АЙБЛАНУВЧИ

АЙБЛАНУВЧИ

АЙБЛАНУВЧИ
Эбл ўзининг шахсий ҳаётида мавҳум дипломатик гапларни ишлатмасликни афзал кўрарди. Алоқа нури орқали Файф билан сўзлашар экан, ўзини бир қадаҳ май олдида ўтирган мўйсафиддек тутди.
— Сизни топиш қийин бўлди, Файф.
Файф жилмайди. У хотиржам ва бепарводек эди. — Мен банд эдим, Эбл.
— Бундан оз-моз хабарим бор.
— Номини айтдими?
— Қисман. Стин биз билан етти соатча бўлди.
— Биламан. Бу менинг хатоим. Сиз уни бизга қайтарасизми? — Бундай қилолмасак керак.
— У жиноятчи.

127

Эбл мийиғида кулиб қўйди-да, шаффоф ва тиниқ май ичидан чиқаётган пуфакчаларга боқиб қадаҳни чеккароққа суриб қўйди.
— Менимча, уни сиёсий қочоқ, деб аташ мумкин. Коинот қонуни бўйича, у Трантор ерида дахлсиздир.
— Ҳукуматингиз сизни қўллаб-қувватлайдими?
— Бунга шубҳам йўқ, Файф. Мен қирқ йилча ватандан четда хизмат қилдим, Трантор нимани маъқуллайди, нимадан норози бўлади, буларни жуда яхши биламан.
— Назаримда, сизнинг таклифингиз борга ўхшайди...
— Ҳа. Сизнинг қўлингизда бизнинг одам бор.
— У ким?
— Коинот тадқиқотчиси. Трантор мулкига қарашли Ер
сайёрасининг вакили. Менда Стин бор, сизда эса ерлик. Қандайдир маънода мувозанатда турибмиз. Сиз ўз режаларингизни амалга оширишни бошламай, ультиматумингиз тугамай ва давлат тўнтаришингиз рўй бермай туриб, кирт масаласини ҳал қилиб олсак бўларди.
— Бунга асло ҳожат йўқ. Ҳозирги вақтда рўй бераётган ҳодисалар Саркнинг ички ишидир. Ҳеч қандай сиёсий воқеалар кирт саноатига таъсир қилмайди деб кафил бўла оламан. Назаримда, бу Транторнинг қонуний талаб ва эҳтиёжларини қаноатлантирса керак.
Эбл ўйга толганча сўз қотди:
— Бизда яна бир сиёсий қочоқ борга ўхшайди. Антиқа ҳодиса. Айтгандай, у — флориналик Резидент. Ўзини Мирлин Теренс деб атаяпти.
Файфнинг кўзларида ўт чақнади.
— Бизда шундай шубҳа бор эди. Сарк ҳаққи, Эбл, сайёрамиз ишларига Транторнинг очиқдан-очиқ аралашишининг чеки- чегараси бўлиши керак. Сиз ўғирлаган одам — қотил. Унга сиёсий бошпана беришга ҳаққингиз йўқ.
— Бу одам сизга керакми?

128

— Уни алмаштиришни таклиф қилмоқчимисиз? Нима истайсиз?
— Эслатиб ўтилган мажлиснинг бутун мазмуни керак.
— Битта флориналик қотил учун-а? Албатта, йўқ!
— Бироқ, Резидентнинг қўлга тушиш тарихи жуда қизиқ.
Бунинг шахсан сиз учун катта аҳамияти бор...
***
— Мен бу мажлисда ўз хоҳишим билан қатнашаётганим йўқ, — хўмрайиб сўз қотди Файф. — Шунинг учун, сизларга бирор нима дейишни асло истамайман. Мен фақат эшитмоқчиман.
— Назаримда, биринчи сўзни Стин олмоқчи, — деди Эбл. Стин дарҳол қичқира бошлади:
— Файф! Сиз мени Транторга мурожаат қилишга мажбур этдингиз! Сиз мухторият қонунини буздингиз. Бунинг учун мендан яхшилик кутманг. Мен Сквайр Файф каби изқувар номига эга бўлмоқчи эмасман, балки менда бундай истеъдод йўқдир, лекин мен мантиқий фикр юритишга қодирман. Ҳа! Мен ўйлаб кўрдим. Кеча бизга Файф ўзи "Икс" деб атаётган сирли бир жиноятчи ҳақида гапирди. Хулосам шундай: Бу уйдирмадан мақсад Саркда фавқулодда ҳолат эълон қилишдир. У мени алдай олмади!
— Демак, ҳеч қандай Икс йўқми? — сўради хотиржамлик билан Файф. - Унда сиз нега қочдингиз? Бу ахир ким гуноҳкорлигини айтиб турибди-ку!
— Ҳали шунақами? — қичқирди яна Стин. — Мен ўзим ўт қўювчи бўлмасам ҳам, ёнғин тушган уйдан қочишим мумкинми, йўқми?..
— Ҳа, мен энди сукут сақламайман. Барча ўй-фикрларимни ошкор этаман. Икс кимлигини ҳам айтишим мумкин! Менинг бир нарсага шубҳам йўқ: сотқинлик қилган Буюк Сквайрларнинг бири. Уларнинг ичида энг хабардор киши ким?

129

Ким коинот тадқиқотчиси билан боғлиқ воқеадан қолганларни қўрқитиш учун, Файф диктатурасига хизмат қилувчи "бирлашиш" учун фойдаланишга интилди? Мен сизга Икснинг ҳақиқий номини ошкор этаман. — Стин ўрнидан турди, боши тасвир ҳажмининг юқорисига тегиб қолгани учун теп-текис кўринарди. У кўрсаткич бармоғи билан ишора қилди. — Ана Икс! У — Сквайр Файф! Коинот тадқиқотчисини ўша топган. У биринчи мажлисдаги ўзининг аҳмоқона уйдирмалари билан бизга таъсир қилолмаганини кўриб, уни қаергадир беркитиб қўйганди, энди эса, ҳарбий тўнтариш тайёрлаб, уни яна юзага чиқарибди!
Файф энсаси қотганча Эблга юзланди.
— У гапини тугатдими? Агар шундай бўлса, унга айтинг: гаплари ҳар қандай виждонли, ор-номусли одам учун қаттиқ ҳақоратдир.
— Стин кўнглидаги гапни айтди, — жавоб берди Эбл. — Келинг, муддаога ўтайлик. Биз коинот тадқиқотчисини кўришни истаймиз.
— Қўлимизда ўзини коинот тадқиқотчиси деб атаётган ақли ноқис кимса бор. Яхши, мен уни олиб келишни буюраман.
***
Бундай воқеалар Валона Марчнинг тушига хеч кирмаган эди. Улар сайёрага қўнганларига бир кундан ошганига қарамай, у ҳамон тинмай ҳайратланарди. Ҳатто Рикни тиқиб қўйишган алоҳида қамоқхоналар эртакдагидек ажойиб туюларди. Тугмани боссанг жўмракдан сув тушади. Деворлардан эса иссиқлик тарқалади. Ташқаридаги ҳавонинг совуқлиги эса, янада ажаблантирарди: ҳаво ҳам шунчалик паст ҳароратли бўладими? У билан мулоқотда бўлаётган ҳар бир кимса эса жуда пўрим кийинганди.

130

Мана энди уни катта ва ёруғ хонага олиб келишди. Бу ерда бир қанча одамлар бор экан. Биттаси ўта жиддий, қовоғи солиниб стол ортида ўтирар, бошқаси анча ёши улуғ, серажин бўлиб оромкурсини эгаллаганди. Ва яна уч киши...
Уларнинг бири Резидент эди!
Қиз жонҳолатда унга отилди.
— Резидент! Резидент!
Валона унинг танасини босиб-янчиб ўтиб кетди.
Оёқлари Резидент ўтирган оғир оромкурсини сезмади ҳам. У титраётган қўлларини оҳиста узатди. Қиз йигитни аниқ-таниқ кўриб турган бўлса-да, улар ҳеч нарсани ҳис қилмадилар.
Валона оҳ урди-да, ерга қулади. Резидент беихтиёр уни ушлаб қолиш учун қўлларини чўзди, бироқ қўллар барибир қизни тутиб қололмасдилар.
Бир оздан сўнг, Валона оромкурсида ўтирар, Рик қўлларини ушлаб олган, серажин қария эса унга энгашиб турарди.
— Қўрқманг, жонгинам. Бу фақат тасвир. Худди фотосуратга ўхшаш. Қиз Резидентга ишора қилди.
— У ҳозир бу ерда йўқми?
— Бу уч ўлчамли тасвир, Лона, — гапга аралашди тўсатдан Рик. — Резидент ҳозир бошқа ерда ўтирибди, бироқ биз уни шу хонада кўряпмиз.
Валона бошини лиқиллатди. Рик буни тасдиқлаётган экан, демак, шундай бўлиши керак. Қиз ерга қараб олди. У, айни пайтда ҳам бор, ҳам йўқ одамларга боқишга жазм қила олмасди.
Эбл коинот тадқиқотчиси Рикка юзланди.
— Сиз уч ўлчамли тасвирни биласизми?
— Ҳа, жаноб.
Бугунги кун Рик учун ҳам ажабланарли эди, бироқ бундан
Валона чексиз ҳайратланаётган бўлса, Рик борган сари ўзига таниш ҳаёт ичига кириб борарди.
— Қаердан биласиз?

131

— Аниқ айтолмайман. Илгари билардим. Ҳамма нарса эсимдан чиқмасдан аввал.
— Эътибор қилинг, Файф! — деди Эбл. — Сизнинг ақли ноқис флориналик одамингиз, уч ўлчамли тасвир ҳақида етарли маълумотга эга экан.
— Назаримда, уни яхшилаб тайёрлашган, — чўрт кесди Файф.
— Уни Саркка келгандан бери сўроқ қилишдими? — Албатта.
— Натижа қандай?
— Янгилик йўқ.
Эбл яна Рикка юзланди.
— Сизнинг исмингиз нима?
— Мени Рик деб аташларигина ёдимда бор, — хотиржамлик
билан деди у.
— Бу ердагилардан кимларни танийсан?
Рик ҳаммага бир-бир қараб чиқди.
— Фақат Резидентни. Валонани ҳам албатта.
— Бу киши, — деди Эбл Файфга ишора қилиб, —
Сквайрдир. Унга бутун бошли бир сайёра қарайди. Сиз у ҳақда нима дея оласиз?
— Мен ерликман, — жавоб берди Рик. — Мен унга қарам эмасман.
— Қулоқ солинг, Рик, — деди яна Эбл. — Ҳозир мен сизга бир воқеани айтиб бераман. Сиз бутун вужудингиз билан тингланг ва ўйлаб кўринг. Қайта-қайта ўйланг! Мени тушуняпсизми?
Рик "ҳа" дегандай бош силкиди.
Эбл шошилмай рўй берган ҳодисаларни ҳикоя қила бошлади. У келаётган хавф ҳақидаги хабар, уни кимдир тутиб олгани, Рикнинг Икс билан учрашуви, руҳият зонди, қандай қилиб Рикни топиб олишгани-ю, боқишгани, ҳамда унинг

132

касаллигини аниқлаган, сўнгра ҳалок бўлган доктор ва бошқа воқеалар тўғрисида сўзлаб берди.
— Мана, бор-йўқ ҳикоя шу, Рик. Сиз шулардан хабардормисиз?
— Ҳикоянгизнинг охирги қисми ёдимда бор, — деди оҳиста Рик. — Сўнгги бир неча кун... Ўтган воқеаларнинг ҳам баъзилари эсимга келай деяпти-ю, бироқ... жуда ноаниқ...
— Сиз ўтган воқеаларни эслашингиз мумкинми? Флоринага таҳдид қилаётган хавфни ёдингизга тушира оласизми?
— Ҳа, ҳа. Айни шу нарса эсимда.
— Кейин-чи? Сиз Саркка қўндингиз ва бир киши билан учрашдингиз.
— Йўқ. Бошқа эслай олмайман! — ингради Рик. — Сиз урининг! Урининг!
Рик ранглари оқариб, юзларидан тер қуйиларкан Эблга боқди.
— Мен бир сўзни эсладим. — Қандай сўз, Рик?
— Унинг маъниси йўқ.
— Барибир айтинг.
— Бу сўз стол билан боглиқ. Жуда-жуда мавҳум... Мен ўтирардим. Бошқа бир кимса ҳам ўтирарди. Кейин у ўрнидан турди-да, менга юқоридан пастга қаради. Шу пайт сўз янгради.
Эбл ўзини босиб яна сўради.
— Қандай сўз?
Рик муштларини тугиб пичирлади: — Файф!