ВАГНЕР

ВАГНЕР (Vagner) Вильгельм Рихард (1813.22.5, Лейпциг – 1883. 13.2, Венеция) — немис композитори, дирижёр, мусиқа ёзувчиси, опера ислоҳот-чиси. Вюрцбургда хормейстер (1833), Магдебург, Кенигсберг, Рига, Дрезден театрларининг му-сиқа раҳбари (1834-49). 1849 й. ги Дрезден қўзғолонида қатнашга-ни учун 13 й. га сургун қилинган. Кейинчалик асо-сан Швейцария ва Бавария (Мюнхен, Байрейт) да яшаб, ижод билан шуғул-ланган, дирижёр сифатида кўпгина Европа мамлакатларида гастролда бўлган. Байрейт опера театрини ташкил этган (1876). Дастлабки асарлари («Парилар», 1834; «Голландиялик учар», 1841; «Тангейзер», 1845) да немис романтик опера (К. М. Вебер) анъ-аналарини давом эттирган. «Лоэнгрин» операсида (1848) янги услубга бурилиш намоён бўлган. Кейинги асарлари («Тристан ва Изольда», 1859; «Нибелунг узуги» тетралогияси, 1856—74; «Парсифаль», 1882) да тугал ария, ансамбль, хор ва балет саҳналаридан воз кечиб, улар ўрнига эркин шаклдаги мусиқий монолог ва диалогларни киритган. Шунингдек, оркестрнинг мусиқий ифодавийлигига алоҳида аҳамият берган, унинг бадиий вазифалари доирасини кенгайтириб, операдаги мусиқий драматик кескинликни кучайтирган. Вагнернинг опера ислоҳоти дунё, хусусан ўзбек композиторлари ижодига таъсир қилган.