ХАББЛ ҚОНУНИ

ХАББЛ ҚОНУНИ — Коинотнинг узлуксиз кенгайиши хусусиятини ифодаловчи қонун; 1929 й. да Э. Хаббл таклиф этган. Бу кенгайишнинг энг оддий модели болалар шарини пуфлаганда унинг катталашишидир. Бунда шар сиртидаги бошланғич нукталар бир-биридан вақт давомида узоқлашиб боради. Кузатувчи шу нукталарнинг (галактикалар тўдасининг) бирида жойлашган, деб тушунтиради. Галактикалар тўдалари ва квазарларнинг биздан узокдиги R ва узоклашиш тезлиги V орасидаги боғланиш қуйидагича ифодаланади: V=HR; бунда Н — Хаббл доимийси. X. қ. катта масштабда доимо ўринли, Н доимий физик табиатига кўра, вактга боғлиқ функция бўлиб, гравитацион тортиш кучлари Коинот кенгайишини секинлаштириши мумкин.

Хаббл қонуни амалда кенг қўлланилади. Унинг ёрдамида, хусусан, бизнинг Галактикамиздан жуда узоқда жойлашган объектларгача бўлган масофа осонлик билан аникланади. Бунинг учун объектнинг спектридан унинг қизилга силжишп қиймати топилиб, юқоридаги формуладан масофа киймати ҳисобланади. Коинот галактикалари, одатда, кўпроқ тўдаларни ҳосил қилиб, уларга кирмайдиганлари (ўз хусусий тезликлари бўлгани учун) X. қ. га тахминан 15% хатолик билан бўйсунади.