РЕКТИФИКАЦИЯ

РЕКТИФИКАЦИЯ (лот. rectus — оддий ва… фикация) — суюқ аралашма компонентларини ректификацион колонналарда ҳайдаш усулида ажратиш. Ректификация мувозанатда бўлмаган (суюқ ва буғ) фазалар орасида иссиклик ва моддаларнинг диффузион алмашинишига асосланган. Ректификация қайнаш тралари яқин бўлган суюкликлар аралашмаларини ажратиш зарурияти бўлганда қўлланади. Ректификацион колоннада кўп тўсикдар бўлиб, унда суюқ аралашма буғлари конденсатланади ва пастдан чиқаётган буғнинг янги қисми кўп марта учрашади. Колонна қарши оқим принципида ишлайди. Юқорига кўтарилаётган буғ учувчи компонент б-н узлуксиз бойиб туради. Бунда буғ қайнаш траси паст бўлган компонент билан бойиб, унинг қайнаш траси пасайиб боради. Суюқлик эса қайнаш траси юқори бўлган компонентлар билан бойиб, унинг кайнаш траси юқорилашаверади. Бу жараён то мувозанат ҳолат бунёд бўлгунча давом этади, лекин колоннадан совиткичлар системаси орқали буғ фазаси конденсатлаб ажратиб олиниши билан мувозанат яна бузилади ва 6у жараён то тоза компонентлар ёки керакли компонентлар фракцияси тўлиқ ажратиб олингунича узлуксиз давом этаверади. Ректификация суюқ ҳамда суюлтирилган газ аралашмаларини ажратиш учун қўлланади. Ректификация жараёнининг т-ра оралиғи (диапазони) ниҳоятда кенг: 1000° (тоза Zn, Pb, Cd каби металларни ажратишда) ва 0° (ҳаво, водород изотоплари каби газларни ажратишда). Ректификация жараёнининг ишчи босими ўнлаб атмосферадан (этанпропилен аралашмаси учун), то бир неча мм симоб устуни (юқори ёғ кислоталари Ректификацияси) атрофида бўлади. Даврий ва узлуксиз Ректификация мавжуд. Даврий Ректификацияда барча суюқлик колонна кубига бир вақтда солинади. Ректификация жараёнида дистиллат ажратиб турилса, суюклик таркибида паст трада қайнайдиган компонент камайиб боради. Узлуксиз Ректификацияда системага доимий тарзда ҳайдалувчи суюқлик қўшиб борилади. Ректификация колонналарининг самаралиги, уларнинг узунлиги, диаметри, суюклик билан буғ орасидаги контакт вақти б-н аниқланади.