ҚОТИЛЛИК
(Кундаликнинг сўнгги саҳифаси)
Улуғбекнинг фармонидан сўнг Маҳфуза беш-олти чоғли қизларни қанотига олди. Фалакнинг
харидорлари кўпайиб, нархи ошиб кетди. Фалак савдоси шаҳриёрнинг фармони билан
бўлаётгани ва чиройли гиламдан қолишмаслиги сабабли, кимдир давлатпаноҳнинг кўзига яхши
кўринмоқ, кимдир баҳонада уйини безатмоқ, яна кимдир қизининг сепига қўшмоқ учун бир
эмас, бир нечталаб сотиб оларди. Шаҳриёр хаёл қилганича фалакнинг барча уйлардан жой
олишига имкон йўқ эди. У аҳли манолдан ортмай қолди. Дастлаб шов-шув кўтариб «Бу
фалакнинг тасвири экан», деганлари унутилиб, уни оддийгина «Фалак», деб атайдиган
бўлдилар.
Фалак талаш бўлган бозор кунларининг бирида Шамсибекнинг йўлини Абдулваҳоб тўсди.
Салом-аликсиз кўз уриштирдилар.
— Мен пиримнинг истаклари билан Бухорои шарифга кетяпман, — деди Абдулваҳоб.
— Сиз уйингизга кетсангиз бўларди.
— Бу гапни мен сизга айтмоқчи эдим.
— Мен волидайннинг ризолиги билан келганман.
— Волидайн ризо демоқлик, Худо ризо деган гап эмас. Шариатга шак келтириб, ножинслар
этагини тутяпсиз. Завжангиз ҳам инсу жинслар васвасасига тушибди. Бу йўлдан қайтмасангиз
Оллоҳ-таоло қаҳрига дуч келасиз. Хусуф куни Ҳақ-таолога ёлбориб, гуноҳингизни сўрангу
уйингизга қайтинг...
Абдулваҳоб шундай деб нари кетди. Шамсибекнинг кўнглига ғашлик тушди. Йўқ, у
Абдулваҳобнинг васвасасидан чўчимади. Ҳамқишлоғига ачинди.
Eртадан кейин хусуф куни — ой тўла тутилади. Шамсибек устодлари қилолмаган ишни шу
тун синаб кўрмоқчи. Абдулваҳоб эса тоат-ибодатга ундаяпти. Унга тушунтириб бўлармиди?
Дарвоқе, тушунтириш шартми?
...Қош қорайди. Шамсибек Ғанимурод билан ташқи ҳовлида, Маҳфуза эса ичкарида
кичкинтойини ўйнатиш билан банд эди. Шамсибек дам-бадам осмонга қарайди. Тўлин ой ҳовли
устига кўтарилди. Енгил шабада эсди. Осмонга катта нурли чегара чизган ойнинг мағриб
томони қизарди.
Шамсибек шунда гулхан ёқиб малҳам тайёрлашга киришди. Ойнинг ярми қизарганида тарақтуруқ овозлари эшитила бошланди. Кўп ўтмай, Ойнинг бутун сатҳи қонга бўялгандай бўлди.
Осмон одамнинг ваҳмини келтирадиган даражада қон тусига бўялди. Бу дамга келиб азон, додвой, нола, Қуръон оятлари, тарақлаган қозон-челак овозлари бир-бирига қоришиб кетганди.
Самарқанд аҳли жам бўлиб дунёни қиёмат-қойимдан сақлаб қолиш ҳаракатига тушган эди. Ой
хийла вақт тусини ўзгартирмади. Шовқин-сурон авжига чиқди.
Бу даврда малҳамни тайёрлаган Шамсибек Ғанимурод ётган сўрини гулхан ўтига яқинроқ
суриб муолажани бошлади. Маҳфуза эшик тирқишидан қўрқибгина мўралар, Шамсибек унинг
титроқ овозда пичирлаб ўқиётган дуоларини эшитарди.

64
Бир замон уларнинг кўчаларида шовқин кучайди. Шамсибек тўхтаб қолди. Қаландарларнинг
бор овоз билан бақиришларига қулоқ тутди. Ишни давом эттиришга чоғланганида, эшиги
тарақлаб очилди.
Гулхан ёруғида дастлаб оғзидан кўпик сачраётган Абдулваҳобни кўрди. Унинг кетидан яна
таниш башара кўринди. Шамсибек уни ҳам таниди. У дарвиш либосини кийган қози эди.
Ҳовлига ёпирилиб кирган қаландарлар жимиб қолдилар. Улар бир оқараётган Ойга, бир
гулхан ёнида ҳаракатсиз турган Шамсибекка қараб аста босиб кела бошладилар. Ичкари уйда
боласини бағрига босиб ўтирган Маҳфуза, гулхан ёнида соғайиб кетиш умиди билан ётган
Ғанимурод ва ҳатто Шамсибек ҳам бу лаҳзада хавотирга тушган эди. Маҳфузани қўрқинч,
Ғанимуродни иложсизлик ҳисси чулғаган, Шамсибек эса нима қиларини билмай қолган эди. У
гулхан атрофини ўраб олган қаландарлар орасидаги Абдулваҳобдан кўз узмай турарди.
Ҳамқишлоқ ва сабоқдошларнинг бири шу онда ночор, бири эса ғолиб кишининг яширин
қувончига эга эди. Тўқнашган кўзлар бир лаҳзада буткул низоларга ҳукм чиқарди:
— Мен қўлингиздан шундай иш келар, деб ўйламаган эдим, — деди Шамсибекнинг кўзлари.
— Мен эса қулай фурсатни узоқ вақт кутдим, — деди Абдулваҳобнинг кўзлари.
— Сиз ҳамқишлоғингизга азобни раво кўриб, гуноҳга ботасиз.
— Мен сабоқдошимга қўл кўтармайман. Унга Тангрининг гадолари жазо берадилар.
— Жоҳиллик идрокдан устун бўлмаслиги лозим.
— Аммо идрок жоҳилликка барҳам беролмайди...
Бир-бирига қадалган кўзларнинг лаҳзалик баҳси қозининг бақириғи билан узилди:
— Мусулмонлар! Бу гумроҳ иблислар билан тиллашиб қиёматни чақиряпти!
— Иблисга ўлим!
Шамсибек, бошига қаттиқ нарса урилиб, гангиб қолди. Жулдур кийимлилар уни ўртага олиб
дўппослай бошлашди. Уйда ўтирган Маҳфуза дод деб, ташқарига югуриб чиқди. Лекин
Шамсибекка яқинлаша олмади. Четда турган қаландар унинг йўлини тўсди. Маҳфуза уни ёнлаб
ўтаман, деганда нимагадир қоқилиб йиқилди. Бошига қаттиқ нарса урилиб, ҳушидан кетди.
Ичкаридан боланинг чинқириғи эшитилди.
Қаландарлар туришга интилаётган Шамсибекни калтаклашар, Абдулваҳоб билан қози бир
четда қараб туришар, аҳён-аҳёнда нимадир деб бақириб қўйишарди. Шамсибек ур-сур орасида
ҳам улардан кўзини олмас, ўша томонга интилар эди. Пешанасидан оққан қон кўзига тушди.
Оёғидан жон чиқиб кетгандай бўлди. У ғира-ширада қозининг сўрига яқинлашганини,
Ғанимуродни гулханга итариб юборганини кўрди. Ўша томон интилди-ю, лекин аъзолари
ҳаракатга келмади. Димоғига куйган эт иси урилди.
Кўз олдига қўлида нон тутган волидаи жаҳони, остона тупроғини халтачага солиб берган
волиди, қўлчасини силкитиб югурадиган дўмбоқ ўғли келди.