ОЛИГОФРЕНИЯ (олиго… ва phren — акл) , ақлий норасолик — туғма ёки 3 ёшгача бўлган даврда орттирилган руҳий ривожланмай қолиш билан ке-чадиган касалликлар гуруҳи. Бу ном немис психиатри Э. Крепилин томонидан берилган. Олигофрения аёлларга нисбатан эр-каклар орасида кўпроқучрайди. Олигофрениянинг енгил — дебиллик, ўртача — им-бециллик ва оғир идиотлик (идиотизм) тури фарқ қилинади. Олигофрениянинг сабаблари хилма-хил. Буларга генетик-ирсий омиллар, хромосомаларнинг бузилиши, ота-она касалликлари, айниқса, онанинг ҳомиладорлик вақтидаги касалликлари ва заҳарланишлари, боланинг тугилиш давридаги шикастланишлари хамда бола туғилгандан кейин 3 йил ичида ўтказган оғир касалликлари (менингит, энцефалит ва ҳ. к.), миянинг шикастланишлари ва б. киради.
Олигофрениянинг асосий белгиси руҳий фаолиятнинг ҳамма томонлама етишмаслиги, шахенинг билим ва кўникмаларининг етук эмаслиги, тафаккури, фикрлаш крбилиятининг чегараланганлиги ёки умуман йўқлиги киради. Шахе ривожлана ва камол топа боргани сари унинг фикрлаши абстрактлаша бошлайди, яъни аниқ нарсалар ва белгиларга қараб тафаккури бойийди. Мас, дастлаб бир сонни бошқасига қўшиш керак бўлса, бунда болалар конкрет предметларни кўзда тутадилар. Кейинроқ предметлашган сонлар ўрнига фақат қуруқ сонларнинг ўзи қолавериши мумкин бўлиб қолади, яъни ўша конкрет нарсалар, буюмлар (предметлар) мавҳумлашади. Мана шу жараёнга улар тушуниб етмайдилар. Карра жадвални ёдлаб олиб айтиб бериш — конкрет ҳодисадир, конкрет хотира фаолиятидир. Бироқ бу жадвал ичида айириш, қўшиш, бўлиш каби амалларни бажаришда мавҳумлашган фикрлар зарур бўладики, буни бажаришда акли заиф болалар жуда қийналадилар ёки бутунлай бажара олмайдилар. Фикрларни абстракция қилиш қобилиятининг йўклигини, сўзларнинг маъносига тушуниб етмаслик ҳолатларини ҳам кўриш мумкин. Олигофренияда сўз бойлиги, сўзлаш қобилияти, ҳиссиётлар, ҳаракатлар ҳам саёз бўлади. Кўпинча бундай беморларда турли хил туғма нуқсонлар (аномалиялар) кузатилади. Буларга мускулларнинг заифлиги (парез), бош мия чаноғининг катта ёки кичиклиги ҳамда қийшиқ бўлиши, кўз, қулоқ, бурун, оғиз бўшлиғи, қўл-оёқ панжалари камчиликлари ёки нуқсонлари ва б. киради. Каттароқ ёшга етган ақлий норасо беморларда дайдилик, овқатланиш ва жинсий ҳисларнинг ошишига тааллуқли хаттиҳаракатлар, итоат этмаслик, қайсарлик ёки тажовужкорлик белгилари кузатилади.