ГЕЛИОЦЕНТРИК СИСТЕМА — Қуёш системасининг тузилиши ҳақидаги тасаввур; унга кўра, Куёш марказий жисм булиб, бошқа сайёралар, шу жумладан Ер ҳам Қуёш атрофида ва ўз ўқи атрофида айланиб туради. Бу таълимотни поляк олими Н. Коперник яратди. Мил. ав. 4-а. да юнон файласуфи Гераклит Ер шар шаклида, у ўз ўқи атрофида айланади, юлдузлар эса қўзғалмас, деб айтган. У Меркурий ва Венера Қуёш атрофида айланиб, Қуёш билан бирга Ер атрофида ҳаракатланади, деб уйлаган. Мил. ав. 3-а. да яшаган Самослик Аристарх юлдузлар жойлашган сфера ва Қуёш қўзғалмайди, Ер эса марказида Қуёш жойлашган айлана бўйлаб ҳаракатланади, деган фикрни айтган. Абу Райҳон Беруний «ал-Қонун алмасъудий»асарида Аристарх таълимотига мурожаат қилиб, Ернинг ҳаракати ҳақида ёзган эди. Аммо бу фикрлар ривожланмади ва то 16-а. гача Птолемейннш геоцентрик система ҳақидаги таълимоти ҳукмрон бўлиб келди. Н. Коперник «Осмон сфераларининг айланиши» асарида (1543) Ер ҳаракати тўғрисидаги ғояни математик усулда исботлаб берди. Гелиоцентрик система таълимотига кўра:
1) оламнинг марказида Ер эмас, балки Қуёш туради; 2)Ер ва б. шарсимон сайёралар Қуёш атрофида фақат бир йўналишда ҳаракатланади ҳамда бирор диаметр атрофида айланади;
3) сайёраларнинг Қуёш атрофидаги йўли (орбитаси) айланадан иборат;
4) сайёралар бир хил тезликда текис ҳаракат қилади. Бундан ташқари, Коперник Ой Ер атрофида айланади ва Ер билан бирга Куёш атрофида ҳаракатланади, деб ҳисоблайди. Коперник осмон ёритқичларининг суткалик кўринма ҳаракати Ернинг ўз ўқи атрофида айланиши натижасида, Қуёшнинг йиллик кўринма ҳаракати эса Ернинг Қуёш атрофида йиллик айланиши натижасида содир бўлишини тушунтирди. Немис астрономи И. Кеплер Н. Коперник таълимотини ривожлантириб, сайёраларнинг ҳаракат қонунларини очди. Гелиоцентрик система геоцентрик система тарафдорларига қақшатқич зарба берди. Ж. Бруно, Г. Галилей Гелиоцентрик система ғоясининг тараққиётига катта ҳисса қўшишди. 1677 й. да И. Ньютон ўзининг бутун олам тортишиш қонунини кашф этди ва бу билан сайёраларнинг Куёш атрофида ҳаракат қилиш сабабларини очиб берди. 1957 й. 4 окт. да бошланган космик эра, яъни Ер суньий йўлдошларининг учирилиши, космик ракеталарнинг Ой ва сайёраларга парвози Гелиоцентрик система ғоясининг тўғри эканлигини исботлади. Гелиоцентрик система табиатшуносликнинг ривожланишида оламшумул ўрин тутди.