КЎПЕР ЭФФЕКТИ

КЎПЕР ЭФФЕКТИ — металларда эркин электронларнинг жуфт (кўпер жуфти) бўлиб бирлашиши натижасида ўта ўтказувчанлик ҳосил бўлиши. 1956 й. да Л. Кўпер кашф қилган. Кўпер эффекти ҳозирги замон ўта ўтказувчанлик назариясининг асоси ҳисобланади. Металларнинг ўта ўтказувчанлиги квант эффектларга боғлиқ. Металдда ҳаракатланаётган электрон металл структурасидаги панжараларни деформациялайди. Деформация натижасида бир-бирига «боғланган» электронлар ҳосил бўлади. Квант назарияда бундай «жуфтлашган» электронлар пайдо бўлиши уларнинг фононлар — панжара тебраниши квантлари алмашинувидан деб тушунтирилади. Фононлар алмашинуви натижасида электронлар орасида маълум тортилиш кучи (Фрелих кучи) пайдо бўлади. Критик т-радаги металларда бундай тортилиш кучи кулон (электростатик) кучидан катта бўлиб, металл критик ҳолатга ўтади (қ. Ўта ўтказувчанлик).