АЙБЛОВЧИ

АЙБЛОВЧИ

АЙБЛОВЧИ
— Бу томошани бас қилайлик! — бўкирди Файф. — Нега энди томоша бўларкан? — бақираёзди Эбл.
133
— Бўлмаса нима? Сиз Флоринага йўналган хавф ҳақида суҳбатлашамиз деганингиз учун мен бу учрашувга розилик бергандим. Агар мажлисда қораловчи ва қози сифатида ўтирган сотқинлар ва қотиллар мени суд қшгишларини билганимда гаплашиб ҳам ўтирмасдим.
Эбл совуққина мулозимат қилди.
— Бу суд эмас, Сквайр. Доктор Жунц ЮКТБ аъзосини қутқаргани келган — бу унинг ҳуқуқи ва бурчи. Мен алғов- далғов пайтларда Трантор манфаатларини ҳимоя қилиш ниятида ташриф буюрганман. Мана бу киши — Рик эса, йўқолган коинот тадқиқотчиси эканига менинг ҳеч қандай шубҳам йўқ. Агар сиз Рикни текшириш ва тиббий кўрикдан ўтказиш учун доктор Жунц ихтиёрига топширсангиз, мажлиснинг бу қисмини дарҳол тугатамиз. Бундан кейин ҳам сизнинг ёрдамингиз керак бўлади, албатта. Руҳият зондини ишлатган жиноятчини топиш лозим ва келажакда бундай ишлар қайтарилмаслигини кафолат берувчи қонунларни жорий этиш зарур.
— Гап бу ёқда денг! — заҳарханда кулди Файф. — Ниятингиз нималигини билиб турибман. Бу одамни сизга берсам натижа қандай бўлишини айтишим мумкин. Аввало, ЮКТБ бу одамдан қидираётган нарсасини топади. ЮКТБ ўзини юлдузлараро ташкилот деб атайди, бироқ унинг бир йиллик сарф-харажатларининг учдан икки қисмини Трантор таъминлаши маълум.
Хўш, ЮКТБ нимани топади?
Бу яққол кўриниб турибди. Коинот тадқиқотчиси деб аталаётган кишининг эс-ҳуши аста-секинлик билан қайтади. ЮКТБ ҳар куни хабарнома чиқариб туради. У эса янги ва янги керакли тафсилотларни ёдига тушира бошлайди. Аввалига менинг номим янграйди. Кейин эса ташқи кўринишим эсланади. Сўнгра гапларим аниқ шаклга киради. Ва тантанали равишда мен айбдор деб эълон қилинаман. Етказилган зарарлар

134

тўлансин, деган талаблар туғилади. Натижада, Трантор Саркни босиб олишга мажбур бўлади. Вақтинча, албатта. Бу кейинроқ ноаниқ даврга қадар чўзилади.
Ҳар қандай товламачиликнинг чеки-чегараси бор. Сизнинг товламачилигингиз, жаноби элчи, ана шу нуқтага етиб келди. Агар сизга шу одам керак бўлса, Транторнинг бутун ҳарбий кучлари билан бирга келинг!
— Куч ишлатиш ҳақида ҳеч қандай гап йўқ, — деди Эбл. — Сиз коинот тадқиқотчисининг охирги айтганларини рад этишга ботинолмай, бу мавзудан қочишга уринаётганингизни сезиб турибман.
— Бу сўзнинг ҳеч қандай маъноси йўқ. Файф — Саркдаги энг буюк ном. Коинот тадқиқотчиси деб аталаётган кимса фақат ҳақиқатни гапиряпти, десак ҳам, у роппа-роса бир йил Флоринада яшаганини эътиборга олиш зарур. У Файф номини ҳар қадамда эшитиши мумкин. Бу номнинг мавҳум эсдаликлар билан уйғунлашиб кетган табиий эмасми? У ҳақиқатни гапирмаётган бўлса-чи? Аста-секинлик билан юзага чиқаётган янгиликлар ёдлаб олингандир.
Валонанинг чайир қўлларидан бўшашга интилиб:
— Қулоқ солинг! — қичқириб юборди Рик.
— Мана, яна бир янгилик туғилганга ўхшайди, — қайд
қилиб қўйди Файф.
— Қулоқ солинг. Биз стол ортида ўтирардик. Баҳслашардик.
Нима сабабданлиги ёдимда йўқ. Чойга гиёҳ солиб қўйилган экан. Шунинг учун, бир оз ўтгач, мен қимир этолмай қолдим. Гапиролмасдим. Фақат, "Ё, Буюк Коинот, менга нима ичиришди?!", деб ўйлай олардим холос. Мен ўрнимдан туришни, қичқиришни ва қочишни истардим, лекин бу қўлимдан келмасди. Кейин, нариги киши, Файф, менга яқинлашди. У ёнимда турганча, менга энгашиб қарарди. Мен эса лом-мим деёлмасдим. Ҳеч нарса қилолмасдим. Фақат

135

нигоҳимни юқорига — унга қаратиб туришим мумкин эди.
— Бу ёққа ўгирилинг-да, мана бу кишига боқинг! - деди
жонҳолатда Жунц. — Сиз уни танийсизми?
Рик Сквайр Файфга тикилди. Бу ҳол бир дақиқа давом этди,
кейин у тескари ўгирилди.
— Эсладингизми?
— Йўқ! Йўқ!
— Файф нохуш жилмайди.
— Тайёрлаган одамингиз ўз ролини ўзи унутиб қўйдими ёки
у мени келгуси сафар танийдими?
— Мен бу кишини биринчи марта кўриб турибман, у билан
қеч қачон гаплашмаганман, — эътироз билдирди Салим Жунц. — Мен фақат ҳақиқат излаяпман.
— У ҳолда мен бир неча савол берсам бўладими?
— Бемалол.
— Ташаккур. Энди эса Рик, ёки бошқа исмингиз бормиди... — Гапираверинг, жаноб.
— Сиз гангиб, мажолсиз ўтирганингизда столнинг нариги
томонидан бир киши яқинлашиб келгани ёдингизда, шундайми? — Ҳа, жаноб,
— Ўша одам сизга юқоридан пастга эгилиб қараган, тўғрими?
— Ҳа, жаноб,
— Сиз эса пастдан юқорига қарагансиз ёки шундай қилишга интилгансиз-а?
— Ҳа, жаноб.
— Ўтиринг-чи.
Рик Файфнинг илтимосини қондирди.
Файф бир қанча муддат сукут сақлади. Ингичка лаблари қимтилди, юз ва дақан мушаклари таранг тортилди. Кейин у оромкурсидан пастга тушди.
Пастга тушди! Гўёки у стол тагида тиззаси билан тургандек

136

эди. Бироқ у четга ўтгач, оёқларида тургани равшан бўлди.
Жунцнинг боши гангиб қолди. Шундай катта ва буюк одам тўсатдан ожизгина паканага айланганди.
Файфнинг маймоқ оёқлари йирик танасини ва катта бошини зўрға кўтариб турарди. Файфнинг юзи қип-қизил бўлиб кетди, кўзлари эса бояги-бояги такаббурона боқарди.
Рик ўтирар, Файф тик турар, уларнинг нигоҳлари бир хил баландликда тўқнашарди.
— Мен ўша одам бўлишим мумкинми? — хотиржам сўради Файф.
— Йўқ, жаноб.
— Ишончингиз комилми?
— Ҳа, жаноб.
— Шу ҳолда ҳам, сиз “Файф” номи эсимда деяверасизми?
— Ҳа, бу ном ёдимда, — ўжарлик қилди Рик.
— Демак, кимдир менинг исмимдан фойдаланган.
— Шундай бўлса керак.
Файф қайрилди-да, аста-секин, виқор билан столга яқинлашиб, оромкурсига чиқиб олди.
— Мен балоғат ёшига етганимдан буён ҳеч ким менинг тик турганимни кўрмаган эди. Мажлисни давом эттиришдан маъно борми?
Бу гапга Салим Жунц эътироз билдирди.
— Назаримда мажлисни давом эттириш зарур. Ахир Рикни фақат коинот тадқиқотчиси бўлгани учун руҳият зонди таъсирига дучор қилишмаган-ку!
— Унинг ўзидан сўранг, нега уни бу аҳволга солишди, — деди Файф.
— Албатта, бу нарса унинг ёдида йўқ, — жаҳли чиқди Жунцнинг.
— Руҳият зонди мияда сақланаётган мантиқий фикрлар заҳирасига айниқса, қаттиқ таъсир ўтказади. Шундай бўлса-да,

137

ундан Флоринага қандай хавф таҳдид қилаётгани тўғрисида сўраб кўриш жоиз. Хўш, Рик, бу ҳақда нима дея оласиз?
— Фақатгина хавф мавжудлигини ва унинг коинот оқимлари билан боғлиқлигини эслайман, — ғўлдиради Рик.
Атрофга сукунат чўмди. Буни яна Жунц бузди.
— Сиз флориналик маҳаллий кишиларнинг сўзларига ишонмайман, деб айтдингиз. Лекин орамизда бир киши борки, у ўзини мутеларча қўл қовуштириб турувчи флориналикларга ўхшамаслигини исботлаб берган. Менимча, унга ҳам бир неча савол билан мурожаат этсак, ёмон бўлмайди. Агар у ўжарлик қилса ёки ишончсизлик туғдирса, уни Саркка қайтариш масаласини кўриб чиқамиз.
Анча пайтдан бери мушт бўлиб тугилган қўлларига тикилиб ўтирган Теренс гапираётган Жунцга кескин нигоҳ ташлади.
— Рик Флоринада топилгандан буён сизнинг қишлоғингизда яшади, шундайми?
— Ҳа.
— Сиз мана шу муддат давомида қишлоқда узлуксиз бўлганмисиз? Яъни, айтмоқчиманки, турар жойингизни бирор иш билан узоқ вақтга тарк этмаганмисиз?
— Резидентлар иш билан у ёқ-бу ёқларга югурмайдилар. Уларнинг барча юмушлари қишлоқда.
— Ўтган йили қайси сквайр сизнинг қишлоққа ташриф буюрди?
— Мен қаердан билай? Бу саволга жавоб бера олмайман: сквайрлар қаёқда-ю, маҳаллий аҳоли қаёқда! Сиз учун мен Резидентман, улар учун эса оддий флориналик. Мен дарбоза ёнида туриб олиб, уларнинг ҳужжатини текширишга ҳуқуқим йўқ.
— Сизнинг ерларингиз кимга қарашли? — Сквайр Файфга.
Тўсатдан орадаги гапга Стин аралашди.

138

— Менга қаранг! Доктор Жунц, сиз бу саволларингиз билан узоққа боролмайсиз, балки Файфга ёрдам берарсиз. Наҳотки, Файф бу кишининг ортидан жосус қўйишдан манфаатдор бўлса, наҳотки унинг ўзи Флоринага бориб юрса? Назоратчилар нимага чақирилган?
— Бундай шароитда, — деди Жунц, — яъни сайёранинг иқтисодиёти ва балки, умуман бор-йўқлиги биргина одамнинг миясига боғлиқ бўлиб қолганда, табиийки, руҳият зондини қўллаган кимса назоратчиларга суяниб ўтирмайди.
— Ҳаттоки у ўша мияни ишдан чиқарган бўлса ҳамми? — жилмайди Файф.
Эблнинг пастки лаби осилиб, қовоғи солинди. Унинг энг охирги тиккан дови Файф томонга ўтиб кетаётган эди.
Бироқ тўсатдан, маъюсланиб ўтирган Валона тилга кириб, ёрдамга келди:
— Мен гапирсам майлими?
— Гапиринг, яхши қиз, тортинманг, — деди Жунц.
— Мен оддий деҳқон қизиман. Жаҳлингиз чиқмасин.
Менинг назаримда, ҳамма нарса бошқача бўлиши керакдек. Рик ҳақиқатдан ҳам катта одам эдими? Айтмоқчиманки, коинот тадқиқотчисимиди?
— Менимча, ҳа.
— У ҳолда, менинг фикрим мана бундай. Рикни Флоринага олиб келган киши, уни бирон дақиқа ҳам кўздан қочирмаслиги зарур эди. Айтмоқчиманки, уни фабрикадаги бошлиқлар урмаслигини, болалар тош отмаслигини, у касалланиб, ўлиб қолмаслиги учун назорат қилиб туриш керак эди. Уни майдонда ҳам ожиз ҳолда ташлаб кетолмасди, тўғрими? Унинг тирик қолишини тасодифга ишониб ташлаб қўёлмасди. — Қиз ҳаяжонланиб, ҳовлиқиб сўзларди.
— Давом этаверинг, — деди Жунц, диққат билан уни кузатар экан.

139

— Рикни энг бошдан кузатиб юрган бир одам бор. У Рикни майдондан топиб олган, қараб туришни менга топширган, унинг ҳар бир куни қандай ўтганини билиб юрган. У доктор тўғрисида ҳам барча ахборотдан хабардор эди, буни мен ўзим айтиб бергандим. Ана у! Ана у! — Қиз деярли қичқириб юборди, унинг кўрсаткич бармоғи эса Мирлин Теренсга — Резидентга ишора қиларди.
Бу ҳаттоки ўта хотиржам Файфга таъсир қилди. Унинг қўллари оромкурсидан кўтарилди, боши эса кескин Резидент томонга бурилди.