ИСЁНЧИ
33

Теренс шу заҳотиёқ ўзини тутиб одди.
— Кетдик бу ердан! Тезроқ! — деди-ю, ташқарига отилди.
У беҳуш назоратчини устунлар орқасига олиб ўтсаммикан, деб ҳам ўйлади, лекин ҳозир бунинг мавруди эмасди.
Улар ташқарига — зина олдига чиқишди. Атрофга иссиқлик ва ажиб нур таратаётган қуёш пешиндан кейинги манзилига йўл олганди. Юқори Шаҳарнинг ранглари зарғалдоқ тусга кира бошлаганди.
— Тезроқ юринг! — деди ҳаяжонланиб Валона.
Теренс унинг билагидан ушлаб қолди. У жилмаяётган бўлса- да, паст товушда, қатьий қилиб деди:
— Чопма! Одатдагидай юр, менинг ортимдан қолма. Рикнинг қўлини ушлаб ол. У ҳам югурмасин...
Улар қадам ташлай бошлашди. Назарларида оёқлари елимга ёпишиб қолаётгандек туюларди. Кутубхонада тўполон бошландими? Ёки шундай туюляптими? Теренс ортига қарашга ботинолмасди.
— Бу ёққа, — деди у.
Йўлка устида қуёш нурларида жилоланаётган кўрсаткич турарди: "Амбулаторияга кириш". Хизмат кўйлагидаги аёл уларни узоқдан кўрди. Аввалига у иккиланиб туриб қолди. Кейин қовоқларини уйганча, улар томон йўналди.
Теренс уни кутиб ўтирмади. У дуч келган йўлакка кескин бурилди; кейин бошқасига ўтди. Уларни ҳозир барибир ушлаб олишади. Шу вақтгача маҳаллий халқ касалхонанинг юқори қаватида назоратсиз юрган эмас. Бу ёғи нима бўларкин?
Охир-оқибат уларни тўхтатишлари аниқ. Шунинг учун ҳам Теренс тепасига "Пастки қаватга" деб ёзилган, кўзга унча ташланмайдиган эшикни кўрганда кўнгли сал жойига тушди. Лифт шу ерда экан. Теренс унга Валона билан Рикни итариб киритди.
Ҳаддан зиёд синчков лифтерлар хизмат қилувчи катта,


34

имиллаган юк лифтларидан кўра, мана шуниси маъқул эди. Бироқ, маҳаллий кишиларга касалхона лифтларидан фойдаланиш ман этилганди. Лекин бу "жиноят" назоратчига ҳужум қилишга нисбатан анча енгил қонунбузарлик ҳисобланарди.
Улар пастки қаватга тушиб, ташқарига чиқишди.
—Мен Рикдан роса хавотир олдим, Резидент! — тез-тез шивирлади Валона. — Мен уни қайтиб олиб келмайсиз, деб ўйладим ва...
—Қандай қилиб Юқори Шаҳарга келиб қолдинг?
—Ортингиздан кузатиб келаётгандим, лифтда юқорига кўтарилганингизни ҳам кўрдим. Лифтер қайтиб тушгач, унга сизлардан қолиб кетганимни айтдим. Кейин у мени юқорига чиқариб қўйди.
—Индамай-я?
—Сал унинг жиғини эзишга тўғри келди. —Ё, Коинот! — ҳайратланди Теренс.
—Шундай қилишга мажбур бўлдим, — итоаткорона тушунтирди Валона. — Назоратчилар сизга қандайдир бинони кўрсатишди. Уларнинг ўз учар машиналарида кетишларини кутиб турдим-да, ўзим ҳам ўша бинога қараб йўл олдим. Фақат ичкарига киргани ботинолмадим. Қайтиб чиқаётганингизда, назоратчи сизни ушлаб қолганини кўрмагунимча беркиниб туравердим...
Улар соя-салқин Пастки Шаҳар кўчаларидан кетиб боришарди. Бу ерни Флорина даҳаларининг ўзига хос шовқини, ҳидлари тутганди. Юқори қават улар учун яна томга айланганди. Улар жуда ҳаддан ошишди, энди бу ерлар ҳам хавф- хатардан ҳоли эмас.
Бу фикр Резидент онгида ғужғон ўйнаётган эди ҳамки, Рик тўсатдан қичқириб юборди:
— Анавини қаранглар!


35

Теренснинг томоғига нимадир тиқилгандек бўлди.
Бу Пастки Шаҳар аҳолиси кўриши мумкин бўлган энг даҳшатли манзара эди. Гўё Юқори Шаҳар даричаларидан баҳайбат қуш учиб бирдан пастга тушар, яна чиқарди. Пастки Шаҳарни булутдай қоплаб оларди. Бу — қуролланган назоратчилар тўла ҳарбий машина эди.
Маҳаллий аҳоли шовқин солганча турли томонга қоча бошлади. Уларда бундай қилиш учун тайинли асос ҳам йўқ эди, бироқ ҳар эҳтимолга қарши ўзларини панага олишга шошардилар.
Теренс иккиланар, Рик билан Волона эса унинг қарорини кутишарди. Резидентнинг хавотири оша бошлади. Энди қаёққа қочадилар? Агар жойларида қолсалар-чи, унда нима бўлади?
Улар томон бир келбатли кимса лўкиллаб яқинлашди. Гўё бу ёғига нима қилишни билмагандай у бир фурсат туриб қолди. Кейин лоқайдлик билан деди:
— Хоровнинг новвойхонаси чап кўчадаги иккинчи уйда, кирхонадан кейингиси. — У орқасига бурилди-да, жўнаб қолди.
— Кетдик новвойхонага, — деди ҳаяжонланиб Теренс.
Ўйлаб ўтиришга вақт йўқ эди.
У терга тушганча чопиб борар, шовқин-сурон аралаш назоратчилар карнайидан акиллаб чиқаётган буйруқларни эшитарди. У орқасига қаради. Беш-олти назоратчи машинадан тушганча, ҳар тарафга югура бошлагандилар. Теренс эса резидентлик кийимида Юқори Шаҳарни кўтариб турган устунлардек яққол кўзга ташланарди.
Икки назоратчи тўғри улар томон чопишга тушганди. Теренс улар кимни мўлжаллаб келишаётганини, ўзиними ёки бошқаними, англай олмади, очиғи бунинг аҳамияти ҳам йўқ эди. Кутилмаганда назоратчиларнинг иккиси ҳам, новвойхонани кўрсатган келбатли кишига урилиб кетишди. Улар анча яқин келиб қолгандилар. Теренс келбатли кимсанинг бўғиқ


36

товушини, назоратчиларнинг сўкинганини аниқ эшитди ва шу заҳоти Валона билан Рикни чап томондаги кўчага итариб юборди.
Новвойхонанинг тепасида ўзидан нур таратувчи, баъзи жойлари ёрилиб ранги ўчган пластмасса билан ёзилган лавҳа бор эди. Очиқ турган эшикдан ажойиб ҳид тараларди. Улар ичкарига отилиб киришгач, хамир юқлари қорайтириб юборган радарли тандирларнинг нурланишини пайқашга улгуришмай, тўсиқ орқасидан бир қария чиқди.
Теренс унга "Келбатли киши..." дея не мақсадда келганини тушунтира бошлаган ҳам эдики, ташқаридан "Назоратчи! Назоратчи!" деган қичқириқлар эшитилди.
—Бу ёққа! Тезроқ! — шивирлади қария. — Мана бу тандир ичига киринглар.
—Шу ёққами? — ҳайрон бўлди Теренс.
—Ҳа! Бу қалбаки тандир. Тезроқ!
Аввал Валона, кейин Рик, сўнг Теренс тандир ичига
киришди. Кутилмаганда нимадир шиқ этди ва тандирнинг орқа девори эшикдек очилиб қолди. Улар шу тирқишдан кичик, хира ёритилган хонага ўтишди.
Улар узоқ ўтиришди. Бу ернинг ҳавоси оғир, пиширилаётган нонларнинг ҳиди эса иштаҳани қўзғарди. Валона Рикка меҳр билан боқар, гоҳи-гоҳида унинг қўлларини аста силаб қўярди. Рик эса унга маъносиз тикиларди.
Орадан нақ бир умрлик вақт ўтгандек бўлди.
Девор шиқ этди. Теренснинг бутун вужуди диққатга айланди. Ўзи билмаган ҳолда муштларини тугиб қўлларини кўтарди.
Тирқишдан баҳайбат елкалар кўринди. Улар ичкарига аранг ўтдилар. Келбатли киши Теренсга қараб жилмайди:
— Ўзингни бос, оғайни. Уришмоқчи эмасман. — Унинг кўйлаги гавдасида сирилиб турар, юзининг у ер-бу ери озгина


37

тирналганди. — Қидирув тугади. Агар қорнингиз оч бўлса, пулни тўланг-да, истаган овқатингизни олинг. Хўш, нима дейсиз?
Юқори Шаҳар чироқлари етти қават осмонни ҳам ёритардилар-у, бироқ Пастки Шаҳарда зулмат ҳукмрон эди. Чироқ нурларини ташқарига чиқармаслик учун новвойхона деразаларига қалин пардалар тутилганди.
—Мен Матт Хоровман, лекин мени ҳамма Новвой деб чақиради, — ўзини танитди келбатли киши. — Сизлар кимсиз?
—Биз, ҳалиги... — елкасини қисди Теренс.
—Кўриб турибман. Балки мен билмаганим яхширокдир. Бироқ, менга юз фоиз ишонишингиз мумкин. Ахир сизларни назоратчилардан қутқардим-ку, тўғрими?
— Ҳа! Катта раҳмат, — Теренснинг миннатдорчилиги юракдан чиқмади. — Улар бизни қидиришаётганини қаёқдан билдингиз? Ҳамма қочаётганди-ку.
Новвой жилмайди.
— Ҳеч кимнинг турқи-таровати сизникидай эмасди. Юзларингиз оппоқ, доканинг ўзи эди.
Теренс жилмайишга уринди.
—Сиз ўз ҳаётингизни хавфга қўйдингиз. Бизни қутқарганингиз учун миннатдорман.
—Агар имкони бўлса, доим шундай қиламан. Назоратчилар кимнидир излаётган, қувлаётган бўлса, аралашмай туролмайман. Кўргани кўзим йўқ уларни.
—Кўнгилсиз воқеаларга тез-тез дуч келиб тураркансиз-да?
—Албатта. Манави қалбаки тандирни ҳам шунинг учун қурганман. Шу тандир борки, улар мени тутолмайдилар, ишимга ҳам халақит беришмайди. Биласизми, Флоринада қанча сквайр бор? Ўн минг. Назоратчилар-чи? Балки, йигирма мингдир. Бизлар эса, маҳаллий аҳоли, — беш юз миллионмиз. Агар ҳаммамиз уларга қарши турсак... — у қўлларини шиқирлатди.


38

Теренс унга эътироз билдирди:
—Биз қандай қилиб игнамилтиқ ва плазматўпларга қарши тура оламиз, Новвой.
—Биз ҳам қуролланишимиз лозим. Сиз, резидентлар сквайрларга жуда яқин яшайсиз ва улардан қўрқасиз.
Валонанинг дунёси ағдар-тўнтар бўлиб кетди. Қаршисида ўтирган одам назоратчилар билан муштлашди, энди эса Резидентни ҳам менсимай ишонч билан гапирмоқда. Рик қизнинг енгидан тортди, Валона унинг қўлини олиб, танлашди- да, унга ухлашни буюрди.
— ... Сквайрларнинг игнамилтиқлари, плазматўплари бўлса ҳам, улар фақат биргина шароитда, яъни юз минг резидентнинг ёрдами билангина Флоринада ҳукмронлик қила оладилар.
Теренснинг жаҳли чиқиб кетди:
—Сиздан кўра кўпроқ нафратланаман улардан! Аммо барибир...
—Давом этаберинг, —хохолади Новвой. — Бу гапингиз учун мен сизни сотмайман. Хўш, нега назоратчилар сизни қувишди?
Теренс жавоб бермади.
—Эҳтиёткорлик — яхши нарса, Резидент, лекин унинг ҳаддан зиёд бўлгани ҳар доим ҳам фойда келтиравермайди. Балки сизга ёрдам керак бўлиб қолар. Ахир сизни таниб олишган-ку?
—Йўқ, танишмайди, — деди Теренс шошиб.
—Юқори шаҳарда ҳужжатларингизни текширишгандир.
—У ёқда бўлганимни сизга ким айтди?
—Ўзим фаҳмладим.
—Ҳужжатимни кўришди, лекин шунчаки кўз ташлашди,
исмимни ўқишгани йўқ.
—Бироқ, сизнинг Резидент эканлигингизни пайқашган-ку. Улар, қайси Резидент бугун ўз шаҳрида бўлмаганини аниқлашса бўлгани. Эҳтимол, ҳозир бутун Флоринадаги алоқа симлари шу


39

ҳақда ғинғиллаётгандир. Хўш, сизга ёрдам керакми?
Улар пичирлаб гаплашишарди. Рик бир бурчакка тиқилганча ухлаб қолган, Валона бир Новвойга, бир Резидентга тикилганча, уларнинг суҳбатини индамай тингларди.
— Йўқ, раҳмат, — бош чайқади Теренс. — Ўзим... ўзим бир амаллаб қутуларман.
Новвой кулиб юборди.
—Қизиқ, қандай қилиб. Майли, эрталабгача таклифимни бир ўйлаб кўринг. Балки, ёрдам сўрашга қарор қиларсиз.
—Валона.
Овоз яқиндан келгани учун унинг соч толаларигача силкинди, аммо у шунақаям паст эдики, қиз уни зўр-базўр илғади. У устига фақат чойшаб ёпиб ётгани учун, қўрқув ва хижолатдан ғужанак бўлиб олди.
Гапирган Резидент эди.
— Жим. Фақат эшит. Мен кетяпман. Эшик очиқ экан. Мен қайтиб келаман. Эшитяпсанми? Тушундингми?
У қоронғуликка қўл узатди-да, Резидентнинг қўлини топгач, уни сиқиб қўйди.
— Рикка огоҳ бўл. Уни кўздан қочирма. Валона... — У узоқ жим қолди. — Манави Новвойга жуда ҳам ишонаверма. Мен уни танимайман. Тушундингми?
Енгил шитирлаш эшитилди, сўнг узоқроқда нимадир шиқирлади ва у кетди. Қиз тирсагига тиралиб ўтирди, аммо ўзининг ва Рикнинг нафас олишидан бўлак товуш эшитмади.
У кўзларини юмиб, ўйлашга ҳаракат қилди. Нега Резидент назоратчиларни ёмон кўрадиган, уларнинг учаловини ҳам қутқарган Новвой ҳақида бундай гап айтди. Нега бутун ҳодисотлар чувалашиб кетганда, манави Новвой пайдо бўлиб тез ва дадил ишга киришди. Балки, ҳаммаси олдиндан уюштирилгандир? Новвой шундай бўлишини атай кутиб тургандир...


40

— Алло! Ҳали ҳам шу ердамисиз?
Чўнтакчироқнинг ёруғлик нури тўғри унинг устига тушди, қиз тошдек қотиб қолди. Аста-секин ўзига келиб, чойшабни бўйнигача тортди. Нур ўчди. Гапирган ким, дея сўрашнинг ҳожати йўқ эди. Унинг кенг елкалари орқа томондан таралаётган хира нурда элас-элас кўзга ташланарди.
—У билан бирга кетибсанми, деб ўйлабман.
—Ким билан, жаноб?
—Резидент билан-да. Унинг кетганини биласан-ку.
Муғомбирлик қилма.
—У қайтиб келади, жаноб.
—Қайтиб келаман, дедими? У адашибди, назоратчилар тутиб олишади. Резидентинг унча ақлли эмас экан, акс ҳолда эшикни атай очиқ қолдирганимни сезган бўларди. Сен ҳам кетмоқчимисан?
—Мен Резидентни кутаман.
—Ихтиёринг. Узоқ кутишга тўғри келади. Истаган пайтингда кетишинг мумкин.
Чўнтакчироқ ёқилди ва яна ёруғлик нури пайдо бўлди. Валона ерни пайпаслаб, Рикнинг озғин ва рангпар юзини топди. Рикнинг кўзлари ёруғликда яна-да қаттиқроқ қисилди. Бироқ уйғонмади.
—Бу кишини эса қолдирган маъқул. Сен кетмоқчи бўлсанг, марҳамат, лекин эшик унинг учун ёпиқ.
—У бир бечора, касал йигит... — деди чўчинқираб Валона.
—Шунақами? Мен касал, бечора йигитларни тўплаяпман. Хуллас, гап битта: у шу ерда қолади. Ёдингдан чиқмасин!
Ёруғлик нури Рикнинг юзига ёпишиб қолгандек эди.