КАЛЬДЕРА

КАЛЬДЕРА (испанча caldera — катта қозон) , вулкан оғзи — вулкан чўққиси, баъзан унга ёндош жойларнинг ўпирилиши натижасида вужудга келган ён бағирлари тик ва туби бир қадар текис қозонсимон ботиқ. Вулкан отилганда катта ҳажмдаги магма ташқарига чиқади, кейинги отилишга қадар вулкан камерасида бўшлиқ ҳосил бўлади, натижада вулкан тепаси таянчини йўқотиб ўпирилиб тушади. Диаметри 10—15 км га етади, баъзан эса ундан ҳам зиёд. Кальдера термини Пальма о. да (Канар о. лари) жойлашган катта вулкан кратери номидан келиб чиққан. Кальдеранинг кратердан фарқи унинг келиб чиқиши ва ўлчамларининг катталигидадир. Вулкан бўғизидан чиқаётган газларнинг кучли портлашлари натижасида вужудга келувчи портлаш (эксплозив) Кальдераси ҳамда ўпирилиш (гравитацион) Кальдераси фарқ қилинади. 1883 й. да Кракатау К. си вулкан гази портлашидан ҳосил бўлган. Ўзбекистонда қад. Кальдералар Чатқол-Қурама тоғларида учрайди.