БУГУН - БУ КЕЧАГИ ЭРТАМИЗ

БУГУН - БУ КЕЧАГИ ЭРТАМИЗ

БУГУН - БУ КЕЧАГИ ЭРТАМИЗ
Биз эртанги кунни кутамиз. Охир-оқйбат у кириб ке- лади ва биз уни бугун деб атаймиз. Бугун - бу кечаги эрта. Биз бунга қандай эришамиз? Жуда оддий, уни ўтка- зиб юборамиз. Худди кеча ва бугунни ўтказиб юборган- дек. Агар биз мана шу бир куннй -бекорга ўтказишимиз- ни ва шу кун содир бўлиши мумкин бўлган ҳодиса, ба-

жарилиши мумкин бўлган ишларни амалга оширмагани- мизни тушуниб етмасак бўлмайди.
Бунақа кунларни ўтказиб юборамиз. Ҳар биримиз тўхтаб ўтириб ўйлашимиз керак. Соат ишлаяпти, вақт ўтяпти. Биз туғилгандан бери вақт ўтяпти. У қачондир тугайди. Вақт ҳаммамизни тенглаштириб қўяди. У ҳаммани олиб қетади. Яхшини ҳам, ёмонини ҳам. Ҳеч кимни айириб қўймайди. Вақт ҳар биримизга имконият беради. Лекин қатъийликни талаб қилади. Қачонки, умримиз охирлаб қолганда хато- ларни тузатиш учун иккинчи имконият йўқ. Мана шу дақи- қалари ўтиб бораётган соат ишлайверади. Биз ғалаба қиляп- мизми ёки мағлубиятга учряпмизми, унга фарқи йўқ. Вақт ўтаверади. Унинг парвойига ҳам келмайди. Биз муваффа- қиятга эришамизми ёки омадсизлик азобини чекяпмизми, вақт шафқатсиз. Адолат тантана қиладими, ҳақсизликмн, унга барибир. Ҳеч қанақа баҳона қабул қилмайди. Утиб кетаверади. Муҳими ўз ўйинимизни қандай ўйнашимизда. Инсоннинг ҳар қанақа ёшида уни ҳаракатга келтирадиган бир қўзғалиш даври бўлади. Ҳаётимиз ҳар бир дақиқасини қадрлашимиз керак. Биз эса шу дақиқаларнинг нақадар қим- матли эканини тушунмасдан улар бекор ўтаётганини сез- маймиз. Бизда ҳали вақг бор. Бизда ҳали кўплаб имконият- лар, кўп ишлар бор. Эрта ҳам келади. Келаси ҳафта ҳам келади. Ой, йил ҳам келади. Агар биз бундан ўзимизга ксракли ҳисни қузғатмасак, бу кун ҳафта, ой ва йиллар ҳам бекор ўтиб кстади. Вақг чексиз эмас. Демак, биз орэу-мақ- садпарга эртага эришмоқчи бўлсак, бу йўлдаги биринчи қадамни бугундан бошпаб қўйишимиз керак.
“ ’ РЕЖАЛАШТИРИШ
Мен ғалати хусусиятли одамларни кўрдим. Улар ҳаёт- ларидан кўра таътияларни пухта режалаштирадилар. Ҳдётни режалаштиришдан кўра уни қилмаслик осонлиги учун балки шундай қилсалар керак. Ўзингизнинг режангиз бўлмаса,
99

бировнинг режасини амалга оширишга тўғри келади. Ле- кин бегоналарнинг режаси сизга нима беради? Ҳеч нима. Нега кўпчилик одамлар келажакни қўрқув, ҳадиксираш би- лан кутадилар? Улар эртанги кунни режалаштирмаганлар. Сабаби фақат шуки, ёш йигит: "Ишда мен ишлайман, уйга келганда кеч бўлиб қолган бўлади, овқатланиб, озгина те- левизор кўриб, ётиб ухлаш керак. Ахир ярим кечагача ўти- риб олиб ҳаётни режалаштириш керак эмас", деса, бу одам, билингки, машина сотиб олишга қурби етмайди.
Ёқимтой одамларни ўзингизга жалб этиш учун ёқим- _ ли бўлиш керак, кучлиларни жалб қилиш учун кучли, мукаммал инсонларни жалб қилиш учун мукаммал бўлиш керак. Бунинг учун сиз ўзгаришингиз керак. Агар шу- нинг уддасидан чиқсангиз, одамларга ўз таъсирингизни ўтказа оласиз ва уларни ўзингизга жалб қиласиз.
Олий мақсадларингизга эришиш учун самимий бўлинг, хайр-эҳсон қилинг. Узингизни шунга руҳлантиринг. Шуни тан оламанки, бошида менда хайр-эҳсон қилиш деган ту- шунча умуман йўқ эди. Булар мен учун ёт нарса эди. Ме- нинг ҳаётим "оқ қарға" деб аталувчи категорияга кирарди.
Ҳаётимни ўзгартиришга сабаб бўлган воқеа тўғрисида айтиб берсам. Мен билан содир бўлган бу воқеа ҳар қандай кишини эътиборсиз қолдирмайди. Бу воқеа жаноб Шоафф билан учрашмасдан сал олдинроқ бўлиб ўтган эди. Бир кун уйда ўтирганимда эшик оҳиста тақиллаганини эшитдим. Очсам, эшик олдида ўн ёшлар чамаси нозиккина бир қизча менга тикилиб турарди. У менга кичкина юракчасидаги бор мардлик, жасорат билан қараб Герл Скаут печеньеларини сотиб юрганини айтди ва менинг ҳам харид қилишимни сўра- ди. Бу жуда ажойиб таклиф эди. Бир қутида бир неча хил печеньелар бор. Бор-йўғи икки долларга! Бунга қандай қилиб рад жавобини бериш мумкин. Қолаверса, қизча таклиф эта- ётганда шунақанги ишонч билан табассум қилдики, менинг сотиб олгим келди. Мен сотиб олишни жуда хоҳлардим. Лекин менда икки доллар йўқ эди. Жуда хижолат бўлдим.
100

Мен коллеж талабаси ва иш жойим борлигига қарамасдан икки доллар пулим йўқ эди. Албатга, қизчага буларни айта олмадим. Мен унга ҳозиргина ҳудци шундай печенье сотиб олганимни, бунақанги печеньелар уйда жуда кўплигини га- пириб қизчани алдадим, ёлғон гапирдим. Негаки, қўлимдан келгани шу бўлди. "Яхши, кечирасиз, сэр", дея ўгирилиб кетди. Мен унинг орқасидан узоқ тикилиб қолдим. Кейин эшикни ёпиб, унга суянганча қичқириб юбордим: "Бас, пулсизлик жонга тегди. Бошқа мен бундай яшашни иста- майман!" Бугундан бошлаб мен ўзимга чўнтак харажатла- рим учун ҳамма вақт бир неча долларим бўлади, деб ваъда бердим. Мана шуни мен камбағалликнинг эффекти деб ай- таман. Балки бу ҳодиса охирги натижаларни олишда етарли таъсирга эга эмасдир. Лекин вақгинчалик муаммоларни ҳал қилишда етарли таъсирга эга деб ҳисоблайман. Бу воқеа- нинг охири яхшилик билан тугади. Бир неча йил ўтиб, мен банкка каттагина омонат қўйиб чиқиб кетаётгандим. К)шани кезиб ўз машинам томон юраётганимда печенье сотиб юр- ган иккита қизчага кўзим тушиб қолди. Уларнинг битгаси олдимга келиб: "Жаноб, озгина конфет сотиб олмайсизми?" деб сўради. ''Қанақа конфетларинг бор?” дедим.
- Лимонадли.
- Лимонадлими? Энг яхши кўрган конфетларим экан, қанча туради?
- Фақат икки доллар.
Мен ҳаяжонланиб кетдим.
- Беш қути.
- Сизда неча қути бор? - деб иккинчи қиздан сўрадим. - Тўрт қути.
- Ҳаммаси бўлиб тўққиз қути.
- Яхши, мен ҳаммасини оламан, - дедим.
Қизчалар оғизлари очилиб бараварига "Ростданми?"
дейишди.
- Албатта, менинг дўстларим кўп. Узим ҳам уларни
энди кўришга бормоқчи бўлиб турувдим, - дедим.

Қизчалар ғайрат билан қутиларни жойлаштиришга ки- ришиб кетдилар. Мен чўнтагимдан ўн саккиз доллар олиб бердим. Қутиларни олиб кетаверишимда қизчаларнинг бири "Жаноб, ҳақиқатадан ҳам сиз яхши одам экансиз", деди. Бу тўғрида нима дейсиз? "Ҳақиқатда сиз яхши одам экансиз", дейишлари учун бор-йўғи ўн саккиз доллар сарфласа, етарли эканини тасаввур қила оласизми? Мана шундай имконият- ларни ўтказиб юбормаслик учун ҳам мен ҳамма вақг чўнтак харажатлари учун бир неча юз доллар олиб юраман. Ўйлаб қарасам, икки доллар пулимнинг йўқлигига хижолат бўлдим. Шу хижолат бўлганим мақсадимга эришишга илҳом бер- ди. Сиз билан ҳам шундай бўлганми? Камбағаллик эффек- ти сизга ҳам ўз таъсирини кўрсатганми? Сизни яхши то- монга ўзгаришга мажбур қилганми?
МАЛАКА
Вақтини топиб, ўтган кунларингизни таҳлил қилинг. Ўз малакангизни жамлаб, эртанги кунга инвестиция қилинг. Ўз малакангизга танқидий кўз билан қаранг. Агар охирги ўн йил ичида бирон ишни нотўғри қилган бўлсан- гиз, бундай малакадан воз кечинг. Ҳаёт фақат вақт ўтка- зишдан иборат эмас. Ҳаёт малака оширишдан ва мала- калар натижасидан фойдаланиш, демакдир. Яхшиси, ўтган кунингизга худди кулфатдек қаранг. Худди сиз ўқиб чиққан мактабдек қаранг.
АТРОФИНГИЗДАГИЛАРНИ ҚАДРЛАНГ
Агар ҳаётингиз билан боғлиқ ҳамма нарсанинг қадрига етсангиз, сизнинг қанақа инсон эканингизни ифодалаш, фаҳ- млаш учун атрофингизда ўзингиздек ҳамфикр одамлар бўли- ши керак. Жаноб Шоафф менга эҳтиёткорликни ифодалов- чй муҳим бир гапни айтган эди. Шуни сизларга етказмоқчи- ман: "Таъсир қилиш кучини қадрламаслик мумкин эмас".
102

Ҳақиқатда ҳам одамларнинг атрофдагиларга таъсир кучи жуда катга. Одамлар бизларга ўз таъсирларини ўтказаётган- ларини кўпинча англай олмаймиз, ҳатгоки сезмай қоламиз. Негаки, бундай таъсир аслида аниқ вақт давомида ривожла- нади. Агар сиз ишлаб топган пулини сарфлаб юборадиган одамлар билан бирга бўлсангиз, сиз ҳам шу ишни қиласиз. Агар сиз футбол ишқибозлари билан бирга бўлсангиз, ҳеч қачон концертга эмас, албатта футболга борасиз. Агар сйз китоб ўқимайдиганлар орасида бўлсангиз, албатга сиз ҳам китоб ўқимайсиз. Биз "Қандай бу ерга тушиб қолдим?" де- магунимизгача одамлар бизни шунга итарадилар. Агар биз ҳаётда режалаштиргандек яхши яшашни хоҳдасак, бунақан- ги таъсирларни диққат билан ўрганишимиз керак. Рухсат берсангиз, юқоридагиларга якун сифатида сизга учта савол берсам. Бу саволларим ҳозирги вақтда сиз қанақа одамлар
билан эканингизни билиб олишингизга ёрдам беради.
"Мен қанақа одамлар орасидаман?"
Уйлаб кўринг, сиз кўпроқ кимлар билан мулоқотда
бўласиз? Сиз ҳар бир одамни сизга қандайдир образда таъсири борлигини баҳолай олишингиз керак.
"Бу одамлар мен учун нима қила олади?" Бу энг му- ҳим савол: "Улар мени нима қилишга, нймани эшитишга мажбур қиляптилар?"
Улар мени нимани ўқитишга ундаяптилар, қанақа ва ни- мани гапиришга, қаерга боришга, нимани ҳис қилишга ўрга- тяптилар, нимага мажбур қилаяптилар? Бошқалар сизга қан- дай таъсир кўрсатаётганлари тўғрисида ўтириб жиддий аш- лаб олишингиз керак, хоҳ ижобий, хоҳ салбий тарафдан. •
"Бу сизга ёқадими?" Балки сиз бирга юрган одамлар сизга ижобий таъсир қилар, сизни руҳлантирувчи таъсир- га эгадир?! Балки яхши олмалар ичида бир қанча чириги ҳам бордир?! Мен таклиф қилмоқчи бўлганим - буларни чуқур текширинг. Уларга қайта-қайта назар ташлаш учун бу саволлар ўринли деб ҳисоблайман. Хусусан, гап таъ- сир кучи ҳақида кетганда яхши ҳам, ёмон ҳам бизни қаер-
103

гадир олиб боради. Лекин фақат яхшиси керакли жойга олиб боради. Ҳаётимизга таъсир қилувчи нарсаларни жуда осонлик билан қўйиб юборишимиз мумкин. Бир одам ай- тган экан: "Мен қаерда яшаётганим, кимлар орасида бўли- шим муҳйм эмас. Уларнинг менга аҳамияти бўлмаса ке- рак". Мен бошқа фикрдаман. Эсда тутинг, ҳаммасининг аҳамияти бор. Албатта, баъзилари катта, баъзилари кит чикроқ таъсйрга эга, лекин сизга таъсири бор. Атрофин- гиздагиларни салбий ва ижобий томонларини текшириб ўлчаб кўринг. Тарозининг қайси томонга босиб кетаётга- нини билиб олинг. Буни эътибордан қолдирманг. Балки сйз кичкина қушча тарихи тўғрисида эшитгандирсиз. Қуш- ча қанотлари билан кўзини яшириб йиғлар эди. Шунда сава ундан сўради: "Нега йиғлаяпсан? Катга қуш кўзингга тупургани учунми?" Митти қушча: "Йўқ, мен катта қуш кўзимга тупургани учун йиғламаяпман. Мен шундай бўли- шига йўл қўйганим учун йиғлаяпман", деб жавоб берди.
АТРОФ-МУҲИТНИ БАҲОЛАНГ
Биз ҳаётимиздаги таъсир кучларини кўриб чиқдик. Демак, биз ўзимиздан: "Қандай қилиб бу ерга тушиб қол- дим?" деб сўрамагунча одамлар бизни итаришларини билиб олдик. Биз ўзимизга учта калит савол бердик: "Қанақа одамлар орасидаман?" Сиз ҳар бир инсонни ҳаётингиздаги ўрнини боғлай олишингиз керак. "Атро- фимдаги одамлар менга қанақа таъсир кўрсатадилар?" Бу асосий савол: "Бу одамлар мени нимага ундайдилар? Нима қилишга, нимани эшитишга, ўқишга, ўйлашга ва ҳис қилишга мажбур қиладилар?" Улар сизга ижобйй ёки салбий таъсир кўрсатаётганларини жиддий ўрганкб олишингиз керак. "Бу сизга ёқадими?" Балки сиз бирга юрган одамлар сизга ижобий таъсир қилиб, сизни яхши натижаларга илҳомлантирар. Сизга энергия берар. Ле- кин бир қоп олма ичида чиригани ҳам бўлади. Менинг
104

таклифим сизни қуршаб олган кишиларга танқидий кўз билан назар ташланг. Бу саволларнинг ҳаммаси сизнинг атрофингиздаги одамларга қайта-қайта эътиборли бўли- шингиз учун керакдир. Хусусан, гап таъсир кучи ҳақида борганда. Яхши ҳам, ёмошҳам бизни қаёққадир олиб боради. Лекин фақат яхши бизни керакли жойга: олиб боради. Энди бизни орқага етакловчи атрофдагияарга қарши ҳаракатнинг 3 услубини кўриб чиқишимиз керак:
1. Мулоқотни тўхтатиш.
Бу одамлар билан мулоқотда бўлманг. Бундай қарор
мураккаб бўлиши мумкин. Бу осон қечмайди, лекин баъ- зи ҳолларда шундай қилишга тўғри келади (илтимос, буни қандай қилишни мендан сўраб хат ёзманглар, буни фақат ўзингиз ҳал қилишингиз мумкин). Бу йўлни фақат ўзингиз танлашингиз керак. Лекин бу оғир танлов, шунинг учун у сизнинг ҳаётингизга қарши таъсир кўрсатмаслиги керак. Бу танлов сизнинг лидерлик фазилатларингизга жиддий таъсир кўрсатиши мумкин. Вазиятга қараб иш тутинг.
2. Мулоқотни чегараланг.
Сизга ижобий таъсир қиладиган одамлар билан кўпроқ, салбий таъсир қилувчилар билан эса камроқ мулоқотда бўлинг. Аксини қилиш осонроқ бўлади. Лекин сиз бу тузоққа тушмаслигингиз керак. Ўз қадр-қимматингизни билинг. Сизнинг ихтиёрингизда жуда оз вақт бор. Сиз уни ақл билан ишлатишингиз керак.
3. Мулоқот доирангизни кенгайтиринг.
Мана шу маслаҳатга эътиборингизни қаратишингиз ке- рак. Муваффақиятга эришган одамларни топинг ва кўп ва- қгангизни улар билан бирга ўтказинг. Уларга кофе ичишни таклиф қилинг. (Ҳамма харажатларни ўз бўйнингизга олинг.) Улар қандай муваффақиятга эришганларини, нима шунча- * лик кўп нарсага эриштирганини билиб олинг. Суҳбат фа- қат молиявий муваффақият тўғрисида бўлиши шарт эмас.
Масалан, қандай қилиб бахтли никоҳ қуриш мумкин, яхши ота-она бўлиш мумкин, соғлом бўлиш мумкин ёки руҳий
105

маънавий ҳаёт тўғрисида суҳбатлашиш мумкин? Бунақанги учрашувлар аниқ мақсад билан мулоқот доирангизни кен- гайтиришга олиб келади. Қачонки, сиз шу ишларни қилсан- гиз, табиий тарзда сизни орқага тортувчи таъсир кучларини чегаралаб қўясиз. Қилиб кўринг, ўзингиз шоҳиди бўласиз