РИФТ

РИФТ (инг. rift — дарзлик, ёриқ, дара) — Ер пўстининг чизиқ бўйлаб йўналган йирик тектоник структуралари. Узунлиги бир неча юз км (баъзан 1000 км дан зиёд) га етади. Кўпгина океан ва континентал Рифт ларнинг эни 30—70 км бўлади, бироқ анча тор энли (5 — 20 км, Мас, Улик денгиз) ва кенг энли (200— 400 км, Қизил денгиз Р.) океан Рифтлар ҳам бор. Р. лар, одатда, кенг гумбазеимон кўтарилган жойларда материкларнинг горизонтал чўзилишидан вужудга келади (Мас, Шарқий Африка). Бунда Ер пўсти бутун қалинлиги бўйича ёки кўп қисми чўзилади деб таҳмин қилинади. Рифт аксари бир қанча узилишлардан иборат; улар орасида устки юзаси қия ва пўстининг бир қисми сурилган ташламаузилма кўпроқ. Ташламаузилмаларнинг оғиш бурчаги одатда 60—70° бўлиб, силжишнинг вертикал амплитудаси бир неча км ва пўстнинг чўзилиши баъзан бир неча ўн км гача етиши мумкин. Рифтнинг ички континентал, континентлараро, океан ички типлари фарқ қилинади. Рифт чегарасида турли тартибда ётувчи грабен ва горстлар мавжуд. Грабен асосий структуравий шаклдир. Бирок, Рифт пўстнинг юқорига томон тектоник гумбаз шаклида қияроқ букилишидан ҳосил бўлади; у кейинчалик ёрилиб фабен ва горстга ажралади. Жуда катта Рифтлар Рифт минтақалари деб аталади. Рифтнинг келиб чиқиши ҳақида бир неча илмий фараз мавжуд. Ҳоз. вақгда янги плиталар тектоникаси назарияси пайдо бўлди, унга кўра, Рифтлар материкларнинг горизонтал ҳаракати натижасида ҳосил бўлади.