, uning diqqatga sazovorligini qanday qilib bilib olish mumkin? Oqiganlarimizni uzoq vaqtgacha qanday xotiramizda saqlashimiz mumkin? Bunda sizga Onotolening bularga javob qilib bergan 7 maslahati qol keladi.
Kopchilik kitoblarga nisbatan galati qizganchiqlik, apatiyani his qiladi, yani biz kitob olishni yaxshi koramiz, ularni tokchalarimizda yigib boramiz, lekin har doim ham oqimaymiz. Oqilmagan kitoblarimiz royxati esa oshib, bizga har tomonlama zarar keltiradi.
Oldindan, jamlab qoyish uchun kitob xarid qilmang. Sizga 1 ta yoki 2 ta kitob yetarli. Qolgani esa, ozining oqilish vaqtiga qadar kutib turadi. Yana qimmat bolgan, illyustratsiyaviy nashrlarning kitoblarini kamroq oling. Lekin ular ozimiz va yaqinlarimiz uchun yaxshi sovga bolishi mumkin;
Sayoz, mazmunsiz kitoblarni oqish uchun hayotimiz juda qisqa. Shunday ekan, zerikarli, foydasiz kitoblarni farqlashni biling. Kitobning boshidagi 50 betni oqish orqali, uning qandayligini bilish mumkin. Mutolaa qilishda, 50-betdan oshib ketsangiz, demak osha kitob haqiqatdan diqqatga sazovordir. Har yili yuzlab qiziqarli kitoblar chiqadi, shunday ekan yomon kitoblarga ikkinchi imkon bermaslikka harakat qiling.
Mutolaa oldidan kitob haqidagi qisqacha tariflar va muallif haqida oqib chiqing. Kitobni oqishdan oldin ozingizga savol bering; bu kitob orqali nimalarni bimoqchisiz? Kitobdagi tahlil, kotarilgan mavzu va boshqalar sizga qaysi muommolarni yechishga yordam beradi? Mana shularni aniqlashtirsangiz, siz kitob mutolaasi tartibiga ega bolasiz.
Hozirda bilamizki, kitoblarni ornini bosuvchi boshqa manbalar ham bor. Masalan, maqola, audiokitoblar, infografika, longrid, dayjest, turli sayt va boshqalar. Agar kitobdan tashqari boshqa malumotlar olinishi kerak bolsa, yoki zerikarli bolsa, yuqoridagi alternativ formatlardan ham mukammal foydalaning.
Asarni doim qalam bilan oqishga odatlaning. Negaki, kitobni nafaqat oqish, balki unda uchraydigan iqtiboslar, rivoyat va boshqa yaxshi narsalarni yozib qoyish, belgilash, chizish kerak. Shunda kitob haqiqatda ozingizniki boladi. Agar kitob — sozlar, manolar ummoni bolsa, uni mutolaa qilishda, uning asosiy maqsadini, falsafa, goyasini ajrating, tahlil qiling.
Hammaning kitob oqishda ozining ritmi, oqish tezligi boladi: masalan, “Marafonchi” oqish ritmidagilar – bir oy davomida juda kam oqishadi, “Spinterlar” esa, bir necha kunda kitobni tugata oladilar. Lekin bu muammoning ham yechilish usuli bor:
Buning uchun bir kunda, bir soat davomida kitobni 30 betdan oqish kerak. Qarabsziki, bir necha hafta mobaynida bir kitob, yil davomida esa, 60 ta kitob oqigan bolasiz.
Kitob oqishda bilamizki, hammaning oz sevgan janri boladi, masalan, kimdir faqat detektiv janrdagi, kimdir esa, badiiy janrdagi asarlarni oqishni xush koradi. Lekin, doimo turli janrlarni aralashtirib mutolaa qilgan maqul, negaki dunyoqarash, saviya, yangi bilimlar shundagina shakllanib, ziyoda boladi, yangilanadi.
Shunday qilib, kitob – doimo insoniyatning yolini yoritgan “chiroq” bolib, uning oqilish tartib va qoidalariga amal qilsakkina, uning ziyosidan toliq bahramand bolamiz.
Nozima Olimova
O’zMU jurnalistika fakulteti talabasi

Joylangan vaqt: 2022-08-27 21:45:06